"Dúkenge qaryz bolyp qalyp edik... Dýlatymnyń oqýyn tóleý kerek edi... Aıbatym aýyryp qalyp edi... Jeńgeńe azyq-túlik aparý kerek... Kitabymdy shyǵarýǵa bir kisimen sóıleseıin dep edim, jolǵa qarajat bolmaı tur...". Men kórgen Bolat aǵa tabıǵı talanty, dara daryny qansha baı bolsa, qý dúnıege sonsha kedeı boldy... Bir ulttyń Uly ǵalymyn surqyltaı zaman sonsha «suranshaq» etti. On jyldaı qoldan kelgen kómektiń bárin jasaǵanmen, azyn-aýlaq tıyn-teben úlken otbasynyń qaı jyrtyǵyn jamasyn?! Keıde telefon kótermeı qoıamyn. Kezdeskende «Aǵa, meniń ózimde eshteńe bolmaı tur... Sizge jaýap berýden de uıalamyn» deımin. «Oı, aqsha bermeseń de, jaı ǵana telefondy alshy. Saǵan aıtsam da jeńildep qalamyn ǵoı» deıdi muńly kózimen kúle qarap. 

Qazaqtyń salt-dástúr, ádet-ǵurpyn álemge pash eter teńdesi joq shaǵyn qalashyqtyń ǵalamat jobasyn jasady. 3D nusqasyn kórip, aýyzym ashylyp qaldy... «Osy joba iske assa, eń bastysy meniń búkil aqyl-oı qazynamnyń jemisin, «Uly qazaqtyń» qandaı ekenin búkil álem kórip, tańǵalatyn bolady... Qara da tur! Aǵań da baııtyn bolady» dep eńkildep kep kúletin júzinen úmit oty lapyldap...

Óz elin, týǵan Otanyn, jalǵyz memleketin kim jek kórip, synap, mineıdi deısiń?! Átteń! Ultyna ushan teńiz rýhanı baılyq syılap, ózi bir japyraq nanǵa zar bolyp ótken Bolat Bopaıulyndaı birtýar tulǵalardyń taǵdyryn kórgende júregiń qan jylaıdy... Qazaq memleketi sonsha sorly ma? Er qadirin bilmegen eldiń bolashaǵy bola ma? Naryqtyq zaman eken dep, ar-namysyn, bilim-biligin nanǵa satyp júrse, asyl azamattardyń, rýhanıat qyzmetkerleriniń ne qadir, qasıeti qalady?

Asyly Bolat Bopaıulynyń bir ózi jeke zertteýge turarlyq, tutas ınstıtýttyń júgin arqalap júrgen, arǵy zamannan bizge jetken «Tiri Jádiger» edi... «Jasandy ıntellekt» jaıyna qalsyn, Siz «Qaaaashaaaanǵy ıntellektsiz ǵoı» dep beker aıtqan joqpyz. Shyn máninde basqasy basqa ult bolmysy týraly kez kelgen suraqqa súrinbeı jaýap berýshi edi. Maǵan ol kisiniń basynda «Adam adam bolǵaly, Alash Alash bolǵaly» dep bastalatyn aıryqsha aksıoma, matematıkalyq formýla bar sıaqty kórinetin. Ózi emes, ar jaǵynan basqa bir tylsym kúsh sóılep turǵandaı sezinýshi edim...

«Áı, Baseke! Sen maǵan ursa ber» dep baladaı erkeleıtin. 1300 bet kitapty kompúter joq bolǵan soń telefonmen jazyp shyqtym dep rıasyz kúletin... Keıde kózi sharasynan shyǵa jazdap, «ol bylaı» dep bir áńgimeni baǵzy zamannan bastap, qazirgi ǵylymmen ushtastyryp biraq toqtaıtyn... Qytaıdaǵy qyzmetinde Shyńjańnyń oqý-aǵartý salasynda, onyń ishinde oqýlyq qurastyrýda orasan zor eńbek etti. Qazaq mektebininiń túlekteri Bókeń qurastyrǵan oqýlyqtan bilim nárin aldy...  Sanaly ǵumyrynda 65 kitap jazdy. Marqum Beısen Quranbekteı asyl azamatqa birneshe jyl resmı keńesshilik qyzmet atqardy. Sportshy Ardaq Nazarovqa aqylshy boldy...

Sońǵy eńbegi «Uly qazaq» dep atalady. «Baseke osyny eshkimge jalynbaı ózimiz shyǵarsaq qaıtedi?!». «Aǵa-oý, esh qaıran joq bolyp tur ǵoı, átteń» dep men otyramyn jerge qarap... «Anaý bir burynǵy depýtatqa aıtyp edim. Óz atynan shyǵaram dedi. Oǵan da kóndim. Eńbegim shyqsa atym keregi joq qoı degem. Biraq biraz aqsha berip, sońynan eki eselep qaıtaryp aldy» dep egilip keldi bir kúni. «Shymkentte bir kásipker jigit shyǵaryp beretin boldy. Soǵan bara jatyrmyn. Birge baraıyq» dep keldi bir kúni arqa-jarqa qýanyp... Bul jaqyndaǵy áńgime. «Qudaı qalasa 22 naýryz baspadan shyǵatyn boldy. Ulystyń uly kúni. Jaqsylyqqa balap otyrmyn. Tusaýkeserin ekeýmiz jaqsylap aqyldasaıyq». Ár kúngi telefondaǵy áńgime osy kitaptyń tóńireginde jalǵasyp júrdi...

Bolat Bopaıuly, Qaırat Qul-Muhammet sıaqty bir dáýirdiń bilgirlerine aı saıyn mıllıon jalaqy berip, jazýǵa otyrǵyzyp qoıý armanym bolǵan. Ony ózderine de aıtyp júrdim. Jalań zaman jarytpady... Ulttyń uly tulǵalaryn sóıletip qalý, jazyp qalý Keńes odaǵynyń ózinde, İlıas Omarov, Temirbek Júrgenov, Qanysh Sátbaev, Ózbekáli Jánibekovterdiń kezinde barynsha qolǵa alynyp edi... Táýelsizdikten keıingi aqsha qýǵan arsyz qoǵam sonyń bárin tárk etti. «Qaryny ashqan, qadiri qashqan» qazaq ulylarynyń kóbi kómeskide qalyp, basyndaǵy bar qazynasymen kórge kómildi...

Aıtarǵa sóz kóp, netermin,

Sóz uqpastarǵa bótenmin...

Bórideı tekti Bókeńniń,

Qadirin joqtap ótermin...

Bilál Qýanysh, «Qamshy» aqparat agenttiginiń jetekshisi