Elimizdiń kók baıraǵy jelbiregennen beri ata-baba dástúri kósh túzep, halqymyz eńsesin kóterip, jarqyn bolashaqqa bet aldy. Búginde kúlli álem tanyǵan táýelsiz memlekette ómir súrip jatyrmyz.

Bolashaqta el tizginin ustaıtyn jastar táýelsizdiktiń qadirine jetip, elge qaltqysyz qyzmet etse, memleketimizdiń ekonomıkasy qarqyndy damıdy ári básekege qabilettiligi artyp, órkenıet kóshinen qalmaıdy.

«Elimizdiń erteńi, memleketimizdiń jarqyn bolashaǵy bilimdi de bilikti, alǵyr ári jalyndy jastar qolynda, – Sender, táýelsiz qazaq eliniń bilimdi jastary, óz soqpaqtaryńdy salyp, ony eldi damýǵa bastaıtyn dańǵylǵa aınaldyrýǵa tıissińder», – dep QR Prezıdenti N.Á.Nazarbaev aıtqandaı, jastar – qoǵamnyń tiregi. Bilimdi urpaq ultynyń bolashaǵyn bulyńǵyr etpeıdi, óıtkeni, memlekettiń erteńi – jastardyń qolynda. Al, jastardyń zamanaýı bilim alýyna jaǵdaı jasap, sanaǵa sáýle shashar oqý-bilimniń tizginin ustatýdy maqsat etken memleket pen Elbasynyń syndarly saıasatynyń arqasynda elimizdegi bilim salasy jyldan jylǵa jaqsy nátıjelerge qol jetkizýde.

Degenmen, keıde «úlken úmit artyp otyrǵan jastarymyzdyń búgingi rýhanı kelbeti qandaı?» degen suraq týyndaıdy. Búgingi jas býyn – óte eliktegish, bolyp jatqan ózgeristerdi oı eleginen ótkizbeı qabyldap, boıǵa sińirip úlgeredi. Sonyń saldarynan ulttyń bolmysy men mádenıetine jat túrli saıası, dinı aǵymdar ıdeologıasynyń quly bolyp, óziniń dástúrli rýhanı qundylyqtarynan bas tartýda. Jastardyń estetıkalyq, dinı kózqarastaryn qalyptastyrýda búgingi ǵalamtor men buqaralyq aqparat quraldarynyń yqpaly zor ekeni barshaǵa málim. Sebebi, ǵalamtor jelisindegi sansyz aqparattar jastardyń ómir súrý saltyna, júris-turysyna, tipti kıim-kıisine de tikeleı áser etip otyr.

Orys jazýshysy A.Chehov «Adamnyń boıyndaǵynyń bári – onyń kelbeti de, kıimi de, jan dúnıesi de, oıy da sulý bolýǵa tıis… Men kórki men kıimine qaraǵanda kóz súısindirip, bas aınaldyratyn adamdardy jıi kóremin, al jan dúnıesine úńilseń, qudaı saqtasyn! Áp-ádemi syrtqy qabyqtyń ishindegi jannyń qap-qara bolatyny sonsha, ony eshteńemen jýyp ketire almaısyń», - degen eken.

Búgingi tańda ultjandy ári ımandy urpaq qalyptastyrý, rýhanı tiregi myqty, namys-jigeri mol jastardy tárbıeleý ózekti máselege aınalyp otyr. Jastardyń rýhanı áleminiń baılyǵy olardyń ózi úshin ǵana emes, búkil qoǵam ómiri úshin de mańyzdy. Sebebi, jas urpaqtyń ustanǵan baǵytynan, onyń kelbeti men dúnıetanymynan, sanaly ǵumyr keshýge degen yntasynan qoǵam men memlekettiń tutas damýy anyqtalady.

Adamdardy azǵyndyqtan, sezimdik jadaýlyqtan qutqaratyn bir kúsh bar. Onyń aty – din. Din tek belgili bir talap, tártip, dástúr, zańdylyqtardy oryndaýmen shektelmeıdi, din jastardyń boıyna rýhanı qundylyqtardy sińirip, adamnyń ishki jan dúnıesin baıytyp, ónegeli kózqaras pen áreket qalyptastyrady. Dinde adamnyń jan dúnıesine yqpal etetin qudiret bar. Qazirgi kezeńde din – qoǵamnyń áleýmettik jáne rýhanı ómiriniń mańyzdy quramy. Din arqyly adamdar ózderiniń dástúrli qundylyqtaryn qaıta jańǵyrtýǵa talpynys jasaǵanmen, búginde keıbir jastarymyzdyń jat dinniń jeteginde júrgenine nalısyń. Al sol teris pıǵyldy aǵymdarǵa qarsy kúresýdiń eń utymdy joly – ulttyq bolmysymyz ben tabıǵatymyzǵa etene asyl dúnıelerimizdi, jaýharlarymyzdy jaryqqa shyǵarý, úzil­genimizdi jalǵap, joǵalt­qa­ny­myz­dy túgendeý, san ǵasyrlyq tarıhy bar dinı dástúrlerimizdi qal­pyna keltirý. Sebebi, jalpy adamzattyń rýhanı damýynyń túp negizi mádenıet, ádebıet, din, salt-sana, til degen eń negizgi qundylyqtardyń beriktigine kelip tireledi.

Elbasy óziniń «Bolashaqqa baǵdar: rýhanı jańǵyrý» atty baǵdarlamalyq maqalasynda rýhanı jańǵyrýdyń sara jolyna túsip, sanamyzdy ózgertpesek, tarıh kóshinde jeńiske jete almaıtynymyzdy, barymyzdy baǵalap, erteńimizge qazirden qam jasap, kertartpa keselderden tez arylmasaq, kósh bastaǵan órkenıetti elderge jete almaıtynymyzdy aıqyn kórsetti. Rasynda da, eger jańǵyrý eldiń ulttyq, rýhanı tamyrynan nár almasa, ol adasýǵa bastaıtyny anyq. Jas júrekter «elim, jerim» dep soqpasa, týǵan jerine degen qurmet, týǵan eline degen súıispenshilik sezimi qalyptaspasa, ulttyq rýhanı bolmysyn saqtaı almasa, ata joldan adasyp jatsa, bizdiń bolashaǵymyz ne bolmaq?!

Uly oıshyl, danyshpan Ál-Farabı: «Adamǵa eń birinshi bilim emes, tárbıe berilýi kerek, tárbıesiz berilgen bilim – adamzattyń qas jaýy, ol keleshekte onyń barlyq ómirine apat ákeledi…», – dep rýhanı tárbıeniń adam ómirindegi ólsheýsiz mańyzdylyǵyn aıtqan.

Adamnyń boıynda adamgershilik qasıetterdiń qalyptasyp damýyndaǵy dinniń áleýeti men tárbıelik róli mańyzdy. Halqymyzdyń salt-sanasy, ádet-ǵurpy musylmandyq tanymnyń negizinde qalyptasty. Mysaly, ıslam dini salt-dástúrlerdiń rýhanı ózegine aınala otyryp, qazaq halqyna ǵylym, bilim, dinı-tanymdyq kózqarasty tartý etti. Din adam balasyn ımandylyqqa, kisilikke, adamgershilikke, qaıyrymdylyqqa baýlıdy. Sondyqtan haq dinimizdi berik ustanyp, ondaǵy asyl qundylyqtardy durys paıdalanyp, urpaqtarymyzdy ımandylyq qaǵıdalarymen tárbıelesek, órkenıetti elderdiń aldyńǵy qatarly bıik deńgeılerine shyǵatynymyzǵa kúmán joq.

Taǵylymy mol tarıhy men yqylym zamannan arqaýy úzilmegen ulttyq salt-dástúrlerdi dáripteıtin, keýdesinde patrıottyq sezimi, júreginde ımany bar, elimizdiń eńsesin bıiktetip, kók týymyzdy kókke jelbiretin jastar elimizge aýadaı qajet. Tipti zamannyń ózi rýhy myqty tulǵalardy, halqymyzdyń tarıhı muralaryn qasterlep oqyp-bilip, keleshegimizdiń nárli qaınaryna aınaldyrýdy talap etedi. Táýelsiz Qazaqstan jastarynyń rýhanı kelbeti elimizdiń bolashaq baǵdaryn tanytady.

Qazaqstan úshinshi jańǵyrý kezeńine qadam basyp, bolashaqta jańa belesterdi baǵyndyrýdy kózdep otyr. Qoǵamdyq sanany jańǵyrtýdyń basty basymdyǵy – rýhanı damý men jahandaný kezeńindegi básekege qabilettilik. Táýelsiz elimizdiń irgesin nyǵaıtýdyń kepili – zamana suranysyna oraı óskeleń urpaqtyń boıynda rýhanı jáne adamı qasıetterdi sińirý. Al jastardyń rýhanı baılyǵy degende birinshi kezekte, bilimi, ana tili, asyl dini men tól mádenıetine qushtarlyǵy, dúnıetanymdyq oı-órisi turady.

2016 jyly ótken Respýblıkalyq jastar Forýmynda I.Tasmaǵambetov:   «Jahandanýdyń bizge beretin múm­kin­d­igi qandaı bolsa, zańy da sondaı qatal. Oǵan tek qana rýhy bıik, rýhanıaty keń ha­lyq qarsy tura alady. Ol úshin mem­le­ket keleshegimizdiń kepili – jastarǵa se­nim artyp otyr. Oǵan tek rýhymyzdyń bıik­tigimen, ulttyq tuǵyrymyzdyń berik­tigi­men ǵana qarsy tura alamyz. Ózderińiz bi­le­tindeı, eń qýatty, eń saýatty rýha­nıat­qa ıe myqty orta, ol – jastar. Bul – qa­zir­gideı sahnalardy saýyq-saıran, tele­dı­dardy atys-oıran, ǵalamtordy kúdik pen kúmán jaılaǵan zamanda arqa súıer jalǵyz úmi­timiz», - dep, jastardyń qoǵamnyń tirshilik kúshi jáne qazirgi zamannyń energıasy ekendigin atap ótken bolatyn.

Qaı zamanda bolmasyn óziniń isin, ómirin jalǵastyratyn salaýatty, sanaly urpaq tárbıeleý – adamzat aldynda turatyn uly murat-mindetterdiń biri. Memleket jastarǵa jan-jaqty jaǵdaı jasap, úlken múmkindikter týǵyzyp otyrǵandyqtan, táýelsiz eldiń ulany sol qamqorlyqtardy tıimdi paıdalanyp, azamattyq jaýapkershilikpen jarqyn bolashaqqa qyzmet etip, jańa baǵyttyń qozǵaýshy kúshine aınalýy kerek.

Egemen elimizdi dúnıe júziniń damyǵan elderimen teńestirip, tutqasyn ustaıtyn, bizdiń daryndy da qabiletti ulandarymyzdyń eń basty baǵdarshamy – ulttyq qundylyq, eń negizgi ustanymy rýhanı izgilik bolǵany jón. Olar halqymyzdyń qanyndaǵy ádeptilik, ımandylyq, meıirimdilik, qaıyrymdylyq, izettilik sekildi qundylyqtar men asyl qasıetterdi ulyqtap, rýhanı azyq etse nur ústine nur bolar edi.

T.Tashmakova, Din máseleleri jónindegi ǵylymı-zertteý jáne taldaý ortalyǵynyń  ǵylymı qyzmetkeri