Qazirgi ýaqytta esepte turatyn 11 myńnan astam naýqas onkolog dárigerlerdiń turaqty dıspanserlik baqylaýyna alynǵan. Bulardyń 5 myń 800-i 5 jyldan artyq ómir súrýde.

Memleket basshysynyń «Áleýmettik-ekonomıkalyq jańǵyrtý – Qazaqstandy damytýdyń basty baǵyty» atty 2012 jylǵy 27 qańtardaǵy halyqqa Joldaýyn júzege asyrý maqsatynda qabyldanǵan Úkimettiń 2012-2016 jyldary QR-da onko­logıalyq kómekti damytý baǵdarlamasy boıynsha oblystyń onkologıalyq qyzmeti jańasha damý jolyna tústi. Baǵdarlama Qazaqstan Respýblıkasy Densaýlyq saqtaý mınıstrligimen jáne Qazaq onkologıa jáne radıologıa ǵylymı-zertteý ınstıtýtymen birlesip jasaldy. Maqsat – halyqtyń onkologıalyq aýrýlardan ólimin tómendetý arqyly turǵyndardyń kútiletin ómir súrý uzaqtyǵy men sapasyn arttyrý.

Qaýlyda erte naqtylaý baǵdarlamasyn (skrınıngtik qaraý) damytý jolymen on­ko­logıalyq aýrýlardyń aldyn alýdy je­tildirý, joǵary tehnologıalyq ádisterge já­ne ǵylymı negizdelgen tıimdilikpen emdeýge qol jetkizýdi qamtamasyz etý, ońaltý jáne jeńildetý kómeginiń zamanaýı júıesin qurý sıaqty keleli mindetter qoıyldy.

Baǵdarlama qabyldanǵaly úsh jyldan asa ýaqyt ótti. Bul qujattyń árbir baǵyty boıynsha Qostanaı oblysynda atqarylǵan jumystar jáne onyń nátıjeleri aýyz tol­tyryp aıtarlyq. Aldymen bastapqy me­dısınalyq-sanıtarlyq kómek uıym­da­rynda aýrýdyń aldyn alý jaǵyna basa nazar aýdaryldy. Salamatty ómir saltyn qalyptastyrý jónindegi oblystyq or­talyqpen birlese otyryp, qaterli isiktiń alǵashqy belgileri, aýrýdyń aldyn alý, sol sıaqty skrınıngtik qaraýdan ótýdiń qajettigi boıynsha paraqshalar, kitapshalar, býkletterdi basyp shyǵarý jáne halyq arasynda taratý qolǵa alyndy. Qazaq onkologıa jáne radıologıa ǵylymı-zertteý ınstıtýty maqsatty top arasynda skrınıng júrgizý jóninde basshylyqqa alatyn ádistemelik qural daıyndap, sol boıynsha bastapqy medısınalyq-sanıtarlyq kómek mamandaryn oqytý uıymdastyryldy. Sonymen qatar qaterli isik aýrýlaryn erte anyqtaý úshin bastapqy býyn mamandarymen kóshpeli semınarlar men jetildirý sıkldary ótkizildi. Qazirgi ýaqytta oblysta sút bezi, jatyr moıny, toq jáne tik ishek, atalyq bez, óńesh jáne asqazan, baýyr obyryn erte anyqtaý jóninde 6 skrınıngtik baǵdarlama jumys isteıdi. Skrınıngtik zertteýlerdi júrgizýge memleket tarapynan maqsatty qarjy bólinip otyr.

Qaterli isik aýrýlaryn erte anyqtaý, kór­setiletin qyzmettiń aýqymyn keńeıtý jáne sapasyn jaqsartý úshin atalǵan baǵdarlama aıasynda oblystyń emhanalaryna jalpy somasy 245 mıllıon teńgeden asatyn shaǵyn ınvazıvtik endoskopıalyq shara qoldanýǵa arnalǵan 6 jıyntyq, mammografıalyq sý­retterdi sandaıtyn 8 qondyrǵy, óńesh pen as­qazandy, toq ishekti zertteıtin 10 endobeıne kesheni, bıopsıa alatyn 2 tapansha, avtomatty jýý mashınasy satyp alyndy.

Aýqymdy baǵdarlamanyń shapaǵaty Qostanaı oblystyq onkologıalyq dıs­pan­serinde aıqyn baıqalady. Munda zamanaýı endobeıneotashylyq apparat satyp alyndy. Sáýleleý júrgizgennen keıin, dárigerler erte satydaǵy aýrýlarǵa shaǵyn ınvazıvtik jedel shara qoldana bas­tady. Dıspanserde zamanaýı ımmýndy-gıstohımıalyq zerthana jumys isteıdi, ıondaýshy sáýle kózderi aýystyryldy, stasıonarlyq jáne ambýlatorlyq deńgeıde emdeý júrgizý úshin hımıalyq preparattarmen qamtamasyz etý máselesi sheshildi. Onkologıalyq naýqastardy elektrondy tirkeý engizilip, jumys isteı bastady, ol úshin árbir jumys ornyna joǵary jyldamdyqty ǵalamtorǵa qosý arqyly jelige birikken kompúter satyp alyndy. Osy atalǵan jaılardyń bári saıyp kelgende, memleket tarapynan qarjylandyrýdy 2011 jylmen salystyrǵanda 2-2,5 ese art­tyrýdyń arqasynda múmkin boldy. Sol sıaqty ambýlatorlyq deńgeıde emdeýdi tegin dárilik zattarmen qamtamasyz etýge oblystyq búdjetten jyl saıyn 200 mıllıon teńgeden astam qarjy bólinip keledi.

Kadrlyq áleýetti nyǵaıtyp, damytýda jaqsy qadam jasaldy. Bastapqy býy­n­­nyń barlyq uıymdarynda onkolog ból­meleri ashyldy, josparǵa sáıkes bıylǵy jyldyń aıaǵyna deıin 15 mammologıalyq bólme jumys isteıtin bolady. Olarǵa qajetti mamandar baǵdarlama sheńberinde elimizdiń túrli oqý oryndarynda oqyp jatyr. Sol sıaqty dıspanserdiń mamanda­ry respýblıkalyq búdjettiń esebinen Izraıldiń, Fransıanyń, Belarýs Res­pýblıkasynyń, Reseı Federasıasy men Qa­zaqstannyń jetekshi klınıkalarynda biliktiligin arttyrdy.

Onkologıalyq qyzmettiń ınfra­qu­ry­lymyn jetildirý jáne onyń mate­rıaldyq-tehnıkalyq bazasyn nyǵaıtý máseleleri basty nazarda ustalady. Byltyr dıspanserdiń jańa emhanasynyń qurylysy belgilengen merzimnen buryn qolǵa alyndy, ony osy jyldyń aıaǵyna qaraı paıdalanýǵa berý josparlanǵan. Qurylys aıaqtalǵannan keıin tósektik qordy qaıta beıindeý joly­men dıspanserdiń bosaǵan oryndarynda onkologıalyq naýqastardy ońaltý jáne qalpyna keltirý bólimshesin ashý múmkindigi týady. Búginde dıspanserde pallıatıvtik kómek bólimshesi jumys isteıdi, ambýlatorlyq deńgeıdegi hımıalyq jolmen emdeý bólmesi ashyldy. Atalǵan baǵdarlamanyń aıasynda memleket qarjysymen saraptyq synypty últra dybysty apparatpen, zamanaýı kompúterlik tomografpen, endoskopıalyq beıne apparatpen jaraqtanýǵa qol jetti.

Elbasynyń, Qazaqstan Úkimetiniń, Den­saýlyq saqtaý jáne áleýmettik damý mı­nıstrliginiń halyqtyń densaýlyǵyn ny­ǵaıtýǵa jasap otyrǵan shynaıy qam­qorlyǵy, bastapqy medısınalyq-sanı­tarlyq býyn qyzmetkerleriniń qajyrly eńbegi búginniń ózinde aıtarlyqtaı jemisin berip otyr. Aıtalyq, Qostanaı oblysynda qaterli isikten bolǵan ólim 2015 jylǵy 8 aıda halyqtyń 100 myńyna shaqqanda 2011 jylǵy 113,7-den 92,5-ke deıin kemidi. Eger 2011 jyly naýqastardyń 44,6%-y aýrýdyń erte satysynda anyqtalsa, 2015 jyly bul kórsetkish 55,6%-dan artyq boldy. 2011 jyly naýqastardyń 49,6%-y 5 jyl jáne odan da kóp ómir súrse, 2015 jyly bul kórsetkish 53,6%-dan asyp tústi. Mundaı ońdy jaǵdaı tek Qostanaı oblysynda ǵana emes, bútindeı respýblıkada oryn alyp otyr.

Júrgizilgen skrınıngtik zertteýlerdiń nátıjeleri óziniń tıimdiligin aıqyn baıqatty. Máselen, 2012 jyly sút beziniń erte satydaǵy obyry 68,4%-dyq jaǵdaıda anyqtalsa, 2014 jyly bul kórsetkish 77,2%-ǵa teń keldi, qalǵany tıisinshe: jatyr moıny obyry 83,5% jáne 93,7%, kolorektaldik obyr 46,5% jáne 59,0%, atalyq bez obyry 28,2% jáne 58%, óńesh obyry 27,5% jáne 52,5%, asqazan obyry 17,5% jáne 39,6% boldy. Bul tek aralyq nátıjeler ǵana. Eń bastysy, memleket álemdik ekonomıkalyq daǵdarystyń qıyndyqtaryna qaramastan áleýmettik baǵ­darlamaǵa, sonyń ishinde halyqtyń den­saýlyǵyn saqtaý baǵdarlamasyna bólinetin qarjyny qysqartpaı keledi. Bul teginnen tegin emes, sebebi, adam – elimizdiń baǵa jetpes baılyǵy.

Derekkóz: "Egemen Qazaqstan" gazeti