Jalpy prezıdentter de – pende. Olardyń aýzynan shyqqan sózderden bári de altyn emes. Negizi, «atylǵan sóz–  aıtylǵan oq». Sondyqtan abaılap aıtpasa, sóılemese, bolmaıdy. Bir ǵana mysal, qańtar aıynyń aıaǵynda Venesýeladaǵy halyq tolqýyna qatysty baspasóz máslıhatyn ótkizgen AQSH prezıdentiniń ulttyq qaýipsizdik jónindegi keńesshisi Djon Boltonnyń jýrnalıserdiń aldynda jumbaq syry málim bolyp qalǵan. Ol bloknotyn qaıyra turyp sóz sóılegen. Al qaıyrylǵan qaǵazdyń syrtynda «Aýǵanstannan ásker shyǵaryp, Kolýmbıaǵa qaraı bes myń sarbaz jiberý kerek» dep jazylǵan sózdi teleoperatorlar men telejýrnalıster qalt jibermegen. Sóıtip, Aq úıdiń jasyryn saıasaty telejýrnalıster arqyly muqym dúnıege málim boldy. Bul Venesýelaǵa jasalatyn AQSH- tyń qupıa qujaty bolǵany belgili. Ol Boltonnyń tájirıbesizdiginiń saldarynan jurtqa jarıa boldy. Endi jýrnalıser men sarapshylar «AQSH qashan Venesýelaǵa Kolýmbıa arqyly ásker kirgizedi?» degen boljamdy talqylap álek.

Jalpy áperbaqandyq áreketter AQSH prezıdentterine tán desek, artyq aıtqandyq emes. 2005 jyly Nú-Iorkte ótip jatqan BUU-nyń mereıtoılyq samıtine álemniń 105 elinen prezıdentter kelgen. BUU-ny damytý jónindegi samıt keleli máseleni talqylap jatqan tusta AQSH prezıdenti Djordj Býsh artynda otyrǵan memlekettik hatshy Kondolıza Raısqa aq qaǵazǵa bir nárse jazyp, usynǵan. Osy sátti ańdyǵyn fototilshilerdiń biri ony dereý fotoǵa basyp alǵan. Al aq qaǵazda « maǵan qazir turyp ketýge bola ma? Ájethanaǵa barý kerek» degen prezıdenttiń aıbaq-saıbaq jazýy bolǵan. Býshtyń artynda turyp qaǵazdy oqyǵan Kondolıza Raıstyń sýreti búkil tórtkúl dúnıege osylaı taraǵan. Sol sátte Býsh ájethanaǵa bardy ma, joq pa, másele onda emes, Áńgime áperbaqandaý prezıdenttiń qara marjan áıel Kondolıza Raısqa jazǵan bir tilim hatynda bolyp tur. Árıne, kúlkili nársege kúlip qaraısyń, qashanda...

Kishi Býshtyń prezıdenttik laýazymǵa saı emes, mundaı ebedeısiz áreketteri kóp-aq. Ol Eýropadaǵy ótken bir jıynda oryndyqqa ózinen burynyraq kelip otyrǵan Germanıanyń kansleri Angela Merkeldiń janynan ótip bara jatyp, búıirinen túrtip qalǵanyn da búkil saıasattyń aınalasyndaǵylar biledi. Quttyqtaǵany emes, qytyqtaǵany bolar.

2011 jyly Brıtanıanyń halyqaralyq damý jónindegi mınıstr Endro Mıcheldiń premer-mınıstr Devıd Kemeronnyń rezıdensıasynan keıin jýrnalıserdiń aldyna shyqqan. Biraq ol sonshalyqty eshteńe aıtpaǵan. Biraq qolyndaǵy papkanyń syrtynda «Aýǵanstanǵa qarjylyq kómek kórsetip, Hamıd Karzaıdy prezıdenttikten ketirý kerek. Sonda ǵana Aýǵanstanda jaǵdaı durystalady», -degen qolmen jazylǵan jazýdy jýrnalıserdiń kózi shalǵan.

Árıne, mundaı jazý men memleket basshylarynyń ebedeısiz ersi qylyqtary men ańqaý áreketterin fototilshiler men teleoperatorlar qalt jibermeıdi. Tipti óreskel aıtylatyn qaljyńdar da keıde halyqaralyq dúrdarazdyq týdyratyny aqıqat. Bir ǵana mysal, 1984 jyly AQSH prezıdenti Ronald Reıgan senbi kúni óziniń dástúrli joldaýyn joldar aldynda jýrnalıserdiń aldyna shyǵyp, Reseıge qatysty qaǵytpa qaljyńdar aıtqan. «Qurmetti otandastar, men  bir nárseni qýana málimdegim keledi. Birneshe ýaqyttan keıin sizder buryn-sońdy bolmaǵan jańalyqty estısizder. Buıryq berildi. bes mınýttan soń Reseıdi bombalaıtyn bolamyz!». Biraq mundaı qolaısyz qaljyńdar eshkimge abyroı ápermesi  anyq. Buǵan Sovet Odaǵy tıisinshe jaýap qatty, Reıgannyń bul málemdemesine túsinikteme berýdi talap etti. Rasynda da bul kez Keńes Odaǵynyń irgesi shetineı bastaǵan kez edi. Dál osy Reıgannyń tusynda Keńes Odaǵy kelmeske ketti. Demek onyń qolaısyz qaljyńy aqyrynda aqıqatqa aınaldy.

Tarıhta memleket basshylary men mınıstrlerdiń baıqamaı sóz sóılep, ol dúıim jurtqa málim bolyp ketetin oqıǵalary óte kóp. 1993 jyly Brıtanıanyń premer-mınıstri Djon Meıdjer mıkrofonnyń qosylyp turǵanyn umytyp ketip, janynda otyrǵan áriptesine «Eýropanyń birligin qoldamaı júrgen ózimizdegi úsh mınıstrdi qyzmetten qýý kerek» degen sózi de jurtqa estilip qalǵan.

Taǵy bir mysal, 2012 jylǵy ótetin Olımpıadaǵa London men Parıjdiń úmitker bolǵany belgili. 2005 jyly Fransıa prezıdenti Jak Shırak  Vladımır Pýtın men Germanıa kansleri Gerhard Shredermen áńgimelesip turyp «Eýropanyń aýyl sharýashylyǵyna brıtandyqtardyń qosqan úlesi–qutyrǵan sıyrlar ǵana. Olar bul túrimen qalaı bolashaqta Olımpıada ótkizedi?– dep kúlgen. Bul da aınalasynda turǵan BAQ ókilderine mıkrofn arqyly estilip qalǵan.  Biraq nátıjesinde Fransıada emes, olımpıada Londonda ótti. Al Jak Shıraktyń aıtyp turǵany ne? Sol jyldary Ulybrıtanıada iri qara maldyń qutyrý aýrýynan qyrylǵany belgili. Biraq Jak Shırak mıkrofonnyń qosylyp turǵanyn elemeı, osylaı aǵylshyndarǵa qarata nazyn aıtyp jibergen.

Tarıhta mundaı kúlkili, qyzyqty ári áperbaqandyq áreketti kórsetetin oqıǵalar az emes. Biraq qalaı aıtqanda da, meıli ol prezıdent bolsyn, zilsiz aıtylǵan qarapaıym qaljyńǵa eshteńe jetpeıdi ǵoı. Al olaı bolmasa, «otyz tisten shyqqan sóz otyz rýly elge tarap» ketedi. Negizi,  buralqy sóz kúlmekke jaqsy ǵoı...