Almatyda kólik salasyndaǵy sarapshylar motorızasıany tómendetý úrdisterin talqylady.

Búgingi tańda jeke kólikter sanynyń ósýi qalanyń jol jelisi men turaq keńistigine júktemeni aıtarlyqtaı arttyrady. Sarapshylar bul máseleni sheshý týraly óz kózqarastarymen bólisti.

Boljam boıynsha, 2030 jylǵa qaraı Almatynyń halqy 2,5 mln adamǵa deıin ósedi, jeke avtomobılder sany artady, bul qala boıynsha júrýdi qıyndatady. Kún saıyn qala kóshelerinde 1 mln avtomobıl bar.

"Eki jyl ishinde Almatyda tirkelgen avtomobılder sany 24% - ǵa ósti. Bul ósý jalǵasýda, baǵanyń ósýine qaramastan, avtomobıl áli de qol jetimdi kólik quraly bolyp tabylady. 2030 jylǵa qaraı ósim kem degende 40%–. quraıdy", - dedi "Almatynyń artyq avtokóliktený táýekelderi: jańa sheshimderdi izdeý" dóńgelek ústeli aıasynda "kólik júıesin damytý" bazalyq baǵytyn iske asyrý tobynyń jetekshisi Artýr Shahbazán.

"Aqyly avtoturaq aımaqtarynyń sany artqannan keıin onyń quny artady, qalada mashınalar azaıady, sáıkesinshe aýa sapasy jaqsarady. Bul adamdardyń minez-qulyq ádetterin ózgertedi, olar jeke kólikpen júrý kerek pe, eger qajet bolsa, qysqa merzimge barý kerek pe dep oılaıdy. Iaǵnı, qarapaıym tilmen aıtqanda, ortalyqtan shyqqan kólikterdi ártúrli tásildermen syǵyp alý kerek", - deıdi ol.

Sonymen qatar, sarapshy azamattardy kólikpen júrmeýge yntalandyrý qajet ekenin atap ótti.

"Ne nemese biz qalany aınalyp ótip, bir jerge turaq qoıǵymyz keletinin túsindirińiz-bul aqshaǵa turarlyq bolýy kerek jáne sáıkesinshe bireýdi kólikpen júrmeýge yntalandyrýy kerek. Aqyly joldar dál osylaı jumys isteıdi, bul bir jerge barmaý minez-qulqyna áser etetin barlyq ekonomıkalyq sátter. Siz oılaısyz, eger bizde turaq saǵatyna 100 teńge emes, tipti 200 teńge bolsa, siz oılaısyz: múmkin men taksıge otyramyn. Al taksıdi bizge, mysaly, jeke kóligimizge qaraǵanda elektr tartqyshqa aýystyrý ońaıyraq", - deıdi sarapshy.

Sarapshylar sonymen qatar avtomobılderdiń megapolıs ekologıasyna keri áserin baǵalady. Máselen, avtokólikten shyǵatyn lastaýshy zattar shyǵaryndylarynyń eseptik sany jylyna 112 735 tonnaǵa teń, olardyń kópshiligi jeńil avtomobılderge tıesili – 87 482 tonna.

"Motorızasıanyń ósýimen álemniń iri qalalary ony tómendetý boıynsha sharalar qabyldaýda. Ádette ortasha halyqaralyq tájirıbe boıynsha birinshi kezekte aqyly turaq engiziledi", - dep atap ótti Artýr Shahbazán.

Ol sondaı-aq iri qalalarda qoldanylatyn motorızasıany tómendetý boıynsha kelesi sharalardy atap ótti:

Osynyń arqasynda joldardyń júktemesin 20-40% - ǵa tómendetýge, ortasha jyldamdyqty 10-20% - ǵa arttyrýǵa qol jetkizýge bolady.

Bul rette ol dınamıkalyq, qoljetimdi, ómir súrýge jaramdy jáne tartymdy qalalar eshqashan keptelisten bosatylmaıtynyn atap ótti.

"Sonymen birge, avtomobıl kóligi salasyndaǵy saıasat keptelisti ekonomıkalyq tıimdi negizde joıýǵa baǵyttalýy kerek", – deıdi Artýr Shahbazán.

Sondaı-aq, sarapshy kólik qozǵalysy kóp qalalyq joldarǵa rettelmegen qol jetkizý dáýiri aıaqtalatynyna senimdi. Dástúrli sharalardyń kópshiligi qoldanystaǵy ótkizý qabilettiligin bosatý nemese buryn shekteýli jáne jańa suranyspen tez taýsylatyn jańa jol ótkizý qabilettiligin qurý bolyp tabylady.

"Kólik qozǵalysy kóp joldardy paıdalanýǵa suranysty basqarý qajet. Kólik organdary keptelisti azaıtýǵa baǵyttalǵan operasıalyq jáne ınfraqurylymdyq sharalardyń paıdasy saqtalýy úshin kirýdi shekteý, turaq qoıý jáne jol aqysyn belgileý sharalaryn mindetti túrde qoldanýy kerek", – deıdi ol.

Máskeýden kelgen kólik jónindegi sarapshy Sergeı Andreıkın qalalardyń ósip kele jatqan halqy jaǵdaıynda Infraqurylym eshqashan jeke kóliktiń qajettilikterine ilese almaıtynyn atap ótti. Qazir Almatyda 1000 turǵynǵa 281 avtokólik keledi, boljam boıynsha 2030 jylǵa qaraı bul kórsetkish 311-ge deıin ósedi.

"Shekteýler týraly oılanatyn ýaqyt kelgende, 1000 turǵynǵa shaqqanda ortasha álemdik 300 avtokóliktiń etalony. Negizgi ıdeıa-siz kóptegen adamdardy jeke kóliktermen tasymaldaı almaısyz, kóp jol salý múmkin emes. Avtoturaqtyń aqysy aınalymnyń ósýine ákeledi, biz kelesi turaq alǵysy keletinderge oryn bosatylatynyn jaqsy túsinemiz. Shyn máninde, jańa oryndar qurylýda: sizde jáne avtoturaqtarda kóp nárse bar, al qozǵalys azaıady, óıtkeni kezbe trafık alynyp tastalady, avtoturaqtar bos emes kezde barlyq sheńberler burylyp, oryn tappaı qaıda turaq izdeıdi, kólikti ekinshi qatarǵa laqtyrady", – deıdi sarapshy.

Tarıfteý máselesine keletin bolsaq, sarapshy avtoturaqtardan kóp aqsha jınalmaıtynyn, aqyly avtoturaqtardyń negizgi mindeti aınalymdy jáne 80% – dan aspaıtyn júktemeni qamtamasyz etý ekenin atap ótti.

"Onsyz avtoturaqtar jumys istemeıtin jáne barlyq áserlerge qol jetkizilmeıtin ekinshi bólim – ákimshilik. Qazaqstanda ákimshilik boıynsha júrgizilip jatqan pikirtalas oń sheshiledi dep úmittenemin jáne eshteńe ózgermeıdi. Quqyq buzýshy jazalanýy kerek, sonda ǵana jumsaq rettegish jumys isteıdi. Aıyppuldar úlken bolýy kerek buzý tıimsiz boldy. Almatyda bar tarıfter boıynsha bári jaqsy, aıyppuldardy kóterýdiń qajeti joq, biraq bul rette tarıfterdi kóterý qajet", – dep atap ótti sarapshy.

Ol álemniń 50 túrli qalalarynda satyp alý qabiletin eskere otyryp, eń arzan turaq shamamen 2-3 dollardy (1000 teńge) quraıtyn turaq qunynyń derekterin keltirdi.

"Bul turaq keńistigi men trafıktiń jumyspen qamtylý deńgeıin retteýge múmkindik beredi", – dedi Sergeı Andreıkın, Almatyda kóp turaq bolýy kerek, olar qandaı da bir áser etýi úshin qymbattaýy kerek.

Kólik júıelerin damytý jónindegi ıtalándyq sarapshy, MIC-HUB búrosynyń negizin qalaýshy jáne basshysy Federıko Parolotto dóńgelek ústelge qatysýshylardyń nazaryn aýdardy, bul kez kelgen shekteýlerdi engizý kezinde turǵyndarǵa, mysaly, qoǵamdyq kólikke balama qamtamasyz etý óte mańyzdy. Sondaı-aq, tarıfteýmen jáne olardy ekonomıkalyq tıimdilikke baǵalaýmen jumys isteý mańyzdy jáne barlyq ózgerister dáıekti túrde júrgizilýi kerek, deıdi maman.

Sarapshylar Almatyda shekteýsiz kólikpen jaǵdaı nasharlaıdy degen pikirge keldi. Birinshiden, shekteýler turǵyndardyń ál-aýqaty, ekologıalyq jaǵdaıdy jaqsartý, qalanyń ekonomıkalyq ósý múmkindigi úshin qajet.