Sońǵy jyldary Qazaqstanda esirtki tutyný qurylymynda aıqyn ózgeris baıqaldy. Narkologıa boıynsha sarapshy Mars Berlıbaevtyń aıtýynsha, opıattar, onyń ishinde geroın, is júzinde ekinshi orynǵa shyqty – olardyń ornyn sıntetıkalyq esirtkiler, eń aldymen "jyldamdyq" jáne mefedron ıelendi. Birneshe sebepter bar: mundaı zattardy alý ońaıyraq, olar ıneksıany qajet etpeıdi, al táýeldilik baıqalmaı qalyptasady, kóbinese bir-eki dozadan keıin.
"Qazir esirtkige táýeldilerdiń barlyǵy derlik sıntetıkalyq esirtkini paıdalanady... olar muny anasha sıaqty dep oılaıdy: men ony birneshe ret synap kóremin jáne laqtyramyn. Onda táýeldilik kúshtirek, bir-eki ret jetkilikti, al adam tynysh táýeldi bolady", - dedi Mars Berlıbaev.
Bul zattardyń hımıalyq ózgergishtigi uzaq ýaqyt boıy dıagnostıkany qıyndatty: óndirýshiler formýlalardy ózgertti jáne standartty synaqtar olarǵa beıimdelýge ýaqyt bolmady. Búginde jaǵdaı ózgerdi: dárigerlerdiń arsenalynda tipti ózgertilgen sıntetıkterdiń izderin anyqtaýǵa múmkindik beretin sezimtal ádister paıda boldy, kóbinese zár men qan analızi arqyly.
Mundaı táýeldilikterdi emdeý qıyn bolyp qala beredi. Sıntetıkter kúshti psıhologıalyq baılanystyrady, biraq Fızıkalyq deńgeıde olar opıattar sıaqty tanys "buzylýlardy" týdyrmaıdy. Bul táýeldilerdi de, olardyń týystaryn da adastyrady.
"Kóptegen adamdar oılaıdy: syný joq-bul táýeldilik joq degendi bildiredi. Al is júzinde kúshti psıhologıalyq qumarlyq, ashýlanshaqtyq, agresıa paıda bolady. Mundaı adamdar jıi "marafon jasaıdy" – olar 2-3 kún nemese aptaǵa ketedi, úzdiksiz tutynady, uıyqtamaıdy, denesi berilmeıinshe tamaq ishpeıdi", – dep túsindirdi sarapshy.
Qazaqstanda emdeýge qol jetimdi tásilderdiń ishinde eki negizgi ádis bar:
· Psıhologıalyq terapıaǵa jáne qorshaǵan ortadan oqshaýlanýǵa basa nazar aýdara otyryp, jeke ortalyqtarda uzaq merzimdi ońaltý. Tıimdiligi bar, biraq emdeý merzimi 1,5 jyldan 2 jylǵa deıin.
·Dezıntoksıkasıamen, aǵzany qalpyna keltirýmen jáne esirtkiniń áserin tejeıtin dárilerdi engizýmen medısınalyq terapıa.
"Eger adam emdeýden keıin qaıtadan tutynýǵa tyryssa, paralıchke nemese ólimge deıin aýyr reaksıa bolýy múmkin. Biraq pasıentter de, týystar da qorqady. Barlyǵy sheshilmeıdi. Al adamnyń qalaýynsyz emdeý múmkin emes", - dep atap ótti Mars Berlibaev.
Qıyndyqtarǵa qaramastan, medısınada progres bar. Preparattar jetildirilýde, sıntetıkalyq táýeldiliktiń erekshelikteri týraly túsinik bar. Biraq basty másele pasıentterdiń motıvasıasy jáne ýaqtyly aralasý bolyp qala beredi.
"Adam óziniń táýeldiligin túsingen kezde, ol qazirdiń ózinde áleýmettik turǵydan joıyldy: jumys, otbasy joq, bári joǵaldy. Emdeý neǵurlym qıyn bolsa, soǵurlym ony qoldaný uzaǵyraq boldy", – dep túsindirdi sarapshy.
Prezıdent ne dedi?
Ulttyq quryltaıda prezıdent Qasym-Jomart Toqaev esirtki saýdasyn, ásirese sıntetıkalyq zattardy qoǵamǵa tónetin bes negizgi qaýiptiń biri retinde belgiledi.
"Biz ult retinde kelesi bes áleýmettik zulymdyqtyń taralýyna senimdi tosqaýyl qoıýymyz kerek dep sanaımyn. Eń aldymen, bul esirtki saýdasy, onyń ishinde sıntetıkalyq esirtki, ol naǵyz epıdetke aınaldy. Ótken jyly ǵana osy salada 7,5 myńnan astam qylmys anyqtalyp, zańsyz aınalymnan 41 tonna esirtki zattary tárkilendi. Nashaqorlyq ásirese balalar arasynda tez taralyp, bizdiń jas urpaqty ýlandyrady. Biz esirtkige qarsy kúresti kúsheıtýge ýaqyt joǵaltpaýymyz kerek, óıtkeni erteń kesh bolýy múmkin", – dedi prezıdent.
Ol Qazaqstanda esirtki saýdasy úshin qatań jaza qarastyrylǵanyn, biraq esirtki óndirisi úshin jaýapkershilikti odan ári qatańdatýdyń mańyzdylyǵyn atap ótti.
