Qazaqstan halqy Assambleıasy — 1995 jylǵy 1 naýryzda Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdentiniń Jarlyǵymen qurylǵan Memleket basshysy janyndaǵy konsýltatıvti-keńesshi organ.

Assambleıa qurylǵanyna - 24 jyl. Alaıda, osy Assambleıa degenimiz joıylyp ketýge aınalǵan tilimiz ben dinimizdiń, saltymyz ben dástúrimizdiń qalpyna keltirilýine «tyrnaqtaı da» úles qosqan joq. Aıshyqtap aıtqanda, qazaq ultynyń býyny bekip, qalyptasýyna qoldaý bildirmedi. Kerisinshe, shetinen «úı ishinen úı tigýge» talpynýda. Mysaly, orystildi bılik kezinde arnaıy zańdastyrylǵan uıǵyr aýdany, orys-kazaktardyń úı ishinen úı tigip, áskerı kıim kıip, kóshemiz de qylysh asynyp júrýi, ózbekterdiń Shymkent oblysy jerinen bólek ákimshilik aýdan qurýǵa talpynýy osy aıtqanymyzdyń aıdaı aıǵaǵy bolmaq. Mine, solardyń birde-biri memlekettik tilimizdi meńgermedi.

QR «Tilder týraly» zańynyń 4 babynda «Qazaqstan Respýblıkasynyń memlekettik tili - qazaq tili» dep aıqyn kórsetilip, onda «Memlekettik til - memlekettiń búkil aýmaǵynda qoǵamdyq qatynastardyń barlyq salasynda qoldanylatyn memlekettik basqarý, zań shyǵarý, sot isin júrgizý jáne is qaǵazdaryn júrgizý tili.

Qazaqstan halqyn toptastyrýdyń asa mańyzdy faktory bolyp tabylatyn memlekettik tildi meńgerý - Qazaqstan Respýblıkasynyń árbir azamatynyń paryzy» delingen. Assambleıa «Til týraly» zańǵa baǵynbady, ıaǵnı memleketqurýshy qazaq halqy aldyndaǵy paryzyn oryndaı almaı otyr.

Qazaqstan Prezıdenti N. Á. Nazarbaevtyń «Búgingi kúndi túsinip-túısiný úshin de, bolashaqtyń dıdaryn kózge elestetý úshin de keshegi kezeńge kóz jiberýimiz kerek» degen sózin basshylyqqa alsaq, elimizdegi Ata zańymyzǵa qaıshy qurylǵan áskerı (forma kıip, qylysh asynady, atamany bar, bas atamany Reseıde. Qazaqqa qarsy qoldanylýǵa daıyn turǵan ishimizdegi Reseıdiń áskerı kúshi) Kazak uıymdary kezinde «Ólkede ákimshilik reformalardy júzege asyrýda, jergilikti halyqtyń kóterilisterin basýda kazak áskerleri eleýli ról atqardy. Olar Qazaqstanmen shekaralas jerlerde de, onyń tikeleı ishki aýmaqtaryna da ornalastyryldy.

Qazaqstanda jáne onymen shektes aýmaqtarda tórt kazak áskeri boldy. Olar Jaıyq, Sibir, Orynbor jáne Jetisý kazak áskerleri edi.

Reseı ımperıasyndaǵy kazak áskerı bólimderiniń negizgi qyzmet túrleri, birinshiden, Reseıge jańa jerlerdi qosyp alýǵa belsene qatysý; ekinshiden, kórshi memleket áskerleriniń shekaraǵa basyp kirýinen qorǵaý; úshinshiden, Reseı ımperıasy quramyndaǵy buratana halyqtardyń ult-azattyq qozǵalysyn, orys sharýalary men jumysshy tabynyń kóterilisterin aıaýsyz basýǵa belsene qatysý bolatyn. Máselen, kazaktar Polshadaǵy kóterilisshilerdi, Kavkaz, Orta Azıa jáne Qazaqstan halyqtarynyń kóterilisterin aıaýsyz jazalaýǵa belsene qatysty. Kazaktar 1905—1907 jyldardaǵy birinshi orys revolúsıasyn basyp-janshýda da erekshe kózge tústi. Tórtinshiden, kazaktar orys armıasynyń XVIII ǵasyr men XIX ǵasyrdyń bas kezindegi shetelderge jasaǵan joryqtarynyń barlyǵyna da qatysty (Ýıkıpedıa — ashyq ensıklopedıasynan alynǵan málimet). Osy kazaktardyń qolynan qaza tapqan ata-babalarymyzdyń sanyna da jete almaspyz.

Qazaqstandaǵy kazak uıymdary sol kazaktardyń zańdy jalǵasy. Demek, Qazaqstannyń orystildi bıligi baıaǵy patshalyq Reseıdiń sol saıasatyn sol kúıinde jalǵastyryp otyr. Táýelsizdik alǵan tustaǵy kazaktardyń elimizdiń batysy Oral qalasyndaǵy bas kóterýleri, odan keıingi elimizdiń túpkir-túpkirinde arnaıy formaly, qarýly jasaqtar qurýy, olarǵa keıbir oblys ákimderiniń qarjylaı kómek kórsetýleri, osy aıtqanymnyń aıdaı aıǵaǵy bolmaq. .

Assambleıa Atameken týǵan jeriniń jeriniń caýdaǵa salynbaýyn talap etken qazaq halqyn qoldamady.

"Endi Assambleıa bizge keleshekte ne beredi?" degen suraqqa jaýap izdesek:

Aldaǵy halyq sanaǵynda (2020 jyly ótedi degen sybys bar) elimizdiń azamattyǵyn alǵan alǵashqy «qytaı dıasporasy» da tirkeledi. Qytaılardy dıaspora retinde moıyndap, Qazaqstan halqy Assambleıasynyń músheligine tirkeıtin bolsaq, olarǵa biz óz qolymyzben elimizdiń qytaılanýyna jol ashyp beretin bolamyz.

Ýaqyty kelgende olarda ózderin memlekettik saıası qatynastardyń súbektisi retinde tanýdy talap etip, Qazaqstandyq ult deńgeıine kóterilip, alyp kúshke aınalady.

Bizdiń orystildi bılik qytaı shovınızm ıdeıalarynyń elimizde taralýyna saıası platformany óz qolymen jasap berip otyr.

Tarıh taǵlymy: Qazaq halqy ejelden dosqa adaldyǵy, qonaǵyn Qudaıyndaı syılaıtyn qonaqjaılylyǵy jáne baýyrmaldyǵymen aty álemge máshhúr bolǵan el. Dostyq nıetten aınymasa, qazaq elinde sheteldikterge assambleıasyz da eshqandaı qıanat jasalmaıdy. Assambleıa bul jerde sonyń bárin joqqa shyǵaryp tur. «Úı ishinen úı tigýdiń» sońy jaqsylyqqa aparmaıdy.

Ózderińiz kórip júrgendeı, Assambleıa elimizdegi ultaralyq qatynastardyń rettelýine emes, kerisinshe órshýine yqpal jasaýda. Osy «Assambleıa» degen  uıym bolmaǵanda Saryaǵashta tájikter, Almatyda sheshender, Shelekte uıǵyrlar, Aqtoǵaıda qytaılar, Shymqalada kúrdter, Atyraýda túrikter «tóbemizde oınamaǵan» bolar edi.

Dıasporalar ózderiniń ornyn, júrer jolyn, aıtar sózin, ister isin bilse, memleket qurap, Atameken týǵan jerinde otyrǵan qazaq halqyn qurmettese – mynadaı ultarazdyq máselelerdiń birde-biri bolmaǵan bolar edi.

QR-synyń Konstıtýsıa baptaryna, QR-yń «Saılaý týraly» baptaryna qaıshy «Qazaqstan Halqy Assambleıasy» degen zańnan tys uıymnyń taratylǵany jón bolady.

Muhambetkárim Qojyrbaıuly, Mańǵystaý