Sahaba Ibn Masýd bylaı deıdi: «Men ár kúni kún batyp ajalym jaqyndaǵanyn sezemin. Eger men sol kúndi eshbir ıgi amalsyz ótkizetin bolsam onda men úshin orny tolmas ókinish sol bolady» 

Rasynda aılardyń sultany bolǵan qasıetti Ramazan aıynda oraza ustaý árbir ıisi musylman úshin erekshe qulshylyq ári ólsheýsiz saýapqa keneletin berekeli aı bolyp sanalady. Bul aıda orazaly adamnyń árbir ıgi isteri úshin beriletin saýaptyń kóptigi sonsha ol tek Alla Taǵalanyń quzyrynda ǵana belgili bolady.

Ramazan aıy - bul momyn musylmannyń úıine uzaq saǵyndyryp keletin qonaq sekildi. Jyl on eki aıǵa sozylǵan mezgilde bir aıda shoq juldyzdaı nuryn shashyp kelip onyń otyz kúni kóp kúttirgenimen ketýi tez jolaýshy ispetti.

Osylaısha Ramazan pendeniń on bir aıda jasaǵan jaqsy amaly úshin syıaqy berip al, jaman amalyn jasyratyn ıgi aı. Sondyqtan kez kelgen musylman bul aıda ótip jatqan árbir saǵattyń qadirin bilip mol saýapqa kenelýdiń jolyn qarastyrý kerek.

Men osy maqalamda otyz kún orazada Allanyń rahymyna bólenetin jaqsy amaldardy tizip bir kúndik júıelik keste retinde kórsetsem deımin. Sebebi, adam balasy pende bolǵannan keıin kúndelikti júıemen júrýdi ádetke aınaldyrmasa onyń boıynda jalqaýlyq pen umytshaqtyq qasıetteri basym bolýy ábden múmkin.

Ramazannyń árbir kúnin jaqsy amalmen ótkizýdi ádetke aınaldyrýymyz qajet. Óıtkeni, bul ýaqyt bizder úshin Allaǵa jaqyn bolýdyń eń tıimdi sáti. Sondyqtan bir kúndik tómendegideı keste túzip sol boıynsha amal etýge tyrysaıyq aǵaıyn.

Tańǵy sári

Keı musylman baýyrlar sárisini tárk etip tek aýyz ashýǵa ǵana kóńil bóledi. Munyń eki ǵana sebebi bar. Birinshisi, túnde uıqydan turýǵa qınalady nemese ekinshisi, sárisiniń negizgi maqsatyn bilmeıdi.

Shyn máninde tańǵy sárini ishý ol orazaly adamnyń sol kúndegi basty qadamy. Óıtkeni, munda bereke men saýap ári dinde onyń ózindik orny bar. Bul jaıynda paıǵambar (s.ǵ.s) bylaı dep ketken: «Sári ishińder, rasynda onda bereke bar». Sondyqtan árbir sárini ishýge tyrysý kerek.

Tań namazy

Musylman ózin tań namazǵa erte turý úshin aldyn ala erte jatyp daıyndalý kerek. Tań namazǵa turǵan kisi jaqsylap dáretin alyp azan aıtylmas buryn qosymsha (nápil) namazdar oqysa óte jaqsy bolady.

Namaz ýaqyty kirgennen keıin alǵashqy eki bas súnnetin úıde oqyp alǵan durys. Sebebi, Muhammed ﷺ paıǵambar óz sózinde bylaı degen: «Tań namazynyń eki bas rakaǵaty dúnıeniń barlyq jaqsylyǵynan artyq» (Mýslım rıýaıatynan). Al, osy eki bas rakaǵatta paıǵambar ﷺ  «Kafırýn», «Yqylas» súrelerin oqyǵan.

Sonymen qatar tań namazynyń eki bas paryzyn múmkin bolǵansha meshitke baryp jamaǵatpen oqyǵan abzal. Bul jaıynda Alla Elshisi ﷺ bylaı degen: «Eger de túngi men tańǵy (namazdy) qulshylyqty jamaǵatpen oqýdyń jaqsylyǵyn bilgen bolsańdar edi sender oǵan (meshitke jamaǵatpen oqýǵa) eńbektep bolsa da barar edińder» (Tırmızı rıýaıatynan).

Namazdan keıin múmkindiginshe kún shyqqanǵa deıin meshitte qalyp Allahty zikir etýdi jalǵastyrý kerek. Bul jaıynda paıǵambar ﷺ bylaı degen: «Kimde kim tań namazyn jamaǵtpen oqyp sodan keıin kún shyqqansha Allany zikir etýmen bolyp keıin (kún shyqqannan keıin) eki bas namaz oqysa ol adam úshin qajylyp pen ýmra amaldaryn tolyq ótegen saýaptary jazylady» (Tırmızı rıýaıatynan).

 Jumysqa nemese sabaqqa barý

Jumysqa nemese sabaqqa barýdyń aldynda birshama uıyqtap alýǵa da bolady. Óıtkeni, orazaly adamnyń namazǵa turýy qandaı saýapty is bolsa onyń belgili sebeppen uıyqtaýy da sondaı saýapty bolady.

Bul jaıynda Mýaz ıbn Jabal bylaı degen: «Men uıyqymnan turǵanym úshin saýap alsam uıyqtaǵanym úshinde saýap alamyn». Bul jerdegi uıqy máselesi tek orazaly adamǵa qatysty.

Eger de kez-kelgen musylman túngi (tahadjýd) namazyna turý úshin nemese basqa da bir ıgi amalyn jasaý úshin aldyn ala kúndiz uıyqtap tynyǵatyn bolsa ol sol úshin saýap alady.

Al, eshbir sebepsiz orazamyn dep uıyqtaı berý ol musylmandyqqa jat dúnıe jáne jalqaýlyqtyń kesiri.

Ramazan aıy kelýimen eshbir adam jumysyn ne sabaǵyn toqtatýǵa bolmaıdy. Qandaı qulshylyq amaly bolmasyn dúnıe tirshiligi qashanda óz ornymen jalǵasyn tabýy qajet.

Orazaly adam Ramazan aıyn sebep qylyp qyzmetinen ne oqýynan bas tartýǵa bolmaıdy. Alla Elshisi eńbek etý jaıynda bylaı degen: «Jumys istep eńbekpen tapqan asty jeý ol óte qaıyrly. Óıtkeni, Dáýit paıǵambar ózi eńbek etip as ishetin» (Tırmızı rıýaıatynan).

Sondaı-aq, bilim izdenýge baılanysty da paıǵambar ﷺ bylaı degen: «Kimde kim bilim jolyna tússe Allah onyń jánnátqa kirer jolyn jeńildetip qoıady» (Mýslım rıýaıatynan).

 Quran oqý

Ramazan aıynda múmkindiginshe Quran Kárimdi jıi oqýdy ádetke aınaldyrǵan jón. Sebebi, mundaı saýapqa toly naýqan aıda Qurannyń árbir áripine saýap eselenip jazylady ári qıamet kúni sol oqylǵan Quran ózin oqýshyǵa shapaǵatshy bolady. Bul jaıynda paıǵambar ﷺ bylaı degen: «Quran oqyńdar rasynda ol qıamet kúni ózin oqýshyǵa shapaǵatshy bolady», «Kimde kim Allanyń kitabynan bir árip oqıtyn bolsa soǵan saýap jazylady. Sondaı-aq, ol saýap on esege kóbeıtiledi» (Mýslım rıýaıatynan).

 Besin namazyn oqý

Jalpy, Ramazanda árbir namazdy óz ýaqytymen jáne bekitilgen súnnet namazdarymen qosa oqyǵan jaqsyraq. Buǵan baılanysty paıǵambar ﷺ bylaı degen: «Allanyń aldynda eń jaqsy amal ol ýaqytyly oryndalǵan namaz», «Kimde kim bir kúnde on eki rakaǵat (súnnet) namaz oqysa ol úshin jánnátta záýlim úı salynady» (Mýslım rıýaıatynan).

 Dinı bilim alýǵa umtylý

Orazaly adam óziniń kúndelikti qulshylyǵy, tirshiligimen qatar dinı bilim alýǵa da talpynys jasaýy kerek. Sebebi, Islamda bilim izdenýdiń orny qashanda erekshe ári jánnátqa jeteleıtin amaldardan ekenin joǵaryda eskerip kettim.

Sondyqtan bul aıda az da bolsa dinı bilim alýǵa yntalaný kerek. Bul jaıynda Allah Elshisi ﷺ bylaı degen: «Kimde kim meshitke bettep ol jaqtan bir jaqsylyq úırenip qaıtýdy nemese úıretýdi kózdese ol adam úshin qajylyq amalyn tolyq oryndaǵan saýaby jazylady» (Tabaranı rıýaıatynan).

 Asr namazy

Bul namazdy da múmkindiginshe meshitte jamaǵatpen oryndaýǵa tyrysý kerek. Sebebi, paıǵambar ﷺ bul jaıynda bylaı degen: «Jalǵyz oqyǵan namazdan jamaǵatpen oqyǵan namaz jıyrma jeti ese qaıyrly» (Býharı rıýaıatynan).

Sonymen qatar kúndelikti oryndalǵan bes ýaqyt namaz bul kez-kelgen jamandyqtyń betin qaıtarýshy bolyp tabylady. Bul jaıynda «Hýd» súresiniń 114-shi aıatynda bylaı delinedi: «(Muhammed) kúndizdiń eki jaǵynda (tań jáne ekinti namazy), túnniń kúndizge taıaý kezinde (aqsham, túngi) namazyn tolyq orynda. Shynynda jaqsy amaldar, jaman amaldardy joıady. Bul túsingender úshin bir nasıhat».

Aýyzashar jáne úı sharýasy

Aqsham namazyn oryndap aýyz asharda aınaladaǵy orazaly adamdarǵa múmkindiginshe aýyzashar berip nemese solarǵa qyzmet kórsetý kerek. Sebebi, árbir orazaly adamnyń aýyzyn ashtyrý, olarǵa qyzmet etý sansyz saýapqa jeteleıdi.

Sonymen qatar aýyzashar aldynda mindetti túrde qosymsha duǵa etý kerek. Sebebi, ol ýaqytta aıtylǵan duǵa qaıtarylmaıdy. Sonan soń otbasy sharýysyna da kóńil bólgen jón nemese oqý tapsyrmalaryn oryndaý kerek. Óıtkeni oraza basqa sharýalardy tárk etýge sebep bola almaıdy.

 Quran oqý

Otyz kún Ramazanda arab tilin júgirtip oqı alatyn kisi Qurandy tolyq oqyp shyqqany abzal. Quran oqýdy kúnde ádetke aınaldyryp kem degende bir kúnde bir para oqyp otyrǵan jaqsy. Osylaısha otyz kúnde tolyq Qurandy oqyp shyǵýǵa múmkindik bolady.

Quptan jáne taraýh namazy

Ramazan aıynyń ózge aılardan ereksheliginiń biri oraza ustaý bolsa qulshylyqta onyń ereksheliginiń biri ol taraýh namazy. «Taraýıh» sóziniń ózi arab tilindi «demalý, rahattaný» degen maǵynany bildiredi.

Sondyqtan bul namazdy oqýdy nıettengen kez-kelgen musylman eshbir qıynshylyqsyz ózin rahat seziný arqyly shynaıy yqylaspen, nıetpen oryndaý kerek bolady.

Alla Elshisi ﷺ meshitke baryp namaz oqý jaıly bylaı deıdi: «Kimde kim tazalanyp Allanyń úıine paryz amalyn (namazdy) oryndaýǵa baratyn bolsa onyń ár basqan qadamy arqyly jamandyqtary keshirilip ekinshi basqan qadamy arqyly Allanyń aldynda dárejesi joǵarylaıdy» (Mýslım rıýaıatynan).

Sondaı-aq, taraýh namazyn tolyq oqýǵa baılanysty paıǵambar ﷺ bylaı degen: «Kimde kim ımammen birge namazǵa turyp birge aıaqtasa ol adam úshin túni boıy oqylǵan namazdyń saýaby jazylady» (Tırızı rıýaıatynan).

Budan bólek bul qasıetti aıda saýap izdenýshige basqa da jaqsylyq amaldary bar. Máselen, otbasy, týǵan-týystarmen jaqsy qarym qatynasta bolyp olardyń úılerin zıarat etý, jetim-jesirdiń basynan sıpaý, muqtaj jandarǵa qol ushyn berý, jaqsylyqqa shaqyryp jamandyqtan tyıatyn qadamdar jasaý sekildi ıgi amaldardyń barlyǵy derlik qısapsyz saýap kepili. Al, mundaı saýaptar óz kezeginde jaman amaldardy joıyp otyrady «Shynynda jaqsy amaldar, jaman amaldardy joıady» (Hýd, 114).

Sondyqtan osyndaı saýapqa toly naýqan aıda árbir saǵatty qadirlep ony jaqsy amalmen toltyryp jaqsylyqta qashanda básekelesý kerek. Sebebi, Alla Taǵala óziniń mundaı quldaryn «Mýmınýn» súresiniń 61-shi aıatynda: «Mine olar jaqsylyqtarda jarysady jáne olar onyń ozattary», dep sıpattaǵan.

Derekkóz: kazislam.kz

Jalǵas Asqatuly, dintanýshy

Usynǵan: Ásel Bolatqyzy