Almaty qalasynyń turǵyndary úshin búgingi kúnniń ózekti taqyryby – «Kókjaılaý» jobasy. Kókjaılaýǵa demalys ortalyǵyn salý ıdeıasy osydan birneshe jyl buryn týǵan. Alaıda ıdeıa týǵan boıda jobaǵa qarsylardyń sany jyl sanap ósip keledi. Dese de, qoldap «Almatyny kórkeıtip, týrıserdi tartý kerek» degen pikirler de aǵylyp jatty.
4 qarasha Almaty qalasynda «Kókjaılaý» máselesine qatysty qoǵamdyq talqylaý ótti. Ol talqylaý qalaı ótti? Bir-birimen kelisip, nátıjesinde qol alysqannan buryn, bir-birine qarsy eki tarap (qarsy jáne qoldaıtyndar – red.) birin-biri jep qoıardaı, shıelenisken jaǵdaıda ótken edi. Jobaǵa qarsylar taza aýaǵa shomyp qaıtatyn jaılaýdy saqtap qalýdy kózdeıdi. 19 myńǵa jýyq adam kýrorttyń salýyna qarsy qol qoıdy. Al qoldaıtyndar elge keletin aqsha máselesin alǵa kóterip, týrıserdiń jaǵdaıyn kóbirek oılap otyr. Osyǵan oraı Qamshy.kz aqparat agenttigi eki taraptyń pikirin berýdi jón kórdi.
Belgili saıasattanýshy Aıdos Sarym elimizge aqsha ákeletin jáne jańa jumys oryndaryn quratyn kýrorttar óte qajet deıdi.
«Kókjaılaý» jobasyna qarsy jandardyń pozısıasy arqyly ol jaqsara tústi. Eger bári birigetin bolsa, qurylys prosesindegideı joba budan da utymdy bolar edi. Men kúshterdiń birigýin jáne jobanyń iske asýyn qalaımyn», - dedi saıasatker.
Ári qoǵamdyq talqylaý barysynda jobaǵa qarsylardyń qylyǵyna qynjyldy.
«Netken dóreki jandar. Ózderin mádenıettiń etalony sanaıtyndardyń ersi qylyǵy qynjyltty, tipti sol jerden turyp ketip qalǵym keldi. Ózderin jaqtaıtyndardyń ornyna beıtarap adamdardyń arasynan qarsylastaryn kóbeıtip aldy. Búgingi sharaǵa kópten beri daıyndalǵan syńaıly. Keshegi isterine tek ókinish bildirýge bolady». – dedi Aıdos Sarym.
Al qoǵam qaıratkeri, ekonomıs Muhtar Taıjan jobaǵa qarsylyq bildirýshilerdiń kýrortty salǵan kezde flora men faýnanyń buzylady degeninde esh negiz joq ekenin aıtty.
«Eger bul logıkany negizge alsaq, onda barlyq kýrortty jabý kerek. Qazaqstanda, Almatyda ǵana emes, álemde. Qyrǵyzstanda, Ózbekstanda, Grýzıada, Sochıde, Eýropada. Bul – durys emes pozısıa. Eger osy pozısıa sonaý 60-70 jyldary basshylyqqa alynsa, onda búgin Medeý de, Shymbulaq ta bolmas edi. Biz balalarymyzdyń úıde qamalyp, qorqor tartqanyn emes, qaıta syrǵanaq tepkenin, sportpen aınalysqanyn qalaımyz. Sondyqtan olar úshin sport bazalaryn salǵanymyz durys», - dep atap ótti Muhtar Taıjan.
Jobany qoldaıtyndardyń qatarynda aıtys tarlandary da kezdesti. Buǵan deıin tanymal aqyn Júrsin Ermannyń "Kókjaılaý" jobasyna qatysty pikirin bergen edik.
♦Júrsin Erman «Kókjaılaý» jobasyna qarsylyq bildirýshilerdi batyl synady
Óz sózinde Júrsin Erman «Kókjaılaý» jobasyna qarsylyq bildirýshilerdi ózderin jarnamalaýshylar men arzan upaı jınaýshylar dep atady.
Búgin Júrsin Ermannyń shákirtteri de ún qosty. Alǵashqy shákirtteriniń qatarynda bolǵan, búginde "Asyl arna" telearnasynyń dırektory Muhamedjan Tazabek jobanyń baıybyna boılamaı, qarsy shyǵyp jatqan belsendilerdiń áreketin synap, Facebook-tegi paraqshasynda jazba qaldyrdy.
"Tiliń - taǵdyryń" degen osy. "Joq deseń, joǵalasyń" degendi de aıtyp ketken bizdiń babalar edi. Keı-keıde baıybyna boılamaı turyp belden basyp pikir jazatynymyz bar. Kókjaılaý jaıly jazylyp jatqan posttar dúrkinin oqyp otyryp eń áýeli osyny oıladym. "Kúıretti, qurtty, qutqaraıyq" dep qutyrtyp kúńirene berýdiń jóni joq. Aspan sógilip, taý tutas úgitilgendeı búlinip ketken de eshteńe joq. Arada ǵasyr jatyr demeseńiz, "qazaq jerinde qyrqylǵan bir ýys jún qazaq balasynyń ústine kıip bop kıilýin" armandaǵan alash qaıratkerleriniń kózdegeni de osy emes pe edi? Qudaı násip qylǵan Alataýdyń ıgiligin, buıra belderdiń artyqshylyǵyn qazaq balasy qyzmetine jaratsa aıyp pa? Jer - áýeli ústinde tirshilik qurǵan halyqtyń paıdasyna jumys istemeı me? Qur jatqan jer bereke shaqyrmaıdy, bos keńistik jaý shaqyrady. Muny da aıtqan batys fılosoftary emes, ózimizdiń qarıalar.
Ártúrli shyǵarmashylyq saparmen Eýropa elderinde kóp boldym. Qalada júrseń de, tabıǵatqa shyqsań da adamǵa jasalǵan jaǵdaıdy kóp baıqaısyń. Skverge qoıylǵan yńǵaıly oryndyqtan bastap, taý shatqalyndaǵy syrǵanaý bazasyna deıin. Almatynyń qazirgi ákimdiginiń budan burynǵy sharýalaryn da múıizdemekshi bolǵan, talaılar. Biraq baǵyt durys ekenin ýaqyt-aq dáleldedi. Sulý aleıalar men qala kórkin odan saıyn ajarlandyrǵan taqtaıdaı kósheler sonyń aıǵaǵy. Toqsanynshy jyldary da áleýmettik jeli bolǵanda, elordamyzdyń Aqmolaǵa kóshýi de shý bolady eken-aý. Ózbekstannyń sol kezdegi prezıdenti Islam Kárimovtiń ózi Astanadaǵy alǵashqy jıyndardyń birinde "Memleket astanasyn kóshirý úshin attyń kállásindaı júrek kerek. Ondaı júrek Nursultanda ǵana bar!" degen edi. Almaty ákimdigindegi atan jilik jigitterdiń de bir bilgeni bar shyǵar. Túsinbesek, qoldan qaqpaıyq. Jón iske júgen bolmaıyq. Sóz basynda aıtqandaı, jaqsy sóz - jarym yrys qoı", - dep jazdy jobany qoldaǵan Tazabekov.
Belgili aıtysker Muhtar Nıazov ta únsiz qalmady. Aıtysker tabıǵı resýrtardy tıimdi paıdalaný kerektigin eskertti.
"Kim bolsa da tuma tabıǵattyń buzylýyn, búlinýin, áýelgi qalpynan aınyǵanyn qalamaıdy. Biraq kez-kelgen memlekettiń tabıǵı resýrstary sol eldiń ımmıdjine, ekonomıkasyna jumys jasap, ıgerilip jatsa, oǵan qoldaý bildirý kerek shyǵar. Almaty qalasy ákimdiginiń usynyp otyrǵan quny 450 mıllıon dollar shamasynda turatyn Kókjaılaý taý shańǵysy kýrorty jobasy Kishi jáne Úlken Almaty ózenderi arnasyndaǵy taý alqabyna salý josparlanyp jatyr eken. Qala ákimi Baýyrjan Baıbek myrza kelgeli arý qala Almatymyzdyń qanshama oń ózgeristermen, qaıta túlep, qulpyryp kele jatqanyn baıqaımyz. Almatynyń óz turǵyndary baıqamaýy múmkin, biz sekildi anda-sanda baratyn adamdarǵa birden baıqalady. Qalanyń óskeni de balanyń óskeni sekildi eken ǵoı, kóz aldyńda júrgesin bilinbeıdi. Endi alyp megapolıstiń ózine tán máseleleri túsinikti, kemshilikteri de joq emes, dese de batystyń bilimin, qazaqtyń tanymyn qaıyqtyń qos eskegindeı ustaǵan jas ákimge artylyp otyrǵan senim júgi de jeńil emes. Kókjaılaý jobasy da menińshe tek qana Almatynyń ǵana emes, týrıserdi tartýda elimizdiń úlken brendine aınalatyn úlken joba bolatyn sekildi. Álbette kóptegen jobalardyń qoǵamdyq qarsylyqqa ushyraýy joba tıimdiligi týraly aqparattyń burmalanýy men tolyq túsindirilmeýinen týatyn sekildi. Álemdik tájirıbıege súıengen mundaı alyp demalys ornynyń barsha halyqqa qoljetimdi bolýyn jáne qyrqylǵan aǵashtardyń ornyn toltyratyn qosymsha kógaldandyrý jumystaryn qamtamasyz etý kerek dep oılaımyn. Bir jaǵynan elimizdiń jazǵy olımpıadalyq sport túrlerine ǵana emes qysqy sport túrlerine degen jappaı ulttyq qyzyǵýshylyǵynyń artýyna da sep bolar edi. Ne de bolsa osyndaı alyp jobanyń bir qaınaýy kem bolsa, qaıta pisirip júzege asyratyn kún de alys emes sekildi. Sáttilik tileımiz!" - dep jazdy Muhtar Nıazov.
Al jobaǵa qarsylardyń oıy qandaı? Ony da berýdi jón sanadyq. Saıasattanýshy Dosym Sátpaev osy ýaqytqa deıin Almatynyń qaýipsizdigin bir jaqty ete almaǵan ákim qaralardy synady.
«Jaqsy nıetpen bastalǵan istiń joly shyrǵalań. «Kókjaılaý» isine qatysty qoǵamdyq talqylaýǵa deıin Almaty qalasynyń burynǵy ákimi Vıktor Hrapýnov pen sybaılastarynyń isi boıynsha sot prosesi ótken bolatyn. Bir kezderi olar da atqarylyp jatqan istiń denin qalanyń, turǵyndardyń ıgiligi úshin ekenin aıtyp sendirgen. Keıin ákim qaralardyń óz qaltalary jaıly da umytpaǵany belgili boldy. Meniń túsingenim mynaý: Almatyǵa ákimderdiń biri kelip jatty, biri ketip jatty. Alaıda qalany túrli apattardan qorǵaý máselesin eshkim sheshe almady. 2015 jyly oryn alǵan sel tasqyny qalanyń osal tustaryn túbegeıli ashyp kórsetti. Bul ber jaǵy ǵana. 2006 jyly «Táýekelderdi baǵalaý toby» uıymy megapolıstegi jer silkinisiniń ekonomıkalyq, saıası, demografıalyq jáne ózge de áserlerin zerttegen edi. Nátıjesinde «Domıno áseri. Almatylyq jer silkinisinen keıingi boljamdar» atty kitap jaryq kórdi. Ókinishke oraı, sol kezde sarapshylar ońtústik astanamyzdy «ajal qalasy» dep atady. Muny mamandar da jasyrmady. Zilzalalardan ajal qushqandardyń sany 300 myńnan 500 myńǵa deıin jetken edi. Alaıda bul boljamdyq esep qana. Tasqyndar alda áli talaı bolady. «Kók Jaılaý» jobasyn qoldap, kýrort salýdy durys dep esepteıtinderdi shynymen túsinbeımin. 2013 jyly sel tasqynynyń kesirinen Esik ózeniniń joıylǵanyna 50 jyl tolǵan edi. Qaza tapqandardyń naqty sany áli kúnge deıin belgisiz. Bir anyǵy, japa shekkenderdiń kóbi týrıser bolyp shyqqan. Sebebi Qazaq SSR mınıstrler keńesiniń «Esik kóli jumysshylarynyń mádenı demalysyn qamtamasyz etý» týraly 1958 jylǵy qaýlysyna sáıkes, kól mańynda demalys úshin ınfraqurylymnyń barlyq túri qurylǵan. Sonymen qosa, tas jol, avtovokzal, qonaqúı men meıramhanalar salyndy. Biraq bir sátte munyń bári kózden ǵaıyp boldy. 50 jyldan asa ýaqyttan keıin Almaty úshin qaýipti apat jaıly túrli habarlamalar kele bastady. Adamdar taýda qalaı kóńil kótersin? Degen oıdan buryn, olardy apattan qalaı qorǵaımyz degen suraqqa jaýap izdegen jón-aq», - dep edi Dosym Sátpaev óziniń jazbasynda.
Qoǵam belsendisi Arýjan Saın búdjetten 85 mıllıard teńge bólinbek nıettegi kýrortqa túbegeıli qarsy. Tipti jobany 85 mıllıardqa tatı ma degen suraqqa jaýap izdep kóripti.
«Jobaǵa sáıkes, halyqqa ne tehnıka-ekonomıkalyq negizdemesin, ne smetany kórsetpeıdi. Jobaǵa qarsy ekologtar men seısmologtar qalaǵa qaýipti tasqyndar jaıly aıtyp jatyr. Olımpıada komıteti bul orynǵa olımpıada oıyndaryn salýǵa bolmaıtynyn aıtty. Al Almatynyń mańaıynda 5 tolyqqandy shańǵy kýrorty bar. Al 20-ǵa jýyǵy jóndeý jumystaryn talap etedi. Odan da aqshany sol jerlerge quıyńdar! Sheteldik ınvestısıany tartyńdar!» – dedi Arýjan Saın.
Pikir qaldyrý