Ústimizdegi jyldyń sáýir aıynda Qazaqstan prezıdentiniń Reseıge issapary barysynda Vladımır Pýtın reseılik tehnologıalarmen atom elektr stansıasyn salýǵa usynys bildirgen edi. Qurylysqa yńǵaıly oryn retinde 1980 jyldary gıdroelektr stansıasyn salý josparlanǵan Almaty oblysyndaǵy Úlken aýyly tańdalǵan-dy.

Úlken aýyly 30 jyl buryn Ońtústik Qazaqstan gıdroelektr stansıasynyń qurylys mańynan qurylǵan. Atalmysh aımaq qorqynyshty fılmniń túsirilim alańyn eske salady: jartylaı salynǵan nysandar, adamy joq kósheler, ósimdik óspeıtin tuzdy alańqaılar.

Ýaǵynda Úlken aýylynda 10 myńnan astam adam turyp, sol jerde jumys istegen. Keıin keńes úkimeti taraǵan kezde, adamdar GES salynbaıtynyn túsinip, basqa jaqqa qonys aýdara bastady. Qazir Úlkende barar jer, basar taýy joq, sharasyz adamdar ǵana qalǵan.

Úlkende josparlanǵan iri qurylystardyń joly bolmaıdy.

1984 jyly bul aımaqta GES salý máselesi qarastyrylyp, tipti, alǵashqy qurylys nysandary da boı kótere bastaǵan edi. Artynsha Keńes úkimeti tarap, joba joba kúıinde qaldy.

2007 jyly Qazaqstan bıligi atalmysh zonada Balqash Jylý elektr stansıasyn salýdy kózdedi. Tipti, 2012 jyly "Balqash JES" AQ men Engineering Company Limited kompanıasy kelisimshartqa qol qoıǵan. Biraq bielgisiz jaǵdaıda bul kelisimshart 2016 jyly kúshin joıdy.

Ómir súrýge bolady...

Úlkennen Almatyǵa shaǵyn avtobýstar aptasyna eki baǵytta úsh ret qatynaıdy. Qalaǵa tańerteńgi ýaqytta jetý úshin jolaýshylar tún jarymynda jolǵa shyǵýǵa májbúr. Almatyǵa deıin 360 shaqyrym bolsa, aýdan ortalyǵy Uzynaǵashqa deıin de osy shamalas qashyqtyq.

Saparlas serigimiz Nıkolaı "Biz qaıda bet alsaq ta, jol azabyn tartamyz" dep áńgime bastady. Bul kezde bizdiń avtobýs tas joldaǵy tesiktıerden "aıaǵyn" ázer alyp júrip keledi.

- Qudaı betin ári qylsyn, eger kimde-kim qatty aýyrsa, biz ony Prıozerskige (Qaraǵandy oblysyndaǵy qala, Úlkenge 130 shaqyrym jerde. Red.) nemese Balqashqa alyp baratyn shyǵarmyz. Balqashqa deıin de shamamen 350 shaqyrym jer, biraq ol jaqtyń joly jaqsy, - deıdi Nıkolaı jolserik.

İshek-qarynymyzdyń orynyn almastyrǵan avtobýsta áńgimelesip otyryp, aýylǵa da kelip qaldyq. Halqy tyǵyz ornalasqan, tirshiligi qaınap jatatyn aýyldyń eńsesi sulyq kórindi. Tipti, turǵyndary tastap ketken eski eldi-mekenge qattyraq uqsaıdy. Qańyrap turǵan kópqabatty úıler, qabyrǵasy kúıregen alasa nysandar, balalar oınaıtyn bos alańqaılar...

Jergilikti turǵyndar ózderiniń ómir daǵdysyna eti úırenip ketkenderi baıqalady. Syrttan kelgen adamǵa da shaǵym aıtyp jatqandary shamaly. Soǵan qaraǵanda, "kózińmen baqyla da, ishteı túsine ber" degeni-aý, shamasy?!

Jergilikti bılik barlyq máseleni birden sheshýge qaýqarsyz, árıne. Turǵyndardyń atýynsha, ákim – qarapaıym azamat. Qarapaıymdylyǵy sonsha, jasaǵan isi bergen ýádesiniń qolyna sý quıa almaıdy eken-mys.

Halyq ne dese de, barlyq josparlar óz kezegimen júzege asýda. Turǵyndar alǵashqy medısınalyq kómek alý úshin uıymdastyrylǵan ambýlatorıa, azyq-túlik dúkenderi, asqanalar men dárihanalar, mektep jáne balqashqa balyq aýlaı kelgender at baılaıtyn qonaq úı bar munda.

"Negizi, ómir súrýge bolady, - deıdi turǵyndar. – Shynyn aıtqanda, biz úırenip kettik".

Úlken aýylynyń ákimdigi kezinde ortalyqqa aınalýy tıis orynda tur. Ákimdik nysanynan keıingi úı – aýyldyń eń shetki núktesi. Memlekettik mekeme burynǵy jataqhanada eken. Mańdaıshada ilingen memlekettik Tý ǵana nysannyń atyn aıǵaqtap turǵandaı.

Ákim qyzmetindegi azamat – Bolattaı Rahymovpen biz týra esik aldynda jolyqtyq. Mıkrofon men kamerany baıqaǵan ákim suhbat berýge birden yńǵaı bildirdi. Soǵan qaraǵanda, AES salý qaýeseti shyqqaly beri bul jerge jýrnalıser tabany kóp tıip, basshyny suhbatqa myqtap úıretken sekildi.

Bul jerde buryn eshteńe bolmaǵan. Qazir úsh balyq zaýyty jumys jasap tur. Onyń ekeýinde eýronomer (ónimniń eýropalyq naryqta satylýyna quqyq beretin standart. Red.) bar. Qazir stansıa mańynda 80 adam, balyq zaýyttarynda 200 adam jumys jasaıdy. Jambyl oblysynda barıt óndirilýde, sol jerde 50 adam, al sement zaýytynda 50 adam jumyspen qamtylǵan. Qalǵandary aýysymmen basqa qalalarda jumys jasaıdy, - deıdi Úlken aýylynyń ákimi Bolattaı Rahymov.

Al aýyl turǵyndary bul qurylystyń joba kúıinde emes, iz júzinde júzege asýyn asyǵa kútýde. Olardyń aıtýynsha, aımaqta AES salynsa, olarǵa jumys tabylyp, jol túsip, áleýmettik ahýal jaqsarar edi-mys.

Petr TROSENKO

Aýdarǵan: Ádilet MÁDENIET