Meniń ınternet saıttarǵa el týraly, ult týraly jazǵandaryma qarsy birnárse aıtqan-symaq bolatyn baıǵustar bar. Meniń  dostarym olardyń kim ekenin de biledi. Olar meniń «Túp-tuqıan...» degen ótirik kitapty, Balǵabek Qydyrbekulyn, Asanbaı Asqarovty, D.Qonaevty synaǵanym úshin meni aıaqtan shalyp otyrýǵa tyrysady. Bul naǵyz nadandyq qoı?

 1. Qazaqstanda qazaq tiliniń órken jaıýyna orys ultynyń ókilderi ǵana qarsy. Árıne, qazaq tiline orystardyń bári qarsy emes te shyǵar. Biraq qazaq tiline qarsylardyń bári orystar. Basqa ulttardyń eshqaısysy qarsy emes.

 2. Qazaqstandaǵy telearnalarda arsyzdyq pen azǵyndyq týraly kórsetilimder óte kóp. Onyń ústine bul telearnalar qazaqty ulttyǵynan aıyrýdyń, jas urpaqty ulttyq sanasynan, ulttyq namysynan aıyryp, máńgúrttendirýdiń basty quralyna aınaldy ma dep qorqamyn.

 3. Islam dinindegi halyqtarda ǵana «Obal», «Saýap» jáne «Iman» degen sóz, ıaǵnı uǵym, túsinik bar. Adam balasynyń adamdyq qasıetiniń eń basty sharty derlik bul úsh sózdi eshkim ne aǵylshyn, ne orys tiline tárjimalaı almaıdy. Óıtkeni, olarda «obal», «saýap», «ıman» degen uǵym múlde joq.

 4. Qazaqtyń árbir halyq áni «Oı, Alla-aı», «Dúnıe jalǵan», «Ótedi-aý dúnıe», «Jıyrma bes qaıta aınalyp kelmes maǵan» dep ishki tolǵanysty, tereń tebirenisti, ormandaı qalyń oıdy, kúrsinisti ah uryp syrtqa shyǵaryp otyrady. Al orystyń halyq ánderinde ondaı tereń oılylyq, tereń tolǵanys joq. Olardiki kóbine «kalınka moıa», «shýmel kamysh», «ýtkı letát», «oı zımýshka, zıma» degen sıaqty bir mezgildik, merzimdik, eń ári ketkende ótkendi eske alý ǵana bop keledi.

 5.Qazaq jerinde ósirilgen, qazaq jerinde orylyp, bastyrylyp unǵa aınaldyrylyp, dúkenderde satylyp jatqan nandardyń ataýlaryna sheıin «Moskovskıı», «Borodınskıı», «Iarovoı», «Petropavlovskıı», al súti «Moe moloko», «Zorkın lýg», «Mýmýná», aırany «Kefır», «Prostokvasha» t.b. oryssha bolǵanynan-aq qazaqtyń áli de Reseı buǵaýynan shyǵa almaı, al basshylary ólse de oryspen birge ólýge daıar ekenin ańǵarý qıyn emes.

 6. Bereketi ketken bul eldiń reketi de depýtat

 7. Sanatqa kirmeıtin aqyn Senatqa kirdi.

 8. Qazaq jeriniń-repeti, tiliniń-bereketi, ániniń ári, ádebıetiniń ásirese poezıasynyń máni ketti. Ásirese, «Aıtys» poezıanyń qadirin ketirdi.

 9. Biz 25 jyl ishinde qasıettilerimizdi qan qyldyq, qasıetsizderimizdi nán qyldyq.

 10. Qazaqstanda «Parasat» ordeni paryqsyzdar men parasatsyzdarǵa da berile beredi.

 11. Qazaqstan basshylary eldi órkendetip, damytqanyn dáleldeý úshin áldeqashan ótip ketken qazaqtar qymyz iship, orystar mahorka shekken zamandarmen salystyrady.

 12. Qazaq dinbasylary Muhammed(s.ǵ.s) paıǵambarymyzdyń esimin qazaqshaǵa beıimdeımiz dep Muqambet dep jazady da orystyń, mysaly Pýtınniń ne Medvedevtiń famılıasyndaǵy bir áripti ózgertýge arty shydamaıdy.

13. Tarıhta qazaqty eń kóp qorlaǵan, eń kóp zorlaǵan atyp asyp, qaıta-qaıta qoldan asharshylyq uıymdastyryp, eń kóp qyrǵan qytaı da, jońǵar da emes. Endeshe, oıaý qazaq, táýelsizdik alǵan qazaq bolsań ol qaı ult ekenin aıtshy!   

14. Astanasynyń aty joq, ózderi ósirip óndirgen nany men sútiniń aty oryssha, óz tarıhyn Reseı tarıhshylarynyń jazǵandarynan oqyp, solardyń jazǵandaryn shyndyq dep oılaıtyn ult – qazaq  qana.

 15. Qazaq buryn «úıge kirgen jylannyń basyna aq quıyp shyǵaratyn» edi, qazir syrttan kelgenderge túgel munaı quıyp beretin boldy.

 16.Qazaqstanda Qudaıǵa til tıgizgenderge sot joq, al bir ákimge, ne ákimshikke qatty aıtsań ne sottalasyń, ne aıyppul tóleısiń.

 17. Qazaqstanda medaldar medalónsha taratylady.

 18. Bılik – qýyrshaq  teatry. Al patshańyz bir alpaýyt eldiń  qýyrshaǵy bolsa óziniń jan-jaǵyna, parlamentke qýyrshaqtardy, úkimetke ury-qarylardy, alaıaqtardy, nadandardy jınaıdy. Sóıtip, ol elde jaman tuǵyr attar – tulpar  atanady, qarqyldaǵan qarǵalar – suńqar  atanady.

 19.Qazir Qazaqstanda «Nur» degen sózdiń ábden qadiri ketti. Anaý da – nur, mynaý da – nur, qala da – nur, aýyl da – nur, dúken de – nur, asqana, monsha, vokzal, áýejaı, dárihana t.b. túgel nur tek «Nur-dárethana» degen dárethana joq. Álde ol da bar ma?

         Qysqasy:             Aldymyzda buldyr qoǵam, buldyr el,

                                       Biraq sony kim túsiner, kim biler?

                                       Oıyn qoıyp, oıǵa alǵanyn istep júr.

                                       Qudaıǵa da táýelsiz ıt, túlkiler. 

                                       Jaratqasyn oıy erkin adam qyp,

                                        Kelmeı eshbir qalybyna qamalǵym,

                                        Uıasyna ý quıǵym kep turady

                                         Órisi-keń, peıili-tar zamannyń,- dep aıǵaı salǵym keledi de turady.   

Myrzan KENJEBAI