Ótken jyly mamyr aıynda ustaý kezinde qaranásildi Djordj Floıdty óltirgen aq polıseı Derek Shovın sot zalynda tutqynǵa alynyp, túrmege jiberildi. Ádildik ornady, biraq negizgi kúres áli alda, deıdi CNN gazeti óz maqalasynda.

Búgin uıqydan oıanǵan mıllıondaǵan qaranásildi amerıkalyqtar Shovınge ádil jaza taǵaıyndala ma, joq pa degen qorqynysh seziminde boldy, alqa bılerdiń sheshimin estigende olardyń qýanyshtarynda shek bolmady – jyldar boıy polıseılerdiń ádeıi jasaǵan qastandyqtarynyń qurbany bolyp kelgen jáne olardyń eshqashan da tıisti dárejede jazalanbaıtynyn kórip júrgen olardyń júrekterindegi jara tym tereńde edi.

Árıne, bul sheshim orynsyz ólgen Floıdty qaıta tiriltpeıdi jáne afroamerıkalyqtardyń Ádilet sıstemasyndaǵy dıskrınımasıaǵa degen qorqynyshyn azaıta qoımas. Degenmen qarapaıym adamdardan quralǵan júrı sheshimi "qaranásildi amerıkalyqtardy zańsyz óltirgenderdi jazaǵa tartýǵa bolady eken ǵoı" degen prınsıpti ornyqtyra túsedi. Floıd óliminiń arqasynda qoǵamda bastalǵan zor saıası, mádenı qozǵalys rasızmge qarsy kúreste jeńiske jetýge bolady degen ıdeıany bekite túsedi.

Sot zalynan qolyna kisen salynyp túrmege áketilgen Shovınniń vıdeosy amerıka qoǵamyn dúr silkindirgen oqıǵa boldy. Qýanysh jasymen birge qoǵam da "ýff" dep jeńildep qalǵandaı boldy. Munyń arty qarsylyq qozǵalysyna ulasyp ketpes pe eken degen AQ úıdiń de qorqynyshy qýanyshqa ulasty. Baıdenniń ózi bul sheshimdi joǵary baǵalap, Floıdtyń otbasyna telefon soǵyp úlgerdi.

Bul nege sonshalyqty mańyzdy, osyǵan toqtalyp kóreıik. AQSH-tyń shtattarynda polıseıler týraly zań ártúrli. Prezıdentti saılaý zańdary sıaqty. Ony ótken saılaýlarda kórdik. Bir qyzyǵy – polıseı qandaı bolýy kerek degen ortaq federaldyq deńgeıdegi zań joq bolyp shyqty. Sondaı-aq prokýrorlarǵa jasalǵan qylmystardy dáleldeý de ońaı emes, birneshe bultartpaıtyn faktiler, kýáler, foto-vıdeomaterıaldar keltiriledi, birneshe qaıtara tekseriledi. Sondyqtan da tergeýler tym uzaqqa sozylady. Soǵan qaramastan eger alqa bılerdiń biri sottalýshyny kinásiz dep tapsa, onda onyń qylmysy dáleldenbegen dep tabylady, ol kinásiz bolyp esepteledi.

Myna jaǵdaıda bir jolaýshy Floıdty polıseı moınynan basyp otyrǵanyn kezdeısoq vıdeoǵa túsirip alǵan. Osyndaı vıdeonyń baryna qaramastan prokýratýra ol vıdeony qaıta-qaıta ekspertızaǵa berip, kóshedegi basqa vıdeokameralarmen salystyryp dáleldep shyqqan – Shovın óz ókilettigin tym asyra paıdalanǵan. Júrı músheleri úsh epızod boıynsha da Shovındi kináli dep tapty. Sóıtip 1 mln dollar kepildik berip bostandyqta júrgen Shovın túrmege jóneltildi. Endi oǵan 40 jyl kesilýi múmkin. Sot sheshimin rásimdeý eki aıǵa sozylady, barlyǵy taǵy qaıta-qaıta tekseriledi.

Demokrattar barlyq shtattarǵa ortaq, polıseı qandaı bolýy kerek degen baǵytta zań jobasyn ázirlegen, onda AQSH qoǵamyna ortaq, polıseılerge tán standarttar bolýy kerek, sosyn ár shtat óz erekshelikterine qaraı qosymshalar qosa berýine bolady. Biraq bul zań Senatta qabyldanýy úshin kemi 60 daýys bolýy qajet. Iaǵnı, endi Senat 10 respýblıkashyldyń daýsyn ala ala ma, másele osynda. Sebebi respýblıkashyldar arasynda negizinen rasızmdi qoldaıtyndar kóp ekeni belgili. Olardyń kóshbasshysy Tramp ta násilshildikti jaqtaıtyndardyń qatarynan. Sondyqtan da bul úlken suraq.

Qýanysh Edilhantegi

Sholýshy