Baıron – keremet aqyn!  Abaıdyń «óleń – sózdiń patshasy» degeniniń mánisin túsindiretin  Baıron shyǵarmalary  desem, sirá, oryndy aıtylǵan sóz bolar. Sóz ben sózdiń arasyna  bóten sóz qospaı sóıleýde Baıronmen kim teń keler eken! Bir sózge sonshama maǵyna  syıǵyzýdy, túsinikti, meılinshe  qysqa qaıyrýdy men Baıronnan kezdestirdim! Árıne, mundaı  aqyndyq qýat ári aıtsaq Shekspır men Getede, beri aıtsaq  Abaı men Pýshkınde joq dep aıta almaımyn... Degenmen, Baıronnyń álem ádebıetinde esimi altyn  áriptermen jazylǵan klasıkterdiń ishinen poezıada ózindik qoltańbasy bar aqyn ekendigin moıyndaýymyz kerek! Sebebi, qaı eldiń ádebıetin alsaq ta Baıronǵa elikteý bar.

Ýaqyt atty qudiret zaman aǵymyna saı oqyrmannyń da talǵam-talabynqalyptastyryp, tipti uly klasıkterdiń de shyǵarmashylyǵyna degen  kózqarasyn ózgertetini shyndyq. Ár urpaqtyń óz Shekspıri, óz Getesi, óz Pýshkıni, óz Abaıy bolady.Biraq, munyń barlyǵy ótkinshi  qubylys ekendigin ádebıet tarıhy anyq baıqatady. Mysaly, Ben Djonson atty aǵylshyn dramatýrgin arnaıy zertteýshilerden basqa kim biledi?Ony sol dáýirde Shekspırden de daryndy dep eseptegen. Alaıda, alysqa barmaı-aq  Shekspırdiń «Romeo men Djýletta» atty dramalyq  tragedıasyn bir oqyǵan kisi bul sheshimge kelise almas. Degenmen... Sondaı-aq Vladımır Benedıktovtiń óleńderi Pýshkın jyrlarynan kósh artyq sanalǵan. Biraq, mártebeli synshy – ýaqyt bárin óz ornyna qoıyp berdi.

Kózi tirisinde Baırondy da kóre almaýshylar kóp boldy. Sebebi,  álem poezıasynda uly lırık aqyn retindegi qalamynan týyndaǵan shyǵarmalar ony bıik dárejege kóterdi. Mysaly, Baıronnyń 1807 jyly «Ushqyr ıirimder» atty kitabynan keıin  «Gáýr» men «Lara» atty ádebıettegi tabysty,jaǵymdy qubylys retinde tanylǵan shyǵarmalaryn atasaq bolady. Ony kóre almaýshylar  aqyndy «jylt etip joq bolatyn ushqynǵa» teńedi. Óz zamanynyń asqaq rýhty jyrlary arqyly  ataǵy alysqa ketken aqyn  ýaqyt óte kele álemdik poezıanyń eń bıik shyńdarynyń birine aınaldy. Aqynnyń 200 jyldaı buryn jazǵan shyǵarmalary búgingi urpaqtyń da asa qymbat rýhanı qazynasy bolyp otyrǵandyǵy osynyń dáleli. Baıronnyń «Manfred» dramasy, «Qabyl» mısterıasy, «Shılon tutqyny», «Don-Jýan» dastandaryn ózderin zıaly sanaıtyndardyń oqyp tanysýlary paryz sekildi men úshin.

Men aqynnyń qazaqshaǵa aýdarylǵan shyǵarmalarymen Qazaqstan Respýblıkasynyń tuńǵysh prezıdenti Nursultan Ábishuly Nazarbaevtyń bastamasymen «Mádenı mura» memlekettik baǵdarlamasynyń  «Álem ádebıeti kitaphanasy» serıasy boıynsha shyǵarylǵan eńbekten tanysyp shyqtym.  Aqynnyń óleńderin,  «Qabyl» mısterıasyn, «Shılon tutqyny» , «Don-Jýan» atty dastandaryn muqıat oqyp shyqtym. Endeshe, osy shyǵarmalaryna jeke-jeke qysqa da nusqa toqtalyp ótkendi jón kórip otyrmyn. Eskerte ketetinim, Abaı arqyly Baıronmen tanysqandyǵym sebepti, aqyn óleńderi men shyǵarmalaryn Abaımen salystyra otyryp túsindirip kóreıin.

Djordj Baıron shyǵarmalary týraly germenevtıkalyq taldaý

İ.  Óleńder

1) Kitaptyń 474-541-betteri aqyn óleńderine arnalypty.  Bir qyzyǵy, eń birinshi óleń « Kóńilim meniń qarańǵy. Bol, bol, aqynnan!»bastaý alǵan. [Q/z: 474-bet,  Astana «Aýdarma» 2005]. Nege? Onyń sebebi Abaıǵa kelip tireledi. Óleńdi aǵylshynnan Lermontov aýdarsa, orysshadan Abaı aýdaryp otyr! Meni alǵash tańqaldyrǵany Abaıdyń sózbe-sóz aýdara alý qabileti... Mysaly, aty atalǵan óleńniń eń sońǵy eki tarmaǵy Lermontovshe bylaı:

«I eslı estv ochah zastyvshıh kaplá slez,

Onı rasstaıýt ı prolútsá»

[Q/z: Q.Jumalıev «Qazaq ádebıeti tarıhynyń máseleleri jáne Abaı poezıasynyń tili», 331-bet, Almaty 1960]

Endi Abaıǵa qulaq túrsek, ol: «Qatyp qalǵan kózimde bir tamshy jas, Tógilmeı me boı jylap, ol da erise?»,-deıdi.  Lermontov poezıasynyń bir tamshysy tógilmeı tolyq berilgen. Eki tildi adam muny jete túsine alady...Biraq, átteń bul óleńdi túp nusqadan, aǵylshyn tilinde oqysam ǵoı... Abaı men Baıron eki zamanda ómir súrgen aqyndar. Abaı Baırondy túp nusqadan oqymasa da, aýdarmasy arqyly Baırondy «ashyp» berip otyr! Qalaı «ashyp» bergenin túsindirý maqsatynda bir-eki mysal keltireıin.Al, Abaıdyń aýdarmashylyq qabileti bólek sóz etiletin másele...Sol kitaptyń 479-betinde Abaımen qosa  Ǵafý Qaıyrbekovtiń de aýdarmasy berilgen... Birden aıtaıyn, Abaıdyń «qudiretin» Ǵafý Qaıyrbekovten kóre almadym. Birinshiden, Abaı aqynnyń kóńilin «qarańǵy» dep alsa, Ǵafý «sup-sur» dep alyp otyr.Oılanatyn másele!  Jalpy, adam qartaıǵan saıyn qaıǵyra beretindigi, kóńiliniń qaraıa túsetindigi jasyryn emes. Árıne, men kez-kelgen qartaıǵan adam qaıǵy jamylady deýden aýlaqpyn. Sebebi, qaıǵy – oılylyq, parasattylyqtyń belgisi. Qaıǵy jaýapkershilikten týady. Oıly adamnyń kóńil-kúıi qaıǵyǵa ne muńǵa toly bolmaq. Alaıda, muń men qaıǵy bir emes. Muń –serpilmegen sezim, ashylmaǵan, aıqyndalmaǵan sana. Ol adamnyń mazasyz áreketiniń nátıjesinde paıda bolady. Mazasyzdyq túbinde qyzyǵýshylyq, ári qumarlyq jatady. Bul, muńnyń qaıǵydan birinshi aıyrmashylyǵy. Ekinshiden, muń beımálimdilikti, tumshalanǵan bolmysty, qıalǵa aınalǵan armandy beınelese, qaıǵy sýyq aqyldy,aıqyndyqty, zańdylyqty tanýǵa baǵyttalǵan zerek oı. Sonymen, danyshpan adam qartaıǵan saıyn qaıǵyǵa jem bolady. Biraq, men bul jerde jas ólshemine baılanysty qartaıýdy aıtyp otyrǵam joq, «qaıǵy oılap» erte qartaıǵan adamdy aıtyp otyrmyn. Sebebi, «qaıǵy oılap» qartaıý keıbir adamǵa erte de kelýi múmkin. Bul jaǵdaı Baıronǵa, Sultanmahmut Toraıǵyrov pen Mıhaıl Lermontovqa qatysty. Oılap qarasańyz, Abaı bul óleńdi 48 jasynda aýdarǵan. Baıron buny 27 jasynda jazyp otyrsa, Lermontov ta otyzǵa jetpeı osy óleńdi aýdaryp otyr. Iaǵnı, Baıron, Lermontov pen Abaı «qaıǵy oılap» erte qartaıǵan  aqyndar. Sol sebepten, úsheýi de erte qartaıǵandyǵy sebepti kóńilderin «qarańǵylyqqa» teńep otyr. Endeshe, Ǵafý Qaıyrbekov óleń maǵynasyn túsinse de, ony ashýǵa  laıyqty sózdi taýyp, ony oryndy qoldana almaǵany ókinishti-aq!

Ekinshiden, kóńilin «qarańǵylyq» torlaǵan Abaı ózine «aqyndy» shaqyrsa,  Ǵafý Qaıyrbekov «ánshini» shaqyryp otyr. Oılanyp kórelik! Aqyndyq pen ánshilik ekeýi de ekiniń birine buıyrmaıtyn óner bolǵanmen, ekeýi úndespeıtin qabiletter. Aqyndy aqyn ǵana túsine alady. Sol sebepten, Abaıdyń «aqyndy» shaqyrýy oryndy.

Úshinshiden,  Abaı: «Qatyp qalǵan kózimde bir tamshy jas, Tógilmeı me boı jylap, ol da erise?»,-dese, Ǵafý Qaıyrbekov: « Kózimdegi aq súńgi-aqyrǵy jas, Et qyzýmen erisin o da balqyp»,-deıdi... Abaı  Lermontovtaǵy «zastyvshıh» degen sózdi sózbe-sóz aýdaryp «qatyp qalǵan» dep alsa, Ǵafý ony aýdarmaı ketip otyr. Aqylǵa salsa, qatqan nárse ǵana erýi kerek-ti.

2)  Baıron: «Óz muńymdy áldeqashan umytqam, Sum ómirden kóńilimdi sýytqam»,-deıdi.[Sonda, 478-bet, Astana «Aýdarma» 2005] Bul óleń joldary  Abaıdyń: «Ómir, dúnıe degeniń aǵyp jatqan sý eken. Jaqsy-jaman kórgeniń oılaı berseń ý eken»,-degenin esime salady. Dúnıe men ómir sınonım desek, onda eki aqyn da ómirdi «sum» dep otyr. Bul – eki aqynnyń «esti» oıy.  Al esti oı ózin qabyldaıtyn  jannyń da esti bolýyn talap etedi. Baıronnyń aıtyp otyrǵany – «eseıgen oı». Muny jıyrmalar shamasyndaǵy jas býyn ókilderine qabyldatý qıynǵa soǵar. Sebebi, olar dúnıeniń sum ekendigin qaıdan bilsin?!  «Búgingi ómir jarqyldap aldar biraq» ekenin qaıdan qabyldasyn? Olar áli ómirdiń  dámin tatyp úlgermese, táttiniń dámin tatyp kórmese, ol táttiniń de dámi  buzylatynyn qaıdan oılasyn?Munyń bárin eseıgen, oıy tolysyp, bir toqtamǵa kelgen, eń bastysy táýbesi bar jan ǵana uǵyna alady.  «Dinim úshin bar baqyttan aıyrylǵam, Táńirim ózi kóńilimdi jaı qylǵan. Júregim de, armanym da qolynda, Dese de erki: «Jer betinen taı jyldam»,-  [Sonda, 486-bet] dep jyrlaǵan Baıron – «táýbesine» kelgen aqyn. Jaratýshynyń razylyǵyn alýdy kózdep, táýbeniń esigin Baıronnyń zamandasy, nemistiń klasık  aqyny Gete de (1749-1832)  «qaqqandyǵyn» eske salaıyn... Jalpy, danyshpandar «bilgen saıyn, ilimge qumartqan saıyn» ózderiniń túk bilmeıtindikterine kózderi jetip, álsizdikterin sezinip, táýbesine keledi. Bul dıalemma ár danyshpan ár zamanda ómir súrse de olardyń bastaryn qosyp, adamdy bir oıǵa jeteleıdi. Mysaly, Gete: « Jasaǵan sheber isine, Qarasań tiliń baılanar, Óz isińe qarashy, Kákir-shúkir aınalań»,-deıdi. [Gete, 1/425]. Bul, aqyndardyń «dinshildigi»- bólek taqyryp. Aıtaıyn degenim basqa.

Baıron: « Sum ómirden kóńilimdi sýytqam»,-dese, Abaı: « Sum dúnıe tonap jatyr isiń bar ma?»,-deıdi. Oılanatyn másele! Dúnıeniń sum ekendigin odan kóńili sýyǵan adam ǵana aıta alady. Dúnıeni qyzyq-shyjyq, dýman-saýyq dep qalyptastyrǵan adamǵa nelikten dúnıe sum bolmaq? Iá, nege osy dúnıe sum? Sebebi, ol turaqsyz,ózgermeli, óz bergenin ózi alyp, adamǵa esh nárse qaldyrmaıdy. Baıqap otyrsaq, bul dúnıe ózińdi tonap alady, ol tipten sum emes – qaraqshy. Sonda neńdi tonap alady? Abaı kúshińdi alady, túsińdi alady dese, Baıron  kúnderińdi urlaıdy, jastyǵyń men ýaqytyńdy urlaıdy deıdi. Endi, bir qyzyqty qarańyz...Osy ýaqytqa deıin biz ómir qyzyǵy – ómir súrý úshin qajet deıtinbiz. Alaıda Baıronnyń bul óleńinen keıin men ómirdiń qyzyǵy adamdy ólimge bastaıtyn aldamshy, mıftik sana degenge oı burdym. Baıron joǵaryda keltirgen eki tarmaqty óleńinen keıingi eki tarmaǵynda bylaı dep oıyn jalǵaıdy: «Armanym joq AJALYMDY tapsam men, Jaqyn jannan, súıiktimnen, jýyqtan»,-deıdi. Bul óleńdi tolyq nusqasyn oqysańyz qyzy ákesi Ieffaıǵa: «Janym, ákem, qurbandyqqa meni shal», -deıdi.  Men bul jerde, ómir sum bolǵandyǵy sebepti adamdar ómir súrmeı jastaıynan qyrshyn ketip, ózderine qol suqsyn, ózderine ólim tilesin deýden aýlaqpyn. Meniń aıtaıyn degenim, adam ár kez ólimge daıyn bolyp júrý kerek. Ólim – jalǵan, sum ómirden máńgi ári ádildik ornaıtyn ekinshi dúnıege kiretin esik bolýy kerek degendi usynǵym keledi. Ólimnen qorqýdyń qajeti shamaly.

3)Baıron: «Maqtanǵa  qumar mańyzsyz qalpyń, Súısintpes jurtty, jırenter qaıta»,-deıdi.[Sonda, 540-bet. Astana «Aýdarma» 2015].

Maqtan degen – óte kúrdeli nárse. Maqtan izdemegen adamdy men kórmedim.  Alaıda, Abaısha aıtsaq, maqtanshaqtyqtyń úsh túri bolady.  Jıyrma birinshi sózde Abaı: « Maqtanshaqtyqtyń birinshisi... Bireýi jatqa maqtanarlyq maqtandy izdeıdi. Ol – nadan, biraq nadan bolsa da adam»,-deıdi.Jatqa maqtalsam degende elim maqtasa eken dep oılaıdy.El ne úshin maqtaýy kerek ekenimen onyń jumysy joq. Al, el «eline eleýli, halqyna qalaýly» azamatty maqtasa kerek-ti. Ondaı oısyz, ánsheıin «meni basqa  el maqtasa eken» deý – nadandyq. Alaıda Abaı ondaılardy adam sanatynan shyǵarmaıdy. Sebebi, bul sóz el basqarǵan  adamdarǵa  qatysty bolsa kerek. El basqarýǵa da kóp nárse kerek. Ekinshisi: «Óz eliniń ishinde maqtanarlyq maqtandy izdeıdi. Onyń nadandyǵy tolyq, adamdyǵy ábden tolyq emes».  Mundaı maqtanshaqtyń oıy aǵaıyn meni maqtasyn degenge saıady. Aǵaıyn muny ne úshin maqtamaq? «Alystaǵy týysyńnan, jaqyndaǵy kórshiń artyq» deıdi qazaq! Eger bireý jetistikke jetip jatsa, ony bir týysy kóre almaı «artyq sóılep, artyq is» jasap jatsa, ne úshin ony týysy maqtaıdy eken? Osy jerde osy qalamyzdaǵy ataqty ǵalymdarymyzdyń biri, fılosofıa ǵylymdarynyń doktory, profesor Altaı Taıjanulynyń: «Qazir ekiniń biri traıvalızmmen aınalysyp ketti. Ekiniń biri óz urpaǵy, ata-shejiresimen maqtanyp, kitap shyǵarýǵa qumar! Nege? Kópke topyraq shashpaıyn, degenmen, kóbisi maqtan úshin»,-degeni esime túsip otyr.  Maqtanshaqtyqtyń úshinshi eń soraqy túri – ózge kisi qostamaıtyn maqtandy izdeý. Ony Abaı: «Ol – nadannyń nadany, lákın ózi adam emes»,-dep sıpattaıdy.Aǵaıyn ishinde bedelge ózin-ózi maqtatyp jetem deý, árıne, adamdyq qasıetke jatpaıdy. Mundaı maqtanshaqtyq – adamnyń aqylsyzdyǵynyń, talapsyzdyǵynyń,  jalqaýlyǵynyń belgisi. Kedeı tyrash keledi,  jalqaý maqtanshaq keledi.Sebebi, kedeılik pen jalqaýlyq – aǵaıyndas. Odan adamdardyń boıynan  baılaýsyzdyq, ádepsizdik,  arsyzdyq, ósekshilik, ótirik aıtý syqyldy qylyqtar tabylýy yqtımal. Eń jamany – maqtanshaq sol qylyqtardy tanyp, bilip, olardy qorlyq dep eseptemeıdi.Abaıdyń aıtýynsha «desin» deıdi, «demesin» demeıdi.Qaı áreketi, ne qylyǵy, isi unap, bireý oǵan «desin» deıdi, onda maqtanshaqtyń sharýasy joq. Áıteýir ózi týraly bireý «dese» bolǵany. Ony Islam ǵalymdary «rıa» dep ataıdy. Bul qylyqtan paıǵambarymyz Muhammed (s.a.s.) saqtandyrǵan.

Endi, Baıronǵa keleıik. Óleń «Maqtanshaq boıjetkenge» dep atalǵan. Zertteýshilerdiń pikirinshe Baıron muny  Anna Izabella Mılbenkke arnaǵan sekildi. Izabella óz qurbysyna áńgimelesip otyryp  syryn saqtaı almaı maqtanǵan qalpy: « Bir ǵaryp jan bar, meniń jolymda janyn qıýǵa ázir»,-deıdi.  Keıin qasyńdaǵy áıel oǵan mysqyldap kúledi. Sonda Baıron Annaǵa: « Jigitter bir maqtaı qalsa oǵan aldanba. Sebebi, jigittiń kóbi bir-aq kórseǵashyq bola qalady. Aldanba!»,-deıdi de oıyn bylaısha sabaqtaıdy: «Maqtan sóz maıyn tamyzyp tilden, Qurbyńa bósip, soqqanda talaı. Surqıa jannyń mazaq qyp kúlgen, Zulymdyq oıyn uqpadyń qalaı?».[Conda, 539-bet. Astana «Aýdarma» 2015].Syr degenniń ózi aqyn tilinde  adamshylyq degenmen mándes kelip otyr.Sebebi,adamshylyqtyń ózi syrǵa baılanysty.  Syr –adamnyń qupıasy. Syry joq jan – jelmen birge domalaǵan qańbaq.Syr saqtaǵan adamdy qazaq zor tutqan.  Sebebi, syr bir kúnde aqtaryla salatyn nárse emes, ol – jaǵdaıǵa, is mánisine, oqıǵa jelisine oraı ańǵarylyp otyratyn bilim arnasy. Ony saqtaı bilý kerek. Eger ony ózgege aıtyp qoısa ol syr bolýdan qalady. Osyny Baıron: «Daraqy bolma, kelgenshe shama, Qupıa syrǵa taba bil tireý»,-dep túsindiredi.

4) Baıron: «Jónsizdik oǵan qarysyp kónbeý, Ómirden óshý-qutylmaq úles. Mańdaıǵa sirá jazylmas ólmeý, Ajalmen kúres-baıansyz kúres»,-deıdi.

Ózekti másele! Ómir men ólim! Osy másele tóńireginde qanshama dinder, fılosofıalyq júıeler, teorıalar qurylmady  deseńizshi. Ǵalymdardyń, hakimderdiń bári-bári ómir, ólim týraly óz oılaryn aıtty,  osylardyń sebebin izdestirdi,  biraq tolyq jaýap bergen eshkim joq, Bul máselege Baıron da jaýap bermegen. Baıron da Abaı sekildi tán men jandy ekige bóledi.Degenmen, bir qyzyǵy Baıron tándi «tán» dese de, jandy «jan» demeı «rýh» dep ataıdy. Mysaly: «Ysyryp sonda, rýhym perde, Aspanǵa taıaý túnekti jaryp»,-deıdi Baıron.  Ekeýiniń arýaqty jan men rýh dep túsinýine úlken sebep – eki aqynnyń eki túrli din ókili bolýynda.  Islam dini  arýaqty jan dese, hrıstıan dini rýh deıdi. Biraq, arýaq  degen sóz rýh degen sózdiń kópshe túri ekenin de eskerińizder.

Já, adam – máńgi ómir súre almaıdy.  Shákárimshe aıtsam,  «Allanyń aq ólimi kelgende, amalsyz qara tastaı qatamyz». Ólim-aqıqat! Ony moıyndamaý-aqymaqtyq! Ómir bar sekildi, ólim de bar!Ajaldan Qorqyt ta qashyp qutyla almaǵan. «Qaıda barsań da Qorqyttyń kóri» degen ataly sóz bar!  Bul – maǵynasy tereń aforızm. Bul – fılosofıalyq uǵym. Bul aforızmniń maǵynasy nede? Qara jerdiń betinde, adamzat ǵumyrynda shamasyz, sheksiz esh nárseniń joqtyǵyn baıandaý!Bar nárseniń báriniń ólshemi bar, shamasy, shegi bar.Shamańnan asyp esh qaıda bara almaq emessiń.Adamnyń da shamasy bar, ol taýsylǵanda taǵdyrǵa moıynusynasyń, Bilge Qorqyttyń aıtqanyna amalsyzdan kónesiń. Qorqytty nege araǵa  kiristirip otyrmyn? Jaýap bereıin. Baıronnyń: «Raqat qoı  jer qaıǵysyn umytyp, Ólmes ómir jaıyn ǵana qozǵamaq»,- [Baıron, 476-bet, Astana «Aýdarma», 2005] degen ýaıymy Qorqytty da tolǵandyrdy. Ekeýi de máńgi ómirdi ańsaǵan!

Eń mańyzdysy sol, suraq, «nege adam óledi?» degende  emes, «adam qalaı, kim bolyp ólýi kerek?» degende. Bul týraly Islamnyń sopylyq baǵytynyń asa iri ókili,  ıslam ǵulamasy Hasan ál-Basrı: «Sen týylǵanda bári qýandy,  sen jyladyń. Sol sıaqty, sen dúnıeden ótkende  olar jylap jatqanda sen qýanyp ketetindeı amal jasap ket»,-deıdi. Oryndy aıtylǵan aforızm! Adam saýapty amaldardy kóptep jasap, jaqsy urpaq tárbıelep, eshqashan «ólmeıtin» sózderin qaldyrsa, esh ókinishi bolmasa, qyzyn qıaǵa ushyryp, ulyn uıaǵa qondyryp ketse, árıne,  qýanarlyq jaǵdaı.

Iaǵnı, sózimdi túıindeı kele aıtarym, ólimnen qashyp qutylý joq, ol –taǵdyr. Taǵdyrǵa kim qarsy tura alǵan? Ondaı jan bar ma? Árıne, joq! Mine, osy joq bolýymen de ómir qyzyq! Sebebi, adam máńgi ómir súrse «ómir synaq úshin berilgen» degen aforızmniń máni joǵalar edi!  Baıron: «Álem nege osylaı jaratylǵan, onyń  qupıasy nede?» degen suraqqa  jaýap izdegen, biraq taba almaǵan. Buny aqynnyń «Qabyl» atty mısterıasyn oqysańyz túsinesiz. Eger Baıron osy saýalyna jaýap tapqanda tarıhta aty qalmas edi. Tarıhta saýalǵa jaýap tapqandar emes, taba almaǵandar qalady.

Nurlybek Sabyrǵalıev,

Aqtóbe oblysy, Temir aýdany, «Shubarqudyq kásipshiligi» meshitiniń Bas ımamy