Biz qazirgi ýaqytta mindetti medısınalyq saqtandyrý júıesi (MMSJ) týraly jıi estıtin boldyq. Al onyń qanshalyqty qajettiligi bar? Jalpy bul júıeniń tıimdiligi nede? Biz onyń nátıjesin qashan kóre bastaımyz? Árıne, ol týraly áli tereń oılanbaýymyz bek múmkin. Óıtkeni onyń ıgiligin 2020 jyldan bastap kóre bastaıtynymyz aqıqat. Sondyqtan da qazirgi ýaqytqa mindetti medısınalyq saqtandyrý júıesine qatysty memleket tarapynan aqparattandyrý jumystary kóbirek júrgizilip ári túsindirilip jatyr. Bul zańdy da. Óıtkeni onyń berer paıdasy kóp. Eń aldymen halyqtyń densaýlyǵy úshin qajet.

Bul týraly elimizdiń Tuńǵysh Prezıdenti Nursultan Nazarbaev halyqqa arnaǵan Joldaýynda «Bıylǵy 1 shildeden memlekettiń, jumys berýshilerdiń, azamattardyń ortaq jaýapkershiligine negizdelgen mindetti medısınalyq saqtandyrý júıesi (MMSJ) engizile bastaıdy. Bul júıeniń tıimdiligi álemdik tájirıbe arqyly dáleldengen. Medısınalyq saqtandyrý júıesine qatysýshylarǵa keń aýqymdaǵy medısınalyq qyzmetter usynylady. Oǵan halyqtyń áleýmettik álsiz toptarynyń qatysýyna memlekettik qoldaý kórsetiledi. Úkimet qajetti deńgeıde densaýlyq saqtaý salasyn aqparattandyrýy kerek. Básekelestikti damytý úshin jeke menshiktegi medısına mekemelerine MMSJ júıesi aıasynda teń jaǵdaı týǵyzý kerek.Úkimetke jáne ákimderge keń aýqymdy aqparattyq-túsindirý jumysyn júrgizýdi tapsyramyn» dep atap kórsetkeni belgili. Mine sodan beri eki jylǵa jýyq ýaqyt ótti. Qazirgi nátıje qandaı? Endi biz atalǵan saraptamalyq maqalanyń aıasynda osy saýaldarǵa tolyqqandy jaýap beretin bolamyz. Sonymen...

MMSJ tarıhy qaıdan bastalady?

Jalpy álem tarıhyna nazar aýdarar bolsaq, mindetti medısınalyq saqtandyrý júıesi damyǵan barlyq memleketterde bar jáne júıeli túrde jumys istep keledi. Aıta ketetin bir jaıt, 1871 jyldan bastap, jumysshylarǵa áleýmettik saqtandyrýdy júzege asyratyn zańdar jınaǵy jaryqqa shyǵady. Sondan bastap, saqtandyrýdyń ár túri engizile bastaıdy. Atap aıtar bolsaq, óndiristen jazataıym zardap shekkenderdi saqtandyrý, syrqatqa shaldyqqan kezde saqtandyrý qorynan beriletin járdemaqy júıesi boldy. Keıin bul júıe Eýropanyń basqa memleketterinde damydy. Fransıa, Norvegıa, Shvesıa, Jańa Zelandıa   osy germandyq saqtandyrý tásilin qoldana bastady.  Qazir álemniń kóptegen elderi osy júıege kóshti.

Mindetti medısınalyq saqtandyrý qazaqstandyqtarǵa ne beredi?

Mindetti medısınalyq saqtandyrý júıesi Qazaqstanda Prezıdent tapsyrmasyna oraı 2017 jyldyń 1 shildesinen bastap kúshine endi. Al atalǵan júıeniń tıimdiligi nede?

1. Azamattar saqtandyrý qoryna jarna tóleıdi, sol arqyly olar ózi qalaǵan kez kelgen dáorigerge baryp qarala alady.
2. Pasıentterdi emdeýge sol qordan arnaıy aqsha bólinedi.
3. Qordaǵy ár pasıenttiń aqshasy arqyly jekemenshik emhanalar da syrqat jandardy emdeı alady.
4. Bul júıeniń taǵy bir tıimdiligi mynada: saqtandyrý arqyly em alatyn azamattardyń sany artady.
5. Medısınalyq mekemeler arasynda básekelestik órbıdi. Osyǵan oraı pasıent emdeýshi dárigerdi de ózi tańdaıdy.
6. Mindetti medısınalyq saq­tandyrý adamdardyń densaýlyǵyn qamtamasyz etýge múmkindik beredi.
7. Saqtandyrý qoryna tıisti mólsherdegi jarnany jumys berýshi tóleıdi.
8. Jeke kásipker de muny tóleýge mindetti.
9. Saqtandyrý qoryna tıisti mólsherde aýdarylatyn aqshanyń barlyǵyn ja jumys berýshi óz qalasynan tóleýge mindetti.
10. Munyń barlyǵy da adam ómiri men densaýlyǵyn saqtaý úshin qajet

Aıta ketý kerek, buryn jalpy tólem bólek -bólek júrgizilip kelse, 2019 jyldyń 1 qańtarynan bastap bul júıe ózgertildi. Atap aıtar bolsaq, Jańa jyldan bastap, búkil qazaqstandyqtar, atap aıtqanda jumys berýshiler úshin jańa tólem júıesi iske asty. Ol biryńǵaı jıyntyq tólem dep atalady. Al tórteýin saralap nemese daralap aıtar bolsaq, olar – mindetti tórt tólem –jeke tabys salyǵy, mindetti zeınetaqy jarnasy, áleýmettik medısınalyq saqtandyrý qory men Memlekettik áleýmettik saqtandyrý qoryna jasalatyn tólem bolyp otyr.  Al biryńǵaı jıyntyq tólem respýblıkalyq mańyzy bar qalalar úshin (AEK)  1 aılyq eseptik kórsetkish (2525 teńge), ózge eldimekender úshin (aýdan, aýyl) - 0,5 AEK teńgege teń.

Memleket óz qazynasynan kimderge jarna tóleıdi?

 Jalpy memlekettiń óz azamattaryn qamqorlyǵyna alǵanyn myna bir jeńildikterden de ańǵarýǵa bolady. 2020 jyldan bastap, óz qazynasynan azamattardyń 13 sanaty úshin jarna tóleıdi. Bul árıne jeńildigi bar Qazaqstan azamattary úshin úlken kómek. Olar kimder, memleket qaı toptaǵy azamattarǵa kómegin nemese óz qoldaýyn kórsetpek? Kimder jarna tóleýden bosatylady? Sonymen...

-«Altyn alqa», «Kúmis alqa» ıegerleri, «Batyr ana» ataǵyn alǵandar,

İ jáne İİ dárejeli «Ana dańqy» ordenimen marapattalǵandar;

-balalar;

-zeınetkerler;

-UOS ardagerleri men múgedekteri;

-kóp balaly analar;

-jumys istemeıtin júkti áıelder;

-júktilik demalystaǵy analar;

-múgedekter jáne múgedek-balalarǵa qaraıtyn turǵyndar;

-tirkelgen jumyssyzdar;

-ınternat tárbıelenýshileri;

-stýdentter,

-Qamaýdaǵy adamdar jáne jumys istemeıtin oralmandar;

- Ýaqytsha ustaý ızolátorlary men tergeý ızolátoryndaǵy azamattar.

Aıta ketetin bir jaıt, Mindetti saqtandyrý sheńberinde medısınalyq (MMSJ) kómek 2020 jyldan bastap halyqqa qyzmet ete bastaıdy. Al «osy ýaqytqa deıin aýdarylyp kelgen qarjy qaıda ketti?» dep ýaıymdaýdyń qajeti joq. Ol aqsha Ulttyq bankte saqtalady. Sóıtip, jınalǵan jarna 2020 jyly saqtandyrý paketi boıynsha kórsetilgen qyzmet aqysyn tóleýge birtindep jumsala bastaıdy.

Árıne, munyń barlyǵy da bolashaq urpaqtyń deniniń saýlyǵy úshin memleket tarapynan jasalynyp jatqan qadam. Bul eń aldymen halyqtyń, ıaǵnı árbir turǵynnyń densaýlyq saqtaý júıesine degen senimin oıatady. Sonymen qatar, elimizdiń medısınalyq qyzmetiniń sapasy artady. Taǵy bir atap ótetin bir nárse, qazirgi ýaqytta medısına salasyndaǵy bar shyǵyndy memleket kóterip otyr. Naqty aıtsaq, medısınany damytýǵa memleket qazynasynan kóp qarjy bólinýde. Ony joqqa shyǵarmaýymyz kerek. Munyń barlyǵy atap aıtar bolsaq, shyǵyn. Endi onyń ornyn toltyrý maqsatynda mindetti medısınadyq saqtandyrý júıesi ómirge keldi.  Endi azamattardyń jarna arqyly qorǵa jınalǵan aqshasy ózderine qyzmet etetin bolady. Bul jerde adamdar qaı emhanaǵa baryp emdeletinin de ózderi tańdaıdy. Eger syrqattanýshylar ózi tańdaǵan aýrýhanaǵa nemese emhanaǵa barǵysy kelse, sol mmedısınadyq mekemege aqsha aýdarylady. Bul osy oraıda medısınalyq mekemeler arasyndaǵy básekelestikti kúsheıtedi, sondaı-aq dárigerlerdiń jaýapkershiligin arttyrady. Sondaı-aq, medısınalyq materıal­dyq-tehnıkalyq bazanyny jaqsara­dy.

Saqtandyrý qorynda qansha qarjy bar?

Jalpy mindetti áleýmettik medısınalyq saqtandyrý júıesinde 2020 jyldan bastap memleket medısınalyq kómekti ulǵaıtýdy kózdep otyr. Atap aıtsaq, medısınalyq saqtandyrý qoryna jarnasy memleketten tólenetin azamattardyń tizimi keńeıtiledi. Bul oraıda úkimet atalǵan azamattarǵa úlken jeńildik jasap otyr. Al bul tizimge 1 toptaǵy múgedekterge kútim jasaıtyn jumyssyzdar, memlekettik ataýly áleýmettik kómek alatyndar, tórt jáne odan kóp birge turatyn jasy kámeletke tolmaǵan balalary bar, sonyń ishinde kúndizgi oqý nysanynda oqıtyn otbasylar kiredi. Bul árıne memlekettiń azamattaryn qamqorlyqsyz qaldyrmaıtynyn bildiredi.

Osy jerde týatyn bir saýal: elimizdiń táýelsizdik alǵanyna 27 jyl ótti. Al mindettiń medısınalyq saqtandyrýdyń sońǵy eki-úsh jylda júıeli túrde engizilip jatqanynyń syry nede? Atap aıtar bolsaq, onyń birneshe sebebi bar. Aldymen Qazaqstannyń ekonomıkalyq ósimi artty. Jumyssyzdyq azaıdy. Qazir eldegi ár adamnyń turaqty jumys orny bar. Mundaı jaǵdaıda jumys berýshiler de, jeke kásipkerlerde óz qaramaǵyndaǵy jumysshylardyń quqyn qamtamasyz ete alady. Demek, bul mindetti medısınalyq saqtandyrý qoryna tıisti jarna aýdara alady degen sóz. Bul pikirge ýáj keltirer bolsaq, elimizdiń tuńǵysh prezıdenti Nursultan Nazarbaevtyń «aldymen ekonomıka, sosyn saıasat» qaǵıdasynyń durystyǵy jáne ómirsheńdigi barǵan saıyn aıqyndalyp kele jatqanyna kóz jetkizesiń.

Endi derekterge nazar aýdarar bolsaq, bylaı: 2017 jyldyń shildesinen bastap, mindetti medısınalyq saqtandyrý júıesi iske qosylǵany belgili.  «Áleýmettik medısınalyq saqtandyrý qory»  baspasóz qyzmetiniń málimetine sensek, 2017 jyldyń 1 shildesinen 2019 jyldyń 21 aqpanyna deıingi aralyqta jınaqtalǵan jarnanyń jalpy kólemi 145 mlrd  teńgeni quraǵan. Al ústimizdegi jyldyń sońyna deıin shamamen 240 mıllıard teńge jınalady dep josparlanyp otyr. Bul árıne úlken qarjy ekeni sózsiz. Munyń barlyǵynyń aldaǵy ýaqytta qaıtarymy bolady. Sol úshin halyq aýdarylyp jatqan jarnanyń ıgiligin keleshekte kóredi.