Elimizdiń tuńǵysh prezıdenti Nursultan Nazarbaev halyqqa arnaǵan Joldaýynda «Halyq densaýlyǵy jáne densaýlyq saqtaý júıesi týraly" kodekstiń jańa redaksıasyn ázirleýdi tapsyrǵany belgili.

–«Halyqtyń ómir súrý uzaqtyǵynyń ósýine jáne medısınalyq tehnologıalardyń damýyna baılanysty medısınalyq qyzmet kórsetýge degen suranys kólemi arta túsetin bolady. Qazirgi densaýlyq saqtaý isi qymbatqa túsetin stasıonarlyq emge emes, negizinen aýrýdyń aldyn alýǵa baǵyttalýǵa tıis. Salamatty ómir saltyn nasıhattaı otyryp, qoǵamdyq densaýlyqty basqarý isin kúsheıtý kerek. Jastardyń reprodýktıvti densaýlyǵyn qorǵaýǵa jáne nyǵaıtýǵa erekshe nazar aýdarý kerek. Tıimdiligi az jáne memleket úshin shyǵyny kóp dıspanserlik em qoldanýdan negizgi sozylmaly aýrýlarǵa alystan dıagnostıka jasap, sondaı-aq osy salany ambýlatorlyq emdeý arqyly basqarýǵa kóshý qajet», — deıdi Elbasy  óz joldaýynda.

Rasynda da ult densaýlyǵyn saqtaý – memlekettiń ǵana emes, barsha qazaqstandyqtardyń mindeti. SondyqtanPrezıdent tapsyrmasyna oraı úkimet pen tıisti mınıstrlikter halyqtyń densaýlyǵyn jaqsartýǵa jáne nyǵaıtýǵa kóńil bólip otyr.

Árıne, medısına   óte názik  sala ekendigi belgili. Sondyqtan oǵan barynsha kóńil bólý kerek. Sonymen qatar, elimizde bolyp jatqan reformalar men densaýlyq salasyndaǵy baǵdarlamalardyń áseri óte mol bolatyny sózsiz. Únemi udaıy nazarda bolatyn densaýlyq salasyna rasynda ózgerister men qamqorlyq jáne qoldaý  kerek. Sondyqtan da elimizdiń Tuńǵysh Prezıdenti  «Ha­lyq densaý­ly­ǵy jáne densaýlyq saq­taý júıesi týra­ly» jańa Kodeks­ti daıyndaýdy tapsyrdy. Qazir jańa kodeskstiń jobasy ázirlenip jatyr. Jer-jerde qoǵamdyq talqylaýlar ótip, ondaǵy aıtylǵan usynystar arnaıy qurylǵan komısıaǵa usynylýda. Rasyn aıtý kerek, Kodeks jobasynda medısına salasyndaǵy tájirıbesiniń úzdik úlgileri qarastyrylady. Densaýlyq salasyn damytýdyń tıimdi modeli usynylady. Munyń barlyǵy aınalyp kelgende,  Qazaqstandaǵy halyqtyń densaýlyǵyn nyǵaıtý, ómir súrý uzaqtyǵyn arttyrýǵa arnalatyny sózsiz. Sonymen qatar, kodekste medısınanyń qoljetimdiligin arttyrý kózdelgen.

«Ha­lyq densaý­ly­ǵy jáne densaýlyq saq­taý júıesi týra­ly» jańa Kodeks­tiń maqsaty ne? Jańa Kodeksti daıyndaý barysynda Qazaq­stan­nyń álemniń 30 damyǵan eliniń qa­ta­­ryna qosylýy,sondaı-aq «Qazaq­­stan-2050» strategıalyq damý jos­pa­­ry basshylyqqa alynatyny aıqyn.

Al onyń  maqsatyna nazar aýdarar bolsaq, eldegi qoǵamdyq densaýlyq saqtaý júıesin damytý basshylyqqa alynady. Aqıqatynda, kez kelgen sala sıaqty medısınalyq bilim berý men ǵylymdy damytpaı, densaýlyq salasy alǵa baspaıdy. Sondaı-aq densaýlyq salasy álemdik órkenıetten tys qalmaýy kerek. Qazir «Densaýlyq» baǵdarlamasynyń aıasynda «qaǵazsyz aýrýhana» elektrondy jobasy júzege asyp jatyr.

Árıne, jańa Kodekste adam kapıtalyn baıytýǵa jáne densaýlyǵyn nyǵaıtýǵa qatysty barlyq zańnamalyq tetikter qarastyrylady. Jobada medısına salasyndaǵy oqý men bilimde de kóp ózgerister oryn almaq. Atap aıtar bolsaq, medısınalyq oqý oryndaryn bitirip jatqan túlekterdiń bolashaqta turaqty jumys isteýine barlyq jaǵdaı men tetikter qarastyrylady.  Árıne, densaýlyq saqtaý salasynda mamandardyń tapshylyǵy baıqalatyny jasyryn emes. Osyǵan oraı jańa Kodekste jergilikti jerlerde maman tapshylyǵyn joıý úshin joǵary oqý ornyn bitirgen túlekterdiń úsh jyldaı qyzmet etetini jazylǵan. Bul árıne bir jaǵynan jas mamannyń da shalǵaı eldimekenderde turaqtanyp qalýyna múmkindik beretini sózsiz.

Árıne  «Halyq densaýlyǵy jáne densaýlyq saqtaý júıesi týraly» kodekstiń bul alda atqarylar qujat, baǵyt-baǵdar ispetti bolady. Sondyqtan da qazir atalǵan kodekske baılanysty jer-jerde talqylaýlar

ótkizilip jatyr. Densaýlyq saqtaý mınıstrligi aldaǵy maýsym aıynda barlyq usynystar men pikirlerdi eskere kele, Kodekstiń zań jobasy parlamentke usynylatynyn málim etti. Demek, qoǵamdyq talqylaýdyń súzgisinen ótip baryp qabyldanatyn zań jobasynda halyqtyń densaýlyǵyn nyǵaıtýǵa qatysty barlyq pikirler eskerilýi kerek. Qarapaıym halyqtyń bul Kodekske barynsha úmit artyp otyrǵanynyń syry da osy. Ras, medısınanyń damýyna sáıkes, ana men bala ólimi azaıdy. Densaýlyqqa qatysty statısıkalyq kórsetkishter de kóńil qýantady. Qazaqstandyqtardyń ómir súrý uzaqtyǵy da jaqsardy Atap aıtar bolsaq, búgingi tańda ortasha kórsetkish 72, 95 bolyp otyr. 2016-2019 jyldarǵa arnalǵan «Densaýlyq» baǵdarlamasynyń nátıjesinde alǵashqy medısınalyq-sanıtarlyq kómek nysandarynyń sany 6 paıyzǵa artty.  Elektrondy pasport­y bar azamattardyń sany 11 mıllıonnan asty. Densaýlyq saqtaý mınıstrliginiń mamandary 2020 jyly halyq 100 prosent elektrondy densaýlyq pasportymen qamtamasyz etiletinin aıtyp otyr. Sonymen qatar bıyl 3,5 mln adam tegin dári-dármekpen qamtamasyz etildi. Aıta bersek, mundaı jetistikter óte kóp. Mınıstr Eljan Birtanov Áleýmettik medısınalyq saqtandyrýdyń júıesiniń engizilýine oraı tegin beriletin dári-dármekter tizimi taıaýdaǵy ýaqytta kúrt artatynyn aıtty. Demek, munyń barlyǵy da halyqtyń densaýlyǵyn arttyrý úshin jasalynyp jatqan qadam ekenin aıta ketýimiz qajet.

«Halyq densaýlyǵy jáne densaý­lyq saqtaý júıesi týraly» zań jobasy medısına salasyndaǵy qol jetkizgen jetistikterdi saqtap, ony odan ary damytýǵa arnalǵan. Demek densaýlyq saqtaý máselesin tek qana dárigerge artyp qoıýǵa bolmaıdy. Bul eń aldymen adamnyń ózine qatysty ekeni sózsiz. Desek te, bul máseleden memleket pen qoǵamdyq orta eshqashan shet qalmaıdy. Naqty aıtqanda, azamattardyń densaýlyǵyn nyǵaıtý máselesinde úkimettik emes uıymdar men buqaralyq aqparat quraldarynyń róli artady. Munyń barlyǵy talqylanyp jatqan Densaýlyq týraly Kodekste aıqyn kórinis tabatyn bolady. Sondyqtan Tuńǵysh prezdentimiz atap kórsetken Densaýlyq Kodeksiniń mańyzy óte úlken dep espteımiz.

Óıtkeni Kodekste halyq úshin barlyq nárse qarastyrylǵan. Atap aıtar bolsaq, olar  – ult densaýlyǵyn nyǵaıtý, halyqtyń ómir súrý uzaqtyǵyn arttyrý,  medısınalyq tehnologıalardy damytý, sozylmaly aýrýlardyń aldyn alý jáne ony emdeý, salaýatty ómir saltyn qalyptastyrý jáne ony jurtshylyq arasynda daǵdyǵa aınaldyrý, medısınada sıfrlyq tehnologıany damytý, qoljetimdi medısınalyq qyzmetterdi usyný. Sonymen qatar, Memlekettik áleýmettik medısınalyq saqtandyrý júıesin (MÁMS ) engizý men Medısınalyq sanıtarlyq alǵashqy kómekpen  (MSAK) barynsha qamtamasyz etý – aldaǵy ýaqytta basty orynǵa shyǵady. Sondyqtan da «Densaýlyq» baǵdarlamasy aıasynda jáne ult densaýlyǵyn nyǵaıtýǵa arnalǵan «Halyq densaýlyǵy  týraly»  Kodeks kóptiń kóńilinen shyǵatyn zań jobasy degen oıdamyz.