Qudaıy kórshimiz, odaqtasymyz ári senimdi serigimiz! Osy sózderdi estı-estı et qulaǵymyz qýyrylyp boldy desek artyq aıtpaǵan bolar edik. Biz eski hám jańa odaqtasymyzdy et-baýyrymyzǵa jaqyn tartqanymyzben, ózgeniń aty ózge. Bir saýsaǵyn búgip júrgenderdiń jymysqy oıyn kim uǵypty?! Osyndaıda danalardyń «jaý joq deme, jar astynda», degen sózi oıǵa oralatyny ras. Men muny nege aıtyp otyrmyn...

Reseıde seperatıstik, nasıstik sıpattaǵy, geo-saıası mysqyldy, kádigi tátti shokolattyń jańa túri satylymǵa túsken. Bulaı deıtinimiz, shokolad - sońǵy jyldary RF okýpasıalaǵan ózge memleketterdiń terıtorıalarymen qosa, bolashaqtaǵy RF kóz tigip otyrǵan jerler jáne jańa Reseıdiń 2015 jylǵy kartasy beınelengen qaptamaǵa oralǵan. Bul týraly «Qamshy» portaly reseılik «Rossıa 24» arnasyna silteme jasaı otyryp jazady. Atalmysh táttiniń qaptamasynda Reseı tarapynan okýpasıalanǵan Qyrym, Baltyq elderi, Fınlándıa jáne Qazaqstannyń soltústik aımaqtary beınelengen. Atalmysh shokolad RF aýmaǵynda 2014 jyldan beri shyǵarylyp keledi. Al óndirýshi kompanıa basshylary bolsa, «bul jáı ǵana dızaınerlerdiń fantazıasy emes, shyndyq», deıdi.

            Bul qudaıy kórshilerimizdiń burynǵy postkeńestik memleketterge, sonyń ishinde Qazaqstanǵa jasap otyrǵan astyrtyn saıası oıyndarynyń alǵashqysy emes. Endeshe «Qamshy» portaly sońǵy jyldardaǵy Reseı ultshyldary men seperatısteriniń Qazaqstanǵa jasap otyrǵan arandatýshylyq áreketteriniń birsypyrasyn nazarlaryńyzǵa usynady:

1. 2014 jyly Astana dúkenderinde «SSSR» degen balmuzdaq satylymǵa shyqqany esińizde bolar. Bul kelmeske ketken KSRO-ny kóksegenderdiń arandatýshylyq áreketteriniń bireýi ǵana edi. Saıası pıǵyldaǵy bul balmuzdaq Reseıdiń Chelábınsk oblysy, Troısk qalasynda shyǵarylǵan.
2. «VKontakte» áleýmettik jelisinde «Sevrnyı Kazahstan – eto Rýsskaıa zemlá» atty paraqsha ashylǵan. Onda «Soltústik Qazaqstan-bul ekonomıkalyq jáne geografıalyq turǵydan ýaqytsha Qazaqstannyń (Orystardyń jaýy – Stalın qurǵan burynǵy Qazaq SSR-niń) quramyndaǵy Reseı Federasıasynyń jeri», «Bul jerlerdiń barlyǵy Reseıge qaıtarylýy tıis», delingen. Alaıda birneshe ýaqyttan keıin QR Quqyq qorǵaý qyzmetkerleriniń jedel qyzmetiniń nátıjesinde áleýmettik jelidegi arandatýshy paraqsha joıylǵan. Al «Azattyqtyń» orys qyzmetine suhbat bergen, paraqsha admınıstratory Vlad Kotov «Bul paraqsha ýaqytsha jabylyp tur. Biraq, biz ony qaıta ashamyz. Eger oǵan shamamyz jetpese, basqa paraqsha ashatyn bolamyz» degen.
3. 9 mamyr Jeńis kúni qarsańynda elimizdiń eń iri megopolısi Almaty kóshelerimen Keńes Úkimetiniń týyn jalaýlatyp ótken beınejazbany jarıalaǵan. Munyń artynda kimder tur? Olar nege jazasyz qaldy?
4. Ótken jylǵy Qyrym anneksıasynan keıin Reseı serepatısteriniń arandatýshylyq áreketteri Qazaqstannyń Reseımen shekaralas oranalasqan aımaqtaryna da biraz qaýip tóndirgeni jasyryn emes. 2014 jyldyń aqpan aıynda Reseı oppazısoneri Edýard Lımonov Kreml basshylaryna Qazaqastandaǵy teńge devalvasıasyn paıdalanyp, onyń soltústik aımaqtaryn anneksıalaý kerek degen usynysy esterińizde bolar.
5. Edýardtyń artyn sýytpastan, RF Dýmasynyń depýtaty hám shesheni, LDPR fraksıasy jetekshisi Jırınovskıı myrza Ýkraınadaǵy jaǵdaıdy sóz ete kele, Ortalyq Azıa memleketteriniń táýelsizdigine shúbá keltirgen bolatyn.
6. Al sol jyldyń sáýir aıynyń basynda Hakasıanyń joǵarǵy keńesi tóraǵasy V. Shtygashev Qazaqstannyń soltústik aımaqtary «referendým» ótkizý arqyly Reseı quramyna qaıtarylýy tıis dep kókigen edi.
7. Bıylǵy jyly naýryz merekesiniń jármeńkesinde SHQO-da Reseı Federasıasynyń týy satylymǵa shyqqan bolatyn. Sonymen qatar, qoǵamdyq kólikterde, qoǵamdyq ortalarda, bazarlar men dúkenderde RF týyn nasıhattap júrgender jeterlik ekeni taǵy ras.
8. Al, Kremldegi Prezıdent “shekaramyz bolmaǵan, memlekettigimiz bolmaǵan” dep eki ret aıtyp úlgerdi.

Endi myna derekterge nazar aýdaryńyz: Qazaqstandaǵy ınternet qoldanýshylary arsynda arnaıy saýalnama júrgizip, zertteý jasaǵan «aitaber.kz» portalynyń málimetine súıensek,

1. Qazaqstandaǵy jeti iri etnos:Qazaqtar — 65,3; Orystar — 21,7 paıyz.
2. Jer kólemi jaǵynan Qazaqstannyń eń kishkene oblysy — Soltústik Qazaqstan oblysy (97 myń km.kv).
3. 2009-shy jylǵy jalpyhalyqtyq sanaqta Qazaqstanda turǵan 10 096 763 Qazaqtyń 9 982 276-sy «Ana tilim — Qazaq tili» dep kórsetken, al 114 487-si Ana tili retinde basqa tildi kórsetken.
4. Sonyń ishinde, orystardyń 25,4 paıyzy ǵana «Qazaq tilin bilemin» dep jaýap bergen.
5. Al , orystardyń 5,9 paıyzy «qazaq tilinde erkin oqyp erkin jaza alamyn, jetik bilemin» dep jaýap bergen.

Túıin: Reseı saıasatkerleriniń Qazaqstan týraly qısynsyz málimdemelerine qansha kóz jumyp kelgenimizben, ár nársede shek bolatyny belgili. Osy shek kemerine jetkende ne búl bolady, ne kúl bolady. «Oryspen dos bolsań, aıbaltań janyńda bolsyn!» degen sózdi ata-babamyz bekerge aıtpaǵan bolsa kerek-ti.. Áli de biz tym orysshylmyz. Syrtqy elder bizdi «Ekinshi Reseı» dep aıtyp júr. Sonyń eń bastysy — Reseıdiń baspasóz, aqparat quraldarynyń ústemdigi. Ózimizdikin aıtpaǵanda, orystyń barlyq BAQ-y bizdiń elimizde alshań basady. Jáı alshań baspaıdy, Reseı memleketiniń saıasatyn synalap kirgizedi. Bir sózben aıtqanda, tór solardiki. Osynda júrse de qazaqtyń múddesine pysqyryp ta qaramaıdy.. Ásirese andaǵaılaǵan Reseıdiń kóp telearnasy óziniń saıasatyn da, tilin de, ıdeologıasyn da qazekeńniń sanasyna, alpys eki tamyryna batpandap engize beredi-aý, sirá! Buǵan ne deısiz?!

Nurzat Toǵjanqyzy