«British Council» uıymy júrgizgen «Qazaqstannyń bolashaq urpaǵy» atty zertteý nátıjeleri jarıalandy. Bul zertteý aıasynda uıym búkil álem boıynsha jastardyń pikirin bildirýge múmkindik beretin «Next Generation» («Bolashaq urpaq») platformasyn usynady. Maqsat – olardyń únine qulaq asyp, kózqarasy, problemalary jáne qoǵamdy ózgertý men qalyptastyrýdaǵy rólin túsiný.

Qazaqstandaǵy zertteý LSE Consulting, Ortalyq Azıa Barometri jáne joba boıynsha Konsýltatıvtik keńes seriktestigi aıasynda júzege asyryldy.

Zertteýge 18–35 jas aralyǵyndaǵy 1270 jas qazaqstandyq qatysty: olardyń 1202-si – reprezentatıvti saýalnama, al 68-i – suhbat pen fokýs-top formatynda.

Anyqtama úshin: zertteý ádistemesi bes komponentten turdy:

·       Qazaqstannyń áleýmettik-saıası jáne demografıalyq kontekstin taldaýǵa arnalǵan ádebı sholý;

·       jastardyń kózqarasy, basymdyqtary, bilimi, jumyspen qamtylýy, azamattyq belsendiligi jáne jahandyq kózqarasyna qatysty reprezentatıvti saýalnama (basqa elderde júrgizilgen «Next Generation» saýalnamasyndaǵy suraqtar paıdalanyldy, keıbir suraqtar Qazaqstan jaǵdaıyna beıimdeldi);

·       jas kóshbasshylarmen sapalyq suhbattar – áleýmettik, ekonomıkalyq jáne saıası máselelerge kózqarasty anyqtaý úshin 20 jas kóshbasshymen suhbat júrgizildi;

·       Astana, Almaty jáne Atyraý qalalarynda alty fokýs-top zertteýi ótkizildi. Ár qalada eki top boldy (18–24 jáne 29–34 jas aralyǵyndaǵy respondentter), negizgi úsh baǵyt qaraldy: bilim men jumyspen qamtý; jastardyń daýysy, sıfrlyq medıa men jańalyqtar; jahandyq kózqaras;

·       qazaqstandyq sarapshylar men belsendilerdiń qatysýymen «Toqta jáne oılan» atty eki semınar ótkizildi (oflaın jáne onlaın formatta).

Zertteýdiń negizgi baǵyttary jastardyń qundylyqtaryna, kózqarastaryna jáne olardyń qoǵamǵa áser etý faktorlaryna arnaldy.

Birinshiden, zertteý kórsetkendeı, jastar otbasyǵa baǵdarlanǵan jáne áleýmettik mártebesine qaramastan óz shyqqan tegine maqtanady. Otbasy – olardyń eń basty yqpal kózi (ekinshi orynda dostar men qurdastar).

Bul málimetter basqa zertteýlermen de úılesedi: saýalnamalarǵa sáıkes, jastardyń 80%-nan astamy úshin otbasy – basty ómirlik qundylyq.

Jastar óz jetistigi men baqytynyń ólshemin de kóbine otbasy men jaqyn ortasynyń pikirine súıenip anyqtaıdy. 

Ekinshiden, qazaqstandyq jastar qoǵamdaǵy qıyndyqtardy shynaıy baǵalaı otyryp, joǵary optımızm saqtaıdy.

80%-dan astam respondent eldiń damý baǵyty men óz bolashaǵyna senimmen qaraıdy, tipti turǵyn úı baǵasynyń qymbattyǵy men kúrdeli ekonomıkalyq jaǵdaıǵa qaramastan.

Áıelder de, erler de ómir men mansapqa optımısik kózqaraspen qaraıdy: erlerdiń 86%-y jáne áıelderdiń 83%-y ómir sapasyna oń kózqaras tanytsa, 87% er adam jáne 82% áıel óz kásibı bolashaǵyna senimdi.

Zertteý bul býynnyń tózimdi jáne beıimdelgish ekenin kórsetedi. Olar qıyndyqtardy ósý múmkindigi retinde qabyldaıdy. Jastar dástúrli qundylyqtardy saqtaı otyryp, jeke jáne kásibı damýǵa kóbirek mán beredi. Bul qoǵamdaǵy dástúr men jańa múmkindikter arasyndaǵy tepe-teńdikti izdeý úrdisin kórsetedi.

Úshinshiden, sandyq jáne sapalyq derekter jastardyń basym bóligi Qazaqstandaǵy bilim sapasy men onyń bolashaǵyna beıtarap nemese oń kózqarasta ekenin kórsetti. Jastardyń 57%-y eldegi bilim berý júıesi jaqsaryp keledi dep esepteıdi.

Eń oń kózqaras 30–35 jas aralyǵyndaǵy respondentter arasynda baıqalady: olardyń 78%-y bilim qoǵamdaǵy ózgeristerge serpin beredi dep sanaıdy.

Tórtinshiden, jastar bilimniń qoǵamdy jaqsartýdaǵy ózgeris ákelýshi kúshine senedi: olardyń 70%-dan astamy bilim – jahandyq máselelerdi sheshýdiń eń tıimdi quraly dep esepteıdi.

Kópshiligi alǵan bilimi eńbek naryǵyna daıyndyq beredi dep sanaıdy, al tabysqa jetýdiń basty daǵdylary retinde kóshbasshylyq, máselelerdi sheshý jáne komýnıkasıany atap ótedi. Qazaq jáne aǵylshyn tilderin bilý mańyzdy básekelestik artyqshylyq retinde qarastyrylady. 80%-dan astamy shetel tilin úırenýdi qajet dep sanaıdy, sebebi bul eńbekke ornalasýǵa (49%), sapaly bilim alýǵa (47%) jáne áleýmettik baılanystardy keńeıtýge (47%) múmkindik beredi.

Besinshiden, kásipkerlik jastardyń erekshe qyzyǵýshylyǵyn týdyrady. Barlyq jas toptarynyń ekiden úsh bóligi aldaǵy bes jylda óz isin ashýǵa nıetti ekenin bildirgen.

Altynshydan, jastar álemdik úrdisterdiń óz ómirine áserin jaqsy túsinedi. Olar Qazaqstandy úsh ólshemde «kópir» retinde kóredi: geografıalyq turǵydan – iri derjavalardy baılanystyratyn el, dıplomatıalyq turǵydan – óńirlik senimdi deldal, al mádenı turǵydan – Batys pen Ortalyq Azıany baılanystyrýshy býyn.

Jastardyń erekshe maqtanyshy – Qazaqstannyń óńirdegi eń iri ekonomıka jáne kórshiles elderge úlgi bolarlyq zamanaýı, progresıvti memleket retindegi bedeli.

Jetinshiden, ekologıalyq taqyryp ta mańyzdy baǵyttardyń biri. Respondentter aýa sapasy, qaldyqtardy basqarý jáne sý tapshylyǵy máselelerine alańdaıdy. Degenmen, ózderine tán optımızmmen olar bul máselelerdiń sheshimin tabýǵa daıyn ekenderin kórsetedi.

Segizinshiden, azamattyq belsendiliktiń jańa túrleri qalyptasýda. Jastar áleýmettik máselelerdi sheshý úshin bastamashyl toptar qurýda (mysaly, qalalyq ınfraqurylym, múmkindigi shekteýli adamdarǵa kómek).

Sonymen qatar, jańa sıfrlyq belsendilik túri paıda boldy – áleýmettik jeliler arqyly qoǵamdyq jáne ekonomıkalyq taqyryptardy talqylaý. Bul belsendilik ártúrli formada kórinis tabady: óner performanstary, blog júrgizý, karıkatýra, komıks, mýzyka jasaý, sondaı-aq ekologıalyq aksıalar.