Elimizde  aýylsharýashylyq óndirisin memlekettik qoldaý maqsatynda búdjetten  júzdegen mıllıard teńge qarjy bólinedi.

Onyń ishinde qus sharýashylyǵyna bólinetin qarjy kólemi de qomaqty, ol qarjyny berýge arnalǵan baǵdarlamalar da san túrli. Búkil Qazaqstan boıynsha 55 qus fermasy jumys isteıdi desek, tek 2015 jyly memleketten qus etin óndirýge 6,9 mlrd. teńge, jumyrtqaǵa 7,2 mlrd. teńge, qus tuqymyn asyldandyrýǵa 123,3 mln. teńge bólinipti. 

Buryn QR Aýylsharýashylyq mınıstri bolǵan Asyljan Mamytbekovtyń sózine sensek, 2015 jyly Ulttyq qordan bólingen 20 mlrd. teńgeniń  5,6 mlrd. teńgesi qus sharýashylyǵyna jumsalǵan. 

Endigi másele, sol qomaqty qarjy kimderdiń qaltasyna túsip jatyr?

Biz búgin aryǵa barmaı-aq Astananyń irgesindegi «Aqmola - Fenıks» AQ qus fermasynyń birneshe jyl boıy alǵan sýbsıdıalary men nesıeleri týraly áńgime qozǵaıyq.

«Aqmola-Fenıks» aksıonerlik qoǵamy   «Agroınterptısa», «K. Marks atyndaǵy qus fabrıkasy», «Capital Project Ltd», «Avangard» jáne   «Batá» jaýapkershiligi seriktestikterimen birge Maksım Vladımırovıch Bojkonyń ıeligindegi  «Shańyraq basqarýshy kompanıasy» jaýapkershiligi shekteýli seriktestiktiń quramyna kiredi.

Sonymen, áńgimeni áriden bastasaq, biraz jyl Esil aýyl sharýashylyq basqarmasyn basqarǵan Ivan Sharf degen azamat bolǵan. Ol bir kezderi «Akmolınskıı» (qazirgi Aqmol) sovhozyn basqaryp, 1975 jyldan bastap Selınograd qus ósirý jónindegi óndiristik birlestikti (Selınogradskıı proızvodstvennoe obedınenıa po ptısevodstvý) bas dırektory boldy. Keńes úkimeti qulap, Qazaqstan derbes memleket bolǵan soń ol birlestik 1996 jyly  «Aqmola-Fenıks» aksıonerlik qoǵamyna aınaldy. Naqty qujattaǵy aqparatqa júginsek, 1999 jyly   «Aqmola-Fenıks» aksıonerlik qoǵamynyń aksıonerleri 93 adam bolǵan, onyń ishinde Ivan Sharf 34.2%, odan keıingi úlken úleske Valentına Beloýsova 8.2% aksıaǵa ıe bolǵan.

Biletinder, Ivan Sharf  «Aqmola-Fenıks» aksıonerlik qoǵamyn Selınograd aýdanyndaǵy eń iri óndiris ornyna aınaldyrǵanyn aıtady. Alaıda 2008 jyly Ivan Sharf ómirden ozady da, onyń aksıonerlik qoǵamdaǵy úlesi  Raısa Ivanovna Sharftyń qolyna ótedi. 2011 jyldyń 31- jeltoqsanyndaǵy qujatqa kóz júgirtsek, 10%dan artyq aksıasy bar eki adam ǵana kórsetilgen. Onyń biri Sharf Raısa Ivanovna 39,9408 jáı aksıaǵa,  19,8394 aıryqsha (prıvılegırovannyı) aksıaǵa, Beloýsov Evgenıı Gennadevıch 17,2701 jáı, 9,465 aıryqsha (prıvılegırovannyı) aksıaǵa ıe ekeni kórsetilgen.

Alaıda 2012 jyldyń 31 jeltoqsanyndaǵy «Aqmola-Fenıks»  aksıonerlik qoǵamnyń aksıonerleriniń jalpy jınalysynyń hattamasynda «Shańyraq» saýda úıi» JSHS 16,59 jáı aksıaǵa,  «Batá» JSHS 27,33 jáı aksıaǵa, jeke kásipker Bojko Marına Vladımırovna 25,67 jáı aksıaǵa ıe ekeni kórsetilgen. «Shańyraq» saýda úıi» JSHS jáne «Batá» JSHS quryltaıshylary aǵaıyndy Maksım men Elena Bojkoǵa qaraıdy deıdi biletinder.  

Qansha talaptansaq ta  «Aqmola-Fenıks»  aksıonerlik qoǵamyna Bojkolardyń qandaı jolmen nemese qansha aqshaǵa satyp alǵany týraly aqparat taba almadyq, 42 jyldyq tarıhy bar, 530 adam jumys isteıtin, quramyna 290 000 bas taýyǵy bar, kúnine 180 000 jumyrtqa shyǵaratyn, 49 óndiristik korpýstary bar «Selınogradskaıa», 23 óndiristik korpýsy bar, 37 gektar jeri bar «Akmolınskaıa», 32 óndiristik korpýsy bar, asyl tuqymdy qus ósiretin «Plemptısereprodýktor», 29 óndiristik korpýsy bar «Malınovskaıa» qus fabrıkalary bar «Aqmola-Fenıkstiń» satyp alǵan adamǵa arzan túspegeni belgili. Bul ıen baılyqty aǵaıyndy Bojkolardyń naqty qansha qarjyǵa satyp alǵanyn jáne ol qarjynyń qaıdan kelgeni belgisiz.

Sonymen, qalaı bolsa da 42 jyldyq tarıhy bar Aqmola oblysyndaǵy iri qur fermasyn Maksım Bojko ıelenip, sońǵy jyldardaǵy aqparat kózderine kóz salsaq onyń isin Maksım Bojko domalatyp-aq otyrǵan syńaıly.

Ári depýtat, ári qus salasynyń bilgiri, iri bıznesmen Maksım Bojko osynshalyqty tabys pen abyroıǵa az ýaqyttyń ishinde qalaı jetti dep oılap otyrǵan bolarsyzdar?

Árıne, qalaı desek te nebári 35 jastaǵy Maksım Bojkonyń  bıznesiniń qaryshtap damyp, tasynyń órge domalaýyna uzaq jyldar QR Ulttyq qaýipsizdik komıtetinde laýazymdy qyzmetter atqarǵan, 2006 jyly belgili saıasatker Altynbek Sársenbaev qaza bolǵan kezde QR UQK basshysynyń orynbasary jáne  «Arystan» arnaıy tobyna jaýapty bolǵan, keıin QR Tótenshe jaǵdaılar mınıstri qyzmetin atqarǵan, qazirgi QR Parlament májilisiniń vıse-spıkeri, Qazaqstan orystary, slavándary jáne kazaktary uıymdary asosıasıasynyń tóraǵasy,   general-leıtenant,  Vladımır Bojkonyń qatysy joq degenge eshkim sene qoımas.

Bálkim, general-depýtat-ataman ákesiniń shapaǵaty tıdi me, álde óziniń bıznes júrgizýdegi talanty kómektesti me, áıteýir Maksım Bojkonyń ıeligindegi qus fermalarynyń bári memlekettiń asa qamqorlyǵynda ekeni anyq. Tipti 2015 jyly prezıdent Nursultan Nazarbaevtyń ózi qus fabrıkasyna at basyn tirep, Maksımnyń arqasynan qaqqany da esimizde.

Sonymen, naqty sıfrlarǵa júginsek, Maksım Bojkonyń basqa qus fermalaryn aıtpaǵannyń ózinde tek «Aqmola fenıks» aksıonerlik qoǵamy tek eki baǵdarlama boıynsha  2013 jyly memleketten 169,9 mln. teńge, 2014 jyly 172,2 mln. teńge, 2015 jyly 161,2 mln. teńge sýbsıdıa alypty.

Onyń syrtynda 2013 jyly «Damý» qorynan «Aqmola-Fenıks» fermasyn qaıta qurý úshin 4,5 mlrd. teńge alǵany belgili.    

Memleketten osynsha qarjy alyp, baılyqtyń bazarynda, Nazarbaevtyń nazarynda júrgen «Aqmola-Fenıks» AQ óndirgen jumyrtqalary halyqqa tıimdi baǵamen satylsa taǵy renjimegen bolar edik.

Biraq, «Aqmola-Fenıks» fermasynyń jumyrtqalary  2016 jyly birden 48%-ǵa qymbattaǵan. Sóıtip, onyń ózindik quny 6 teńge turatyn bir jumyrtqasy 2016 jyldyń qyrkúıeginde 13 teńgeden  satyla bastaıdy.

Nátıjesinde 2016 jyly «Aqmola-Fenıks» fermasynyń isi sotqa jetip, artyq baǵamen satýdan túsken tabysynyń 3% kóleminde, ıaǵnı 2 081 449 teńge aıyp salynady.

Odan qanshalyqty nátıje shyqqanyn jumyrtqa tutynýshy halyq jaqsy biletin shyǵar, biraq Maksım Bojkonyń fırmalary memleketten mıllıardttaǵan teńge sýbsıdıalar men nesıelerdi áli alyp jatyr.

Al qalǵan 49 qus fermalarynyń qaısysy memleketten qansha sýbsıdıa jáne jeńildikpen nesıe alyp jatqanyn da aldaǵy ýaqytta áńgime etermiz.

Eń negizgisi qarapaıym halyqtyń tólegen salyǵynan, aıyppulynan beriletin sýbsıdıa, nesıelerdiń shapaǵaty sol halyqtyń ózine tımeı jatqany qynjyltady. Memleket ónim óndirýshilerge  kómek qolyn sozǵan saıyn taýardyń baǵasy sharyqtap barady.

Almas Qylysh, táýelsiz sarapshy