Ortalyq komýnıkasıalar qyzmetinde Qyzylorda oblysynyń ákimi Qyrymbek Kósherbaevtyń «Rýhanı jańǵyrý» baǵdarlamasynyń aımaqta oryndalýy týraly baspasóz konferensıasy ótti.
2017 jyly baǵdarlama aıasynda Syr óńirinde 600-den astam is-shara uıymdastyrylyp, 79 joba júzege asyryldy.
Búginde Qyzylorda qalasynyń sol jaǵalaýy qarqyndy qurylys alańyna aınaldy. Jańa qalada 1925 jyly ultqa «qazaq» ataýyn qaıta berý týraly tarıhı sheshim qabyldanǵan Qazaq Ortalyq atqarý komıtetiniń burynǵy ǵımaraty arhıvtegi syzbalar boıynsha qaıta salyndy. Onda Rýhanı jańǵyrý ortalyǵy ornalasady.
Qorqyt ata atyndaǵy Qyzylorda memlekettik ýnıversıtetinde «Rýhanı jańǵyrý» kafedrasy ashylyp, «Máńgilik El jáne ulttyq dástúr» jáne «Órkenıettiń negizderi» atty arnaıy pánder engizildi.
Budan bólek, orta arnaýly bilim berý uıymdaryna arnalǵan qazaq tilindegi «Ólketaný» oqýlyǵy ázirlenýde. Bul maqsatqa oblystyq búdjet esebinen 25 mln. teńge qarjy bólindi. Oqýlyq QR Bilim jáne ǵylym mınıstrliginiń saraptamasynan ótip, baspaǵa jiberildi.
«Daryn» qosymsha bilim berý ortalyǵynyń janynan darıanyń sol jaǵalaýyndaǵy jańa qaladan fızıka-matematıka mektep-ınternatyn ashý kózdelip otyr. Qazirgi tańda qajetti qarajaty men qurylysyna baılanysty uıymdastyrý-daıyndyq jumystary júrgizilýde.
Oblysta kıeli jerlerdiń tizimi bekitildi. «Sıfrly Qazaqstan» Memlekettik baǵdarlamasy jáne «Qazaqstannyń kıeli jerleriniń geografıasy» jobasy aıasynda Qyzylorda oblysynan jalpyulttyq qasıetti nysandar tizimine 12, óńirlik kıeli nysandar tizimine 35 tarıhı-mádenı eskertkish engizildi. Interaktıvti karta respýblıkalyq jáne jergilikti mańyzy bar 150 eskertkishti qamtıtyn bolady.
Sondaı-aq, olardyń ishinde Qazaq handyǵynyń alǵashqy astanasy – Syǵanaq qalasy men óńirdegi 6 kıeli oryn - Jankent, Sortóbe, Jent, Shirik-Rabat qalashyqtary, Kerderi kesenesi. Qyzylorda oblysynyń tarıhı-mádenı mura eskertkishteriniń 3 D- kartasy 2018 jyldyń 1 qarashasyna deıin jasaqtalady.
Birinshi kezekte IýNESKO-nyń aldyn-ala tizimindegi jáne respýblıkalyq, jergilikti mańyzy bar 9 eskertkish eńgiziletin bolady. Olar: Qorqyt Ata kesheni, Ortaǵasyrlyq Jent qalashyǵy, Ejelgi Shirik-Rabat qalashyǵy, Ortaǵasyrlyq Syǵanaq qalashyǵy, Keskenkúıik qalashyǵy, Jetiasar mádenıeti eskertkishteri, Bábish Molla qalashyǵy, Ortaǵasyrlyq Jankent qalashyǵy, Saýysqandyq petroglıfteri.
Qarmaqshy aýdanynda ornalasqan Qorqyt ata memorıaldyq kesheni men ótken jyly keshen janynan ashylǵan etnoaýyl otandyq jáne sheteldik týrıserdi erekshe qyzyqtyratyn nysan. Esterińizge sala keteıik, túrki áleminiń abyzyna arnalǵan bul keshen 1980 jyldary boı kótergen. Elbasynyń tapsyrmasyna sáıkes 2014 jyly nysan qaıta jańǵyrtýdan ótkizilip, janynan zıarat etý ortalyǵy ashyldy. «Batys Eýropa-Batys Qytaı» halyqaralyq avtomagıstreliniń boıynda ornalasqan keshenge kelýshi týrıser qatary kóp, ásirese «EKSPO-2017» kórmesi kezinde keseneni kórýge nıettiler sany artty.
Aımaqta halyqaralyq «Qorqyt jáne Uly Dala sazy» fólklorlyq mýzykalyq óner festıvalin ótkizý dástúrge aınaldy. 4 jyl qatarynan ótkizilip keledi. 2017 jyly festıválge Reseı, Tatarstan, Bashqurtstan, Týva, Ázirbaıjan, Ózbekstan, Qyrǵyzstan, Anglıa, Túrkıa, Qytaı jáne Qazaqstannyń zertteýshi ǵalymdar, ónerpazdar qatysty.
Oblystyq tarıhı-ólketaný murajaıynda «Qasıetti Qazaqstan jáne arheologıa» zaly ashylyp, aımaqtaǵy 12 mýzeıdiń ekspozısıalary jańalandy.
Sondaı-aq, bıyl Qyzylordada aımaqtyń tarıhy, mádenıeti jáne ekonomıkalyq jetistikterinen syr shertetin fotoalbom túrindegi kitap jaryq kóredi. Jınaqqa AQSH pen Eýropa elderindegi arhıvterden Syr óńiriniń tarıhı oryndary týraly buryn esh jerde jarıalanbaǵan fotoderekter engizilmek.
Jyraýlar mektebin zamanaýı deńgeıde dáriptep, nasıhattaý úshin aımaqta «Qazaq dástúrli óner akademıasyn» ashýdy josparlanýda.
Al, Iran Islam Respýblıkasynyń Qazaqstan Respbýlıkasyndaǵy Elshiligi bıylǵy jyldyń 25 mamyry men 3 maýsymy aralyǵynda Qyzylordada «Shahnama» atty ırandyq kórmeni ótkizbek.
Sonymen birge, QR Joǵarǵy Sotymen birlese otyryp, rýhanı jańǵyrý aıasynda qoǵamda daýkestik deńgeıin tómendetý, daýlardy sotsyz sheshý ınstıtýttaryn damytý maqsatynda «Sotsyz tatýlasý ortalyǵyn» Qyzylordada qurý týraly pılottyq joba iske asyrylýda.
Aıta ketý kerek, aımaqta «Týǵan jerge taǵzym» jobasy nátıjeli júzege asyrylýda. Ótken jyly kásiporyndar men jergilikti ákimdik arasynda ózara áriptestik týraly memorandýmdar jasaldy.
Nátıjesinde 2017 jyly mesenattar esebinen óńirimizde bilim, mádenıet uıymdarynyń ǵımarattaryn qaıta jańǵyrtýǵa, balalarǵa oıyn alańdaryn salyp, aleıalar men skverler ashýǵa 6 mlrd. teńgeden astam qarjy tartyldy.
Anyqtama úshin: Respýblıkada alǵashqy bolyp Syr óńirinde tarıhshylar men ólketanýshylardyń İ oblystyq forýmy ótti. Onda «Ólketanýshylar birlestigi» qurylyp, ólketanýdy ǵylym retinde damytý máseleleri talqylandy.
Sondaı-aq, oblystyq tarıhı-ólketaný murajaıynda «Qasıetti Qazaqstan jáne arheologıa» zaly ashylyp, aımaqtaǵy 12 mýzeıdiń ekspozısıalary jańalandy. Óńirde baǵdarlamanyń «Tárbıe jáne bilim», «Rýhanı qazyna», «Atameken» jáne «Aqparat tolqyny» kishi baǵdarlamalarynan turatyn jol kartasy ázirlendi. Karta kópshilikke arnalǵan jobalar jasap, sharalar uıymdastyrýǵa negizdelgen. Bıyl «Jol kartasyna» engizilgen 81 joba júzege asyrylady. Olardyń qatarynda halyqaralyq kúı festıvali, ǵylymı jobalardy iske asyrý, «Alpamys batyr» jyrynyń qazaqsha nusqalary» ǵylymı-zertteý kitabyn ázirleý, Qazaqstan men Ózbekstandaǵy tarıhı oryndarǵa ekspedısıa jasaý, halyqaralyq sımpozıýmdar men konferensıalar bar. Jobalardy júzege asyrýǵa oblystyq búdjetten 600 mln.teńgeden astam qarjy bólinse, demeýshiler esebinen 22 mlrd. teńgedenastam qarjy tartý josparlanyp otyr.
Bilim salasyndaǵy basymdyq aımaqqa qajetti kadrlar daıyndaýǵa jasalǵan. Esterińizge sala keteıik, qazirgi kezde qyzylordalyq 452 túlek kelisimge sáıkes Reseı Federasıasy Úkimetiniń búdjeti esebinen Máskeý men Sankt-Peterbýrgtyń bedeldi de beldi ınjenerlik joǵary oqý oryndarynda oqýda. Aıta ketý kerek, Qyzylorda osyndaı bilim berýdi uıymdastyrǵan birden-bir oblys. Budan bólek, osy jyldan bastap M.V. Lomonosov atyndaǵy Máskeý memlekettik ýnıversıteti «Kıberqaýipsizdik» jáne «Prosesterdi matematıkalyq modeldeý» mamandyqtary boıynsha Syr jastaryna 20 grant bóledi. Sonymen qatar, Tatarstannyń Prezıdentimen jyl saıyn 20 adamdy (óńir esebinen) aqparattyq jáne sıfrlyq tehnologıalar boıynsha Innopolıs ýnıversıtetinde oqytý týraly kelisim bar. Buǵan qosa, 2013 jyldan bastap az qamtylǵan jáne kópbalaly otbasylardan shyqqan 100-ge jýyq daryndy bala jyl saıyn oblys ákiminińi granty boıynsha bilim alýda. Qazirgi kezde 100 qyz-jigit oqýyn bitirse, taǵy 700-ge jýyq adamosyndaı grant boıynsha oqyp júr. Bıyl mundaı grant sanyn 159-qa kóbeıtý, onyń 70%-yn bolashaǵy bar İT-mamandyqtaryna baǵyttaý josparlanyp otyr.
