«Halyqty aýyzsýmen qamtamasyz etý jáne sý qoryn keleshek urpaqqa saqtaý úshin jan-jaqty sharalar qabyldaý – bizdiń tikeleı mindetimiz», – dedi Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti Qasym-Jomart Toqaev.

2024 jyly 3100 shaqyrym sýmen jabdyqtaý jelisi salynyp, qaıta jańartyldy. Byltyrǵy jyl qorytyndysy boıynsha qazaqstandyqtardyń 98,9%-y sýmen jabdyqtaý qyzmetterimen qamtamasyz etilgen: qala turǵyndarynyń 99,4%-y jáne aýyl turǵyndarynyń 97,8%-yna sapaly aýyzsý qoljetimdi.

(Anyqtama úshin: 2020 jyly aýyz sýmen 93,8% azamat qamtyldy, 2021 jyly – 95,6% , 2022 jyly – 96,5% , 2023 jyly – 97,8%).

Memleket basshysynyń tapsyrmalaryn iske asyrý sheńberinde 2024 jyly elimizdiń 6 óńirinde: Aqmola, Almaty, Qyzylorda, Soltústik Qazaqstan, Mańǵystaý jáne Ulytaý oblystarynda toptyq sý qubyrlaryn salý jáne rekonstrýksıalaý boıynsha 8 joba aıaqtaldy. Bul 208 myń turǵyny bar 49 eldi mekendi sýmen qamtý sapasyn jaqsartty. 

Elimizdiń 9 oblysy: Aqmola, Atyraý, Almaty, Qyzylorda, Mańǵystaý, Túrkistan, Batys Qazaqstan, Soltústik Qazaqstan jáne Ulytaý oblystarynda toptyq sý qubyrlaryn salý jáne rekonstrýksıalaý boıynsha 23 jobany iske asyrý bastaldy. 

Barlyq jobalardy júzege asyrý nátıjesinde 420 eldi mekendi sýmen qamtý sapasyn jaqsartý úshin 2100 shaqyrymnan astam sý qubyry salynady. 162 myń turǵyny bar 67 eldi meken ortalyqtandyrylǵan sý júıesine qosylady. 

2024 jyly aýyzsýdyń sapasyna sanıtarlyq-epıdemıologıalyq qadaǵalaýdy qamtamasyz etý úshin 241 sý qubyry tekserildi. Onyń 209-y aýyldyq jerde, 24-i qalalarda, 8–i toptyq sý qubyrlary. Anyqtalǵan zań buzýshylyqtardy joıý týraly 44 nusqama berildi. Jalpy alǵanda, elimizdiń sý qubyrlarynan alynǵan 66 myńnan astam synama zertteldi. 

«Bizge jalpy memlekettik baǵdarlama qajet. Baý-baqshany sýarý úshin aýyzsýdy paıdalanýǵa bolmaıdy. Onyń ornyna sý únemdeý tehnologıasyn qoldanysqa engizip, jer astynan jańa sý kózderin izdeý qajet»,- dep atap ótti Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti Qasym-Jomart Toqaev.

Memleket basshysynyń tapsyrmasy boıynsha 2024 jyly «Qazgıdrogeologıa» ulttyq gıdrogeologıalyq qyzmeti quryldy. Mekeme elimizdegi sý tapshylyǵy bar óńirlerde jerasty sý resýrstaryn ıgerý jáne paıdalaný úshin izdeý-barlaý jumystaryn júzege asyrady. Respýblıkanyń batysyndaǵy eldi mekenderdi jerasty kózderinen aýyzsýmen qamtamasyz etýge erekshe nazar aýdaryldy. 

Boljam boıynsha, Qazaqstandaǵy jerasty sýlarynyń qory shamamen 40 mlrd tekshe metr, onyń 15 mlrd tekshe metri paıdalanýǵa daıyn. Elimizde jyl saıyn aýyzsý qajettiligi úshin 1,2 mlrd tekshe metr sý jumsalatynyn aıta ketken jón. 

Jerústi sýlarynyń kólemin ulǵaıtý úshin 2030 jylǵa qaraı jalpy kólemi 2,6 mlrd tekshe metr sý jınaı alatyn 42 jańa sý qoımasyn salý josparlanyp otyr.  

«Biz qoǵamda resýrstardy únemdep paıdalaný mádenıetin qalyptastyrý mańyzdy ekenin talaı jyldan beri aıtyp kelemiz. Biraq azamattarǵa úndeý tastaý jetkiliksiz. Budan bólek, resýrstardy tutynýdyń áleýmettik normalaryn engizý qajet. Úlgi etýge bolatyn jaqsy mysaldar bar»,- dedi Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti Qasym-Jomart Toqaev.

Sý resýrstaryn tıimdi paıdalaný maqsatynda sý salasyn sıfrlandyrý, zamanaýı sý únemdeý tehnologıalaryn engizýdi yntalandyrý jáne qurǵaqshylyqqa tózimdi aýyl sharýashylyǵy daqyldaryna kóshý, sondaı-aq iri eldi mekenderde tazartylǵan sarqyndy sýdy qaıta paıdalaný boıynsha keshendi jumys júrgizilýde. Sonymen qatar turmystyq jaǵdaıda sý únemdeý boıynsha ádistemelik nusqaýlyq bekitildi. 

Sý únemdeý ozyq tehnologıalaryn engizýdi jedeldetý aıasynda kásiporyndardy ónerkásipte sýdy qaıta paıdalaný júıelerine kóshýge yntalandyrý boıynsha is-sharalar ázirlendi.

Sý kodeksiniń jańa redaksıasynda kásiporyndarda bes jyl merzim ishinde sýdy aınalymdy jáne (nemese) qaıta paıdalaný júıelerine kóshý josparynyń bolýy jónindegi talap qarastyrylǵan. Ár oblystaǵy ónerkásip oryndarynda sýdy qaıta paıdalanýdy ulǵaıtý boıynsha 2030 jylǵa deıin modeldik jospar ázirlendi jáne bekitildi.

2030 jyldyń sońyna deıin ekonomıka salalaryndaǵy sýdy qaıta paıdalaný úlesin 17%-dan 28%-ǵa deıin ulǵaıtý josparlanyp otyr.

Sonymen qatar, turmystyq jaǵdaıda sý únemdeý boıynsha Ádistemelik nusqaýlyq bekitildi, qujat krandardaǵy aqaýdy ýaqytyly joıý, aerasıalyq krandy paıdalaný, eki túımeli sý aǵyzý sısternalaryn qoldaný, avtomatty sensorlyq sý aralastyrǵyshtardy ornatý, kir jýatyn mashınany tolyq júkteme kezinde ǵana qosý jáne t.b. is-sharalardy qamtıdy.

2024 jyly elimizdiń 6 óńirinde jeke tulǵalar úshin aýyzsýdy tarıfteý tártibi qaıta qaraldy. Tutynýdyń áleýmettik normalary engizildi(aıyna 3 m3 artyq sý tutynǵan jaǵdaıda, normadan asyp ketken sý kólemi úshin tarıf joǵarylaıdy).

Bul shara 6 óńirde: Aqmola, Aqtóbe, Túrkistan, Ulytaý oblystary men Almaty jáne Shymkent qalalarynda aıyna orta eseppen 1,65 mln tekshe metr sý únemdeýge múmkindik berdi. Tutynýdyń áleýmettik normalary engizilgenge deıin barlyq 6 óńir boıynsha aýyzsýdy tutynýdyń ortasha kólemi 21,1 mln tekshe metr edi, búgingi tańda bul kórsetkish 19,5 mln tekshe metrge deıin tómendedi. 

Sý sharýashylyǵy ınfraqurylymyn tolyq jańǵyrtý, sýdy únemdeıtin ozyq tehnologıalardy engizý, sýdy esepke alý júıesin sıfrlandyrý, halyq pen kásiporyndar arasynda sýdy únemdeý mádenıetin damytý Qazaqstan halqyn joǵary sapaly sýmen qamtamasyz etýge múmkindik beredi.