«On byl ız porody genıalnyh borsov». Ian Dymov FILA-nyń «Altyn ordeniniń» ıegeri, Ýkraınanyń eńbek sińirgen jýrnalısi, kúrestiń bilgir mamany.

Qazaq sportshylarynyń ishinen olımpıalyq sport túrleri boıynsha birinshi álem chempıony Shámil Serikov ekenin sporttyń esep-shotyn qaǵýshylar jaqsy biledi. Shámil 1978 jyly alǵash ret álem chempıonatynda top jarsa, 1979 jyly ekinshi márte dúnıe júzi chempıonatynyń altyn medalin jeńip aldy. Onyń bul jetistigin arada 40 jyl ótse de birde-bir qazaq balýany qaıtalaı alǵan joq. Iaǵnı, qazaqtyń grek-rım, erkin kúres, dzúdo balýandarynyń arasynda álemniń 2 dúrkin chempıony bolǵan jalǵyz balýan osy Shámil Serikov!

Osyndaı sańlaq balýan naǵyz babyna engen tusta sovet ımperıasynyń qyryna ilikti. Máskeý ataqty balýandardy Qıyr Shyǵystaǵy Baıkal Amýr magıstraly boıyndaǵy jumysshylarmen birneshe kúndik kezdesýge aparǵanda Shámil barmaı qalady. Ol kezde Máskeýdiń sózin jerge tastaý - ımperıanyń jaǵasyna jarmasqanmen birdeı. Shámildiń bul tirligin Máskeý keshirgen joq. Ony sovet quramasynan shyǵaryp tastady. Jalaqysyn kesti. Buǵan qosa, Qazaqstandaǵy sport basshylary  Serikovti kúreske jolatpaı qoıady. Shámil amalsyzdan saýdaǵa jegilip, kóligimen adam tasyp, nápaqasyn ilingen jerden izdeıtin kúıge túsedi. Onyń sońyna sovettiń memlekettik qaýipsizdik salasynyń qyzmetkerleri ańdýǵa tústi, degen de sóz bar. Bul da qısynǵa keledi.

Sóıtip, keshe ǵana mıllıondaǵan jankúıerdiń yqylasyna bólengen esil er sport basshylaryna kóztúrtki adamǵa aınalady. Buǵan shydamaǵan Shámil 1989 jyly 33 jasynda ózine ózi qol jumsaıdy.

«Shámildiń kúresi - naǵyz spektákl edi,  - deıdi Serikovpen birge kúresken Olımpıada jáne álem chempıony Jaqsylyq Úshkempirov. Iá,  Shámil Serikovke kezinde álemge áıgili kúres mamandarynyń ózi qatty súısinetin. Sebebi, qazaq balýany qalypqa syımaıtyn, erekshe daryn ıesi edi. Endi  oqyrman nazaryna Shámildiń boz kilemdegi qaıtalanbas sátteri týraly naqty derekterdi keltire keteıik.

1978 jyl - Sovet Odaǵynyń chempıonaty

Fınalǵa deıin 5 beldesýde qarsylastaryn taza jyqty. Sheshýshi synda Olımpıada chempıony, reseılik Vıtalıı Konstantınovty 11:3 esebimen erkin eńserdi. Buǵan deıin Konstantınov odaq chempıonatynda eshkimnen dál osylaı oısyraı utylyp kórmep edi. Ol kezde grek-rım kúresinen álemdegi eń myqty memleket Sovet odaǵy bolatyn. Sovet chempıonatyn dál Shámil sekildi emin-erkin utqan balýan tarıhta tym sırek kezdesedi. Qazirgi qazaq balýandary Shámilge eliktese, Shámil shyńyna táýekel etse, alash uldarynyń boz kilemdegi nesibesi mol bolar edi..

1978 jyl - Álem chempıonaty

Fınalǵa deıin 5 qarsylasyn asa qınalmaı utqan Shámil sheshýshi beldesýde Germanıa balýany, keıin álem chempıony bolǵan Paskýale Pasarellıdi 29:9 esebimen tas-talqan qyldy. Mundaı esep gandbolda nemese regbıde bolady. Kúreste osyndaı eseppen álem chempıony ataný zamanynan ozyp týǵan adamnyń ǵana qolynan keledi. Sol tustaǵy álem chempıonattarynyń fınalynda Shámil Serikovten basqa birde-bir balýan qarsylasyn dál osyndaı iri eseppen utqan emes.  

1980 jyl - Máskeý olımpıadasy

1. Shámil birinshi beldesýde belgıalyq Jýlen Mevısti 2 mınýt 28 sekýndta taza jyqty.
   2. Ekinshi kezekte rýmyn Mıhal Bosıldy 1 mınýt 25 sekýndta tize búktirdi.
   3. Úshinshi synda ıtalándyq Antonıo Kaltabıanony upaı sanymen jeńdi.
   4. Tórtinshi beldesýde cheh Iojef Krıstany 15:3 esebimen oısyrata utty. Bul básekede Shámil qarsylasyn úsh ret keýdesinen asyra laqtyrdy, eki ret etpetinen túsirip, tórttaǵanǵa saldy. Eki ret parterden aýnatty.
2. Shámil budan keıin shved Bennı Lýngbekti 2 mınýt 42 sekýndta taza jyqty.
   6. Fınal. Shámil Serikov – Iýzef Lıpen (Polsha) – 11:4.
   Alla Taǵala ǵalamat daryn syılaǵan balýan ǵana Olımpıada oıyndaryn dál osylaı utsa kerek. Bul tek qurǵaq kúshpen ǵana keletin jeńis emes. Shámil aqyl-oıy, eńbekqorlyǵy, tabıǵı beıimi tereń ushtasqan balýan edi. Jaratqan Iemiz Shámil pendesine balýandyq qabiletti molynan bere salǵan eken. Osyndaı azamattyń qazaq bolǵany bizdiń halyqtyń boıynda balýandyq ónerdiń mol qazynasy bar ekenin bildirse kerek. Olaı bolsa, qazaqtan grek-rım kúresi boıynsha 20 jyldan beri álem chempıony nege shyqpaı júr? Boıynda qazaqy qany bar qaladaǵy qaradomalaqtar, aýylda mal jaılap, sý tasyp  júrgen, oqý kúndeligi tórt pen beske toly alash balasy, osy jaǵyn tereń oılap kórshi...

Qadirli oqyrman! Biz Shámildi tolyq zerttegen joqpyz. Shámildiń kúresinen Almatydaǵy sport akademıasynda, eldiń ár qıyryndaǵy sport mektep-ınternattarynda, kúres mektepterinde arnaıy dáris oqylsa, balalar Shámil týraly shyǵarma jazsa, qazaqtyń nebir alǵyr balalary Serikovteı bolamyn dep, qulshynar edi, qolyna qaǵaz-qalam alyp, oıǵa, tereń taldaýǵa júginer edi. Amal ne, qazirgi bapkerler men balýandardyń basym kópshiligi Shámildi zerttemek túgili, bir bet kúndelik jazýǵa erinedi. Boıdaǵy qajyr-qaıratyń, úırengen ádis-aılań, talabyń aqyl-oımen, izdenispen, bilimmen sýarylmasa, boz kilemde Shámildeı kúresemin deý beker. 

Qazaq balasy! Qazirgi tańda álemdik sport ǵylymǵa arqa súıep otyr. Olımpıada men álem chempıonatynyń shyńyna naǵyz ǵalym bapkerdiń ǵana shákirti shyǵa alady. Osyny jadyńa myqtap saqtaǵanyń durys. Qazirgi qazaq balýandarynda kúsh te, ádis-aıla da, tegeýrin de bar. Tek bapkerlerdiń shyǵarmashylyq izdenisi  kem soǵyp jatyr. Sosyn altybaqan alaýyzdyqqa tizgin bermeýimiz kerek.

Tabıǵatynan balýandyqqa beıim Shámil Serikovtiń tálimgerleri Aldabergenov pen Jarkov bilimdi, bilikti jattyqtyrýshylar bolatyn. Al HH ǵasyrda álem kúresin moıyndatqan, boz kilemniń akademıgi Vadım Psarev iri jarystarǵa daıyndyq kezinde, sondaı básekeler ústinde únemi Shámildiń qasynda boldy.Keńes ımperıasynyń qalybyna syımaǵan Shámil  osyndaı balýan edi…

Qydyrbek Rysbek