MÁMS: Kóp balaly analar men qoǵamnyń álsiz tobyna barynsha qoldaý kórsetiledi
Mindetti áleýmettik medısınalyq saqtandyrý júıesi týraly biz sońǵy eki jylǵa jýyq habardar bolyp otyrmyz. Halyqtyń densaýlyǵyn saqtaý jáne nyǵaıtý úshin jasalynyp jatqan bul júıeniń tıimdiligin biz áli de kóretin bolamyz. Óıtkeni elimizdiń Tuńǵysh Prezıdenti, Elbasy Nursultan Nazarbaev halyqqa arnaǵan Joldaýynda «Bıylǵy 1 shildeden memlekettiń, jumys berýshilerdiń, azamattardyń ortaq jaýapkershiligine negizdelgen mindetti áleýmettik medısınalyq saqtandyrý júıesi (MÁMS) engizile bastaıdy. Bul júıeniń tıimdiligi álemdik tájirıbe arqyly dáleldengen. Medısınalyq saqtandyrý júıesine qatysýshylarǵa keń aýqymdaǵy medısınalyq qyzmetter usynylady. Oǵan halyqtyń áleýmettik álsiz toptarynyń qatysýyna memlekettik qoldaý kórsetiledi» atap kórsetkeni belgili.
Rasynda da, qazirgi ýaqytta qoǵamnyń álsiz toptaryna memleket tarapynan jáne tıisti mınıstrlik tarapynan barynsha qoldaý kórsetilip keledi. Bir ǵana mysal, naýryz aıynyń basynda Densaýlyq saqtaý mınıstri Eljan Birtanov kóp balaly otbasylar úshin medısınalyq qyzmettiń qoljetimdilin arttyrý ózekti bolyp turǵanyn aıtty. Onyń ústine áleýmettik jaǵynan az qorǵalǵan otbasylardy da qorǵaý – basty nazarda. Bul oraıda halyqtyń jeńildetilgen toptary, onyń ishinde 18 jasqa deıingi balalar, júkti áıelder, kóp balaly analar, «Altyn alqa», «Kúmis alqa» ıeleri, AÁK alýshylar, UOS qatysýshylary, 1, 2, 3 toptaǵy múgedekter, jasy boıynsha zeınetkerler, ınfeksıalyq, Áleýmettik máni bar aýrýlardyń jáne aınalasyndaǵylarǵa qaýip tóndiretin syrqatpen aýyratyn adamdar jeńildik alyp otyr.
Árıne bul bir mınıstrlikke ǵana tıesili jumys emes. Osyǵan baılanysty Densaýlyq saqtaý mınıstrliginiń mamandary joǵaryda atalǵan nemese az qamtylǵan toptar boıynsha kvota alatyndardyń tizimin Eńbek jáne halyqty áleýmettik qorǵaý mınıstrligine joldaǵan. Demek, qos mınıstrlik jeńildigi bar, sondaı-aq qoǵamnyń álsiz toptaryna osylaı barynsha qamqorlyq kórsetetin bolady. Óıtkeni qymbat turatyn qyzmet túrlerine aqy tóleýge jaǵdaıy tómen azamattardyń qoly jete bermeıdi. Bul oraıda Densaýlyq saqtaý mınıstri Eljan Birtanov «halyq bul máseleden habardar bolýy úshin aqparattandyrý jumystaryn kúsheıtý kerek» dep esepteıdi. Sonymen qatar, osyǵan qatysty túsindirme jumystaryn da barynsha kóbeıtý kerek. Óıtkeni MÁMS júıesi boıynsha áleýmettik jaǵynan osal toptarǵa qandaı kómek beriledi, ony osy topqa jatatyn azamattar bile bermeıdi. Sondyqtan aldaǵy ýaqytta bul toptardyń qatary taǵy keńeıýi múmkin. Naqty aıtar bolsaq, 2020 jyldan bastap jeńildigi bar osy toptar úshin memleket taǵy qarjy tóleýdi jalǵastyrady.
Osy oraıda aıta ketetin bir nárse, halyqtyń osal toptaryna aýdarylatyn jarnanyń mólsheri qandaı bolady? Sanǵa shaǵar bolsaq, bolashaqta memlekettiń jarnanyń mólsheri ortasha aılyq jalaqynyń 7 paıyzyn quraıdy. Bul qazirgi ýaqyttaǵy mólsherli shama emes. Atap aıtar bolsaq, jalpy jarnanyń kólemi birtindep ulǵaıtylyp keledi. 2017 jyly - 4 paıyz, 2018 jyly - 5 paıyz, 2023 jyly -6 paıyz, 2024 jyldan bastap 7 paıyz shamasynda bolady. Jalpy zań jobasyna sáıkes, Áleýmettik medısınalyq saqtandyrý qoryna jarna tóleýden bosatylatyn halyqtyń áleýmettik osal tobynyń 14 sanaty kirip otyr. Al olardyń sany elimizde shamamen 10 mıllıon adamdy quraıtynyn atap ótý kerek. Al qalǵandary memlekettik, jeke menshik jáne basqa da salalarda jumys istep júrgender. Olardyń jarnasyn jumys berýshilerdiń ózderi tólep otyr.
Árıne, tıisti mamandar atap kórsetkendeı, densaýlyqty nyǵaıtý eń aldymen adamnyń ózine baılanysty. Sondyqtan da salaýatty ómir saltyn ustap, adam sergek júrýi tıis. Barlyq máseleni dárigerlerge, medısına qyzmetkerlerine, úkimetke artyp qoıýǵa bolmaıdy.
Negizi memleket medısına salasyna jyl saıyn qomaqty qarjy bólip keledi. Halyqtyń densaýlyǵyn da únemi nazarda ustaıdy. Bir ǵana derek, 2019 jyly respýblıkalyq qazynadan halyqqa medısınalyq kómek kórsetýge 972,2 mıllıard teńge bólindi. Demek, memleket barǵan saıyn medısınalyq qyzmettiń qoljetimdiligin arttyrýǵa qadam jasaýda. Bul árıne ıgi qadam.
