Iran – azamattarynyń gomoseksýalızmdyq áreketteri úshin ólim jazasyna, onyń ishinde darǵa asý jazasyna tartatyn az memleketterdiń biri. Esesine, ıslamdyq Respýblıka jynys aýystyrý máselesine áý bastan lıberaldy kózqaras tanytady. Mundaı operasıalardy jasaý jóninen búginde Iran Eýropanyń ózin jeti esege basyp ozyp, transseksýalızmniń otanyna aınalǵan Taılandtyń kórsetkishine ǵana jetpeı tur. Onyń ústine, Irandaǵy jynys aýystyrý prosedýralarynyń 50 paıyzy memleket tarapynan qarjylandyrylady eken.

Kúni keshe «euronews» aqparattyq portaly Ámir esimdi erkekten 10 jyl buryn Tarane esimdi názik jandyǵa aınalǵan azamat ıakı azamatsha týraly materıal jarıalaǵan bolatyn.

Búgingi Tarane: «Ámir degen adam endi joq. Men óz armanymdy iske asyryp, ón boıymdaǵy buǵaýlardy buzǵandaı sezindim», - degen bolatyn. Bul týraly «Qamshy » portaly materıal daıyndady.

Iran memleketiniń dinı kósemi Iýsef Saaneı Quranda bul másele haqynda eshbir «anyqtyq» keltirilmegendigi jóninde bylaı dedi:

«Islamda jynys aýystyrýǵa tyıym salynbaǵan. Al dinimizde zańǵa qaıshy nemese zildi saldary bar áreketterden basqanyń barlyǵyna ruqsat etiledi degen qaǵıdat bar».

Al Tarane, óz kezeginde:

«Men jasaǵan áreketime baılanysty eshqashan ókinip kórgen emespin. Degenmen, alǵashqy jyldy dos-jarandarymnyń qoldaýymen ǵana ótkergendigimdi aıtyp ótý kerek. Anam narkozdan keıin oıanǵanymdy bilý úshin aýrýhanaǵa bir ǵana ret qońyraý shaldy. Odan keıin aramyz birjolata sýydy», - dep, aǵynan jaryldy.

Tarane sıaqty adamdardy transseksýal dep ataıdy. Al, transsesýalızm Álemdik densaýlyq saqtaý uıymymen jasalǵan aýrýlardyń halyqaralyq toptamasyna kirip, psıhıka men tártiptiń buzylýy degen sanatqa jatatyn. Biraq, 2010 jyly fransýzdyq dárigerler alǵashqy bolyp ony aýrýlar sanatynan óshirgen bolatyn. Osylaısha, epıdemıalar qatarynan óshken transseksýalızm jańa epıdemıanyń tolqynyn týdyrdy...

Jynys aýystyrýdyń alǵashqy tájirıbesi 1931 jyly Danıada jasalǵan bolatyn. Biraq, 60-shy jyldarǵa deıin plasıkalyq hırýrgıanyń bul túri qoǵamda qabyldanbady, sondyqtan da halyq arasynda taralýy báseń edi. Al, alpysynshy jyldardyń altyn kezeńi – seksýaldy revolúsıa kelip jetkende, adamdardyń hırýrgıanyń bul túrine degen qyzyǵýshylyǵy birden artqan eken.

Osylaısha, Fransıada jynys aýystyrý boıynsha mamandandyrylǵan arnaıy klınıkalar ashylyp, 1978 jyly AQSH-ta dárigerlerdiń arnaıy halyqaralyq asosıasıasy quryldy. Búginde jynys aýystyrý kópten-kóp plasıkalyq qubylystardyń biri ǵana.

Máselen, Ulybrıtanıada 2000-2010 j.j. arasynda áıel bolýǵa nıetti 853 er adam, endigi qyzyqty qarańyz, erkek atanýǵa nıetti bar bolǵany 12 áıel adam hırýrg pyshaǵynyń astyna jatqan eken. 2000 jyly jynys aýystyrý maqsatymen ótken eldegi operasıalar sany 54-ti qurasa, kelesi jyldyń ózinde bul san 143-ke deıin kúrt ósti. AQSH-ta jyl saıyn ótkiziletin operasıalar sany 500-den asyp ketedi eken.

Al jynys aýystyrýǵa baratyndardyń ortasha jasy – otyz jas. Degenmen, bul eresek jasta da adamdar «ózgerýiniń» saldaryn tolyq túsinip, baǵamdamaıtyn kórinedi.

Jynysy aýysqan adam ımýnıtettiń tómendeýi, túrli isik prosesteri, adam terisiniń transformasıalanýy syndy postoperasıalyq máselelerge jolyǵady. Onymen qoımaı, erkekter áıel aýrýlaryna, áıelder erkekke tán aýrýlarǵa shaldyǵa bastaıdy. Kúnine 5-6 retten, búkil ómiri boıy qabyldaıtyn gormondardyń sheksiz mólsheri baýyrdyń, búırektiń jáne asqazannyń qabynýyna alyp keledi eken.

Atalmysh operasıanyń basty saldary – otbasynyń búlinýi. Balasy bar adam, operasıadan keıin áke nemese ana statýsynan birden aıyrylady, erli-zaıyptylyq ta toqtatylady. Osylaısha, ata-ana, jar bolý baqytynan birden aıyrylyp, baýyr-týysyna deıin teris aınalyp, sany kóp aýrý-sarsańǵa ushyraǵan «jańa zaman» adamdary kóbinde depressıaǵa ushyraıdy. Mundaı psıhologıalyq kúızelis, óz kezeginde sýısıdke ákelip tynady. Mine, osyndaı kúnáli oqıǵalar tizbegi...

Júrek qalaýy óz sońynan sheksiz kúná ertetinin adamzat ataýly ańǵaryp bilse de, jynys aýystyrý statısıkasynyń sany esh tómender emes. Kerisinshe, kún saıyn, «natýral emes» topqa jatatyndardyń múddesin «natýralmen» teń etkisi keletinder kóbeıdi. Batysta tipti gomoseksýalıstti nemese transseksýaldy jumystan shyǵarý qıynnyń qıyny. Adamdardyń bul tıpiniń quqyǵy da, qoldaýshy «kásipodaqtary» da kóp búginde. Sol úshin ol elderde olarǵa qarsy daý bastap, abyroı tappaısyz . Kerisinshe, óz basyńyzǵa ózińiz saqına tilep alasyz, adam teńdigine keltirgen shúbáli kózqarasyńyz úshin. Sondyqtan bolar, AQSH-tyń keıbir danasymaqtary «áke» jáne «ana» degen sózderdi qoldanýǵa bolmaıdy, áıtpese bir otbasyndaǵy eki «ákege», ıa eki birdeı «anaǵa» naızanyń ushy tıip ketýi múmkin degendi shyǵardy. Kúni búgin bul memlekettegi ata-analardy «1-shi serik», «2-shi serik» dep ataý beleń alyp keledi. Ǵalamdyq maǵynaǵa ıe «ana», «áke» degen sózder álemniń ár tilinde qulaqqa jaǵymdy estilip, júrekke sóz jetkisiz jylý syılaıdy. Kıeli uǵymǵa ıe bul sózderdi tunshyqtyryp, kómgenshe, ómirden óziń bezip ketpeısiń be degiń keledi eriksiz?!.

Qysqasy, túsingenimizdeı, zamanaýı buqaralyq mádenıet adamzat balasyna «ózgege uqsas kelmeý» - búgingi trend, moda degen oıdy tańyp álek. Al, atalmysh «keremet ıdeıanyń» jaqtaýshysy bolmasań eger, demek, ómirden biraz artta qalyp qoıǵanyń eken-mys. Mundaı indetke jany túgil, juldyzy qarsy bolǵan qazaq elinde de Pýshkın men Qurmanǵazyny súıistirip, janǵa jara túsirgen «modashylardyń» tabylǵany ókinishti. Barlyǵy da óz aramyzda júr – trans-, gomo-, bı-, taǵysyn taǵy seksýaldary, barlyǵy da júrek túbinde qalyp júr – saryltqan sary ýaıym, boıdy bılegen qorqynysh, ózek órter ókinish bolyp...

Quranda da, İnjilde de, Táńirden túsken ózge kitaptarda da joǵarydaǵy ırandyq dinı kósem aıtpaqshy, jynys aýystyrý týraly lám-mım delinbeıtini ras, tek gomoseksýalızmge úlken tyıym ekeni aıtylǵan. Biraq, saıtan ataýly arbaıtyn amal, adam adasatyn jol tabady eken: Haýa anadan bastaý alatyn tabıǵatyn ózgertýge sharasyz ekenin osylaısha dáleldeı beredi, dáleldeı beredi...

Nazgúl NAZAR