Janat Baqyt «KTK» telearnasynyń tanymal júrgizýshisi, súıikti jar jáne úlgili kelin. Jan-jaqty bolýdyń qupıasy – eńbeksúıgishtikte, al jýrnalısıka – jenkeshtilikti qajet etetin sala dep biledi. Qazirgi ýaqytta eki balanyń anasy jan-dúnıe sulýlyǵy men tán sulýlyǵy týraly ashshy shyndyqpen bólisedi. Áıel men erdiń quqyǵy eshqashan teń bolmaıdy, oǵan qaramastan ózin baqytty áıelmin dep senimmen aıta alady, - deıdi pandaland.kz.

- Qaı jasyńyzda ómirińizdi jýrnalısıka mamandyǵymen baılanystyrýdy sheshtińiz?

Bala kúnimde muǵalim bolsam, óskeleń urpaqqa bilim bersem degen armanym boldy. Sol armanmen fılologıa fakúltetine tústim. Alaıda taǵdyr mańdaıyma telearna salasynda qyzmet etýdi jazǵan shyǵar, 2004 jyly «Ana tili arýy» baıqaýynda jeńiske jettim. Sharada erekshe kózge tússem kerek, baǵdarlamany júrgizýge shaqyrdy. Aldymen «Habarda», sosyn «NTK» telearnasyna aýystym. Qazir «KTK» telearnasynda qyzmet etýdemin.

- Jýrnalıs bolý jolynda kópshiliktiń kózqarasyn ózgertý nemese áser etý sıaqty ashyq oılaryńyz boldy ma?

Qazir tehnologıa kún sanap qaryshtap damýda. Taıaqtyń eki ushy sekildi onyń paıdaly da, zıandy da tusy bar. Tehnologıanyń damyǵany sol, aqparatty eń birinshi telearnadan emes, ǵalamtorda áleýmettik jeli arqyly oqıtyn boldyq. Osy turǵyda ózimizdi mazalaıtyn, alańdatatyn máseleni paraqshamyzǵa jarıalaý arqyly halyqqa jetkizemiz. Ózimdi til janashyrymyn dep aıta alamyn. Qazaq elinde turyp, ana tilimizge atústi qaraıtynymyz janymdy aýyrtady. Qaıda qarasań da tolǵan qate. Sol qatelerdi túzetý maqsatynda sýretke túsirip, áleýmettik jelige salamyn. Nemese qateni jibergen nysanǵa bas suǵyp, durys aýdarmasyn aıtyp ketem, keıde sýretke túsirip, paraqshama salamyn. Adam áleýmettik jelide kóp otyrady, bireýi bolmasa biri jetkizip qate túzeler dep úmittenemin.

- Jýrnalıs kún saıyn tańqalarlyq oqıǵalardy alǵashqy bolyp biledi, shynaıy emosıasyz ekrannyń aldynda otyrǵan kópshilikke jańalyqty aıtýǵa mindetti. Jumys kúni aıaqtalǵan soń januıańyzǵa qandaı ásermen oralasyz?

Jýrnalısıka – jenkeshtilikti qajet etetin sala. Onyń ústine únemi shynaıy aqparat jetkizetin arnamyzdyń jańalyqtary qandaı ekenin bilesiz. Ári halyq áleýmettik jelidegi paraqshama kómek surap hattar jazady. Qazirgi qatigez qoǵamda túrli jantúrshigerlik jaǵdaılar oryn alyp jatyr. Hat ıesine telearnadaǵy áriptesterimiz birigip kómektesip sheshimin tabýǵa tyrysamyz.

Biraq et pen súıekten jaralǵan pende bolǵan soń, shyny kerek ondaı jańalyqtardy oqýdyń ózi aýyr. Tipti jarnama kezinde otyryp jylap ta alatyn kez bolady. Ásirese sońǵy kezde beleń alǵan tastandy balalar máselesi, jyndyhanada jatqan sap-saý qyz Marjan Turlybaevanyń taǵdyry, qorlyqpen kóz jumǵan Erasyldyń ólimi, qulaǵan tikushaq, qaıtys bolǵan 2 aılyq sábı. Óte aýyr!

Alaıda jumystyń aty jumys, qulazyǵan kóńil-kúıdi úıge alyp kelip balalarǵa bildirýge ana retinde haqym joq. Balapandarym júgirip shyǵyp moınymnan asylǵanda olardyń rıasyz kúlkisi barlyq qıynshylyqty umyttyrady.

- Jumysta kóp qobaljısyz ba? Júıkeńizdi tynyshtandyratyn arnaıy ádisterińiz bar ma? Tánnen basqa jan densaýlyǵyn saqtaý úshin qandaı áreketter jasaısyz?

Árıne alǵash tikeleı efırge shyqqan kezde qobaljý boldy. Biraq tynyshtandyratyn dári ishetindeı sát bolmapty. Onyń ústine men dári ishpeýge tyrysamyn. Demalys kúnderi sportpen shuǵyldanýǵa ýaqyt tapsam jumys ortasyndaǵy túski demalysta, jatarda kitap oqımyn.

- Árqashan kórikti jáne belsendi bolyp júresiz. Sizdi osyndaı áreketterge kim nemese ne shabyttandyrady?

Jalpy áıel adam jatarda jáne uıqydan oıanǵan soń 15 mınýtyn ózine arnaýy kerek. 15 mınýt túgili, saǵattap áleýmettik jelide otyramyz ǵoı. Biz dúıim eldiń aldyna kógildir ekranǵa shyǵatyn bolǵandyqtan, olpy-solpy júrýge haqymyz joq. Men telearnaǵa shyqpaǵan kúnniń ózinde de asyl jarym úshin kórikti bop júrýim tıis. Qalaı desek te, er adam kózimen súıetinin bilemiz.

- Stıldi ózińiz tańdaısyz ba álde kómekshilerińiz bar ma? Qazaqstandyq dızaınerlerdiń kıimin kıgendi unatasyz ba?

Meniń tek qazaqı naqyshta kıinetinimdi bilesizder. Qazirgi stılısim –shymkenttik dızaıner Ǵanı Kóbeev. Sol kisiniń kıimderin satyp alamyn. «Asyl mura» sheberhanasynan da arnaıy  tapsyryspen kóılekter, jaketter alamyn.

Bir qýanarym, qazir qazaqı naqyshtaǵy kıimderimiz sánge aınalyp kele jatqandaı. Nege sheteldiń dúnıesin tańsyq kórýimiz kerek? Ózimizdiń keremetteı oıý-órnekpen nege kıim shyǵarmasqa? Otandyq dızaınerler oıý-órnekpen, baǵasyn qoljetimdi etip erekshe kıimderdi kóptep tigýde. Endi dúkenderdegi shet eldiń taýaryn ysyryp, naryqta halyq úshin qoljetimdi etip, odan da kóbeıte berse nur ústine nur bolar edi.

- Makıaj, manıkúrdi sheberlerge senip tapsyrǵandy jón sanaısyz ba álde ózińizdiń qolyńyzdan kelse jasaı beresiz be?

Osy jasyma deıin sulýlyq salonǵa, kosmetologqa baryp kórmeppin. Ári efırge shyqqan kezde grımdi ózim jasaımyn. Arnaıy kýrsyn oqyǵan joqpyn, biraq efırge shyǵatyn adam kóbinde grımmen júretindikten, osy salaǵa qyzyǵýshylyǵym týyp, jeke meńgerip aldym.

- Dekrettik merzimde bolǵanda jumysqa qaıta oralý qıyn bolǵan joq pa? Balamen úıde otyrý nemese jumysqa shyǵý sıaqty tańdaý turdy ma?

Shynymdy aıtsam, balamen dekrette otyrǵan kezde de demalǵan joqpyn. Sebebi ákemniń kózindeı qalǵan, 22 jyldyq ǵumyry bar «Adamzat jáne qorshaǵan orta»  gazetin basqaryp otyrǵan jaıym bar. Gazet úzdiksiz shyǵýy tıis, sondyqtan bala tárbıesimen de aınalystym, jumysty da qatar alyp júrdim.

- Baqytty áıelmin dep aıta alasyz ba?

Qudaıǵa shúkir, baqytty áıelmin dep aıta alamyn. Áıel úshin eń úlken baqyt – ana bolý. Qazir aıaýly ana, súıikti jar, úlgili kelinmin.

- Úlgili jáne jan-jaqty ana men jar bolýdyń qupıasymen bólise alasyz ba?

Ana – bala tárbıesindegi erekshe tulǵa. Dana Abaı «Adam boıyndaǵy barlyq qasıetter ananyń aq sútimen jaralǵan» degen. Búgingi jetken jetistigime tek ata-anamnyń bergen tárbıesi sebep. Sebebi otbasyndaǵy tárbıeniń keremeti balany eńbekke baýlý. Bul adamdyq kemeldenýdiń negizi. Ákem marqum «Eńbek ete bilmegen nemese ony jek kórgen adamnyń otbasynda bereke bolmaıdy» deýshi edi. Otbasynda da, qoǵamdyq ortadaǵy tárbıe de balalardy eńbektenýge, eńbeksiz bos otyra almaıtyndaı sezimge shaqyrý kerek dep oılaımyn. Osyndaı otbasynda ádep-ınabat, adaldyq pen aqpeıildik ústemdik etedi.

Ózim eńbekke 17 jasymnan bastap aralastym. Joǵarǵy oqý ornynda oqyp júrip, eki jerde qyzmet ettim. Ata-anam esh qarsy bolmady, sebebi bárine úlgeretinmin. Adam shyn qalasa, bárine úlgeredi, tek maqsat pen nıet bolsa bolǵany. Bala kúnnen sol ádet qalyp qalǵan, qazir de birneshe jumysty qatar atqaryp úlgerip júrmin. Qudaıǵa shúkir, áıel adamnyń mindeti men bala tárbıesin de qatar alyp júrmin.

- Balany tárbıeleýde qandaı kózqarastardy ustanasyz? Ózińizdi qatal nemese óte jumsaq anamyn dep aıta alasyz ba?

Otbasy tárbıesinde ákeniń de, ananyń da orny bólek. Áke men ana balany birge tárbıeleý kerek, sebebi bala tárbıesindegi ákeniń orny erekshe. Ákeniń qatal talabyn jáne tárbıesin kórgen bala erteń qoǵamda da, óz otbasynda da sheshýshi tulǵa bola alady. Áke qashanda balany sózben emes, óziniń isimen tárbıeleýi tıis. Er bala eń aldymen ákeniń ónegesinen naǵyz er adam qandaı bolý kerektigin qabyldaıdy.

Óz basym balaǵa qol kóterý degendi túsinbeımin. Ata-anamnyń da urysyp, qol kótergen kezi bolmapty. Sondyqtan bolar urys-keris, dolylyq minezdi Alla Taǵala bermepti.

Bala bolyp, shalalyq istesek, aqylmen túsindiretin áke-sheshem. Men túsinip, ekinshi qaıtalamaıtynmyn. Boıyma sýsyndaǵan tárbıeni endi balalaryma berýdemin. Joldasym da eshqashan qol kótermeıdi, tyńdamaı bara jatsa, balalaryma bir eskertedi, ekinshi ret olar qaıtalamaıdy.

Ári bala tehnıkaǵa jaqyn, kez kelgen planshetti senen artyq meńgerip alady. Zaman talaby bolsa da, aıfon, aıpad degendi balaǵa ustatpaımyn. Ornyna ertegi oqyp, kitaptar satyp áperemin.

- Sońǵy ýaqytta Sizdiń ınstagram paraqshańyzda "Otbasy" atty aıdary paıda boldy. Jarıalatyn áńgimege qatysty óz pikirin bildirýdi mindet tutqandar da kóp. Siz sol oqıǵalardy qaıdan alasyz? Eger jeke jibergen bolsa nelikten kópshilikpen bólisýdi durys dep sanaısyz? 

Buryn telearnadan kórsetetin júrgizýshi, ánshilerdi ómirde kórý nemese tildesý arman bolsa, qazirgi kúni áleýmettik jeli arqyly olarǵa hat jazyp jeke sóılesýge múmkindik bar. Ǵalamtordyń paıdaly tusy da sol, oqyrmanyńnyń oıyn bilesiń, oǵan jaqyndaı túsesiń. Seniń jan dúnıeń qandaı ekenin tanyp biledi.

Maǵan hattar kóp keledi. Áleýmettik jelide oqyrmandardyń hatyn oqyp qana qoımaı, qazirgi ómirde bolyp jatqan oqıǵalardy áńgime, poves retinde jarıalap júrmin. Oqyrmandarmen ne iship, ne jegenim týraly bóliskennen góri, olardyń basyndaǵy qıyndyqtary, oqıǵalarymen bólisip, kópshiliktiń nazaryna usynamyn. Taǵdyrlas jandar bir-birine aqyldaryn aıtyp, nıet-tilekterin bildirip jatady.

- Áıel men erlerdiń  quqyǵy teń dep oılaısyz ba? Femınızmge kóz qarasyńyz?

Joq! Áıel men erdiń quqyǵy eshqashan teń bolmaıdy. Erkektiń aty – erkek. Áıel adam bir saty tómen turýy kerek. Osy suraqqa jaýap retinde, «Áıel baqyty» atty áńgimemnen úzindi keltire keteıin:

«Eldiń aldynda «kúıeýimniń qolynan túk kelmeıdi, osyny adam qylǵan men» degen áńgimelerdi eshqashan aıtpaǵan jón. Týra sondaı bolǵan kúnniń ózinde de. Sebebi mundaı áńgime aıtqan áıel elge jeksuryn, al onyń kúıeýi beısharaǵa aınalady. Erkektiń basyn tórge de, kórge súıreıtin áıel.

Syılastyq, otbasyndaǵy tynyshtyq, erli-zaıyptylar arasyndaǵy úılesimdilik, baqyt jáne mahabbat, bári-bári áıeldiń qolynda emes pe? Er adam erte turǵanda áıel adam tyraıyp eshqashan uıyqtap jatpaýy kerek. «Tańǵy as-táńirden» dep ata-babamyz tańǵy asyn otbasymen ishken.

Slepakov «Barlyq erkekter absolútti. Udaıy. Áıelderiniń kózine shóp salady» degen. Biraq, tek seniń kúıeýiń ondaı emes. Osyǵan ózińdi sendirýiń kerek. Erkekter nege basqa áıelderge kóz salady? Saǵan emes, boıanǵan ózge áıelge nege suqtana qaraıdy? Óıtkeni olar qashan kórseń ádemi, kútingen kúıde júredi. Árıne, jan dúnıeń basqadan qaraǵanda myń ese baı shyǵar. Biraq jan sulýlyǵyna erkek ataýlynyń túkirgeni bar, ashshy da bolsa shyndyq! Salpy etek, byttıyp semirgen áıelden olar sharshaıdy. Árıne sosyn kúıeýiń tura qashady. Fıtneske jazyl. Aqyryp-shaqyryp qadirińdi ketirgenshe, «seniki jón» deı salsań, erkek bala sıaqty máz bolyp, ózi-aq qasyńnan shyqpaıtyn bolady. Uryssa, úndemeı qutyl, erkekter doly áıelderdi unatpaıdy. Onyń qabyrǵasynan jaralǵanyńdy qylyqty qylyǵyńmen bildir. Eń bastysy ábden úıde otyryp zerigip, jaman oıǵa berilip,  qyzǵanyshtyń jetegine ketpes úshin – jumys istegen durys.

Jumys isteseń, sende bıologıalyq saǵat qalyptasady. Maqsat pen ereje paıda bolady. Ýaqytyń tyǵyz bolady, sol kezde kóresiń, ýaqytty utymdy paıdalaný úshin balalaryńa da, kúıeýińe de, úı sharýasyna da úlgeretin bolasyń! Sosyn! Otbasyńa tamaqty óziń pisirýiń kerek. Erkek adam áıeliniń taǵamyn súısine jeıdi ǵoı, ol asqa eń qymbat meıramhananyń da taǵamy jetpeıdi. Mine, osylaı! Esesine, júıkeń tynysh bolady».

- Bolashaq analarǵa jáne kelinshekterge qandaı keńes bere alasyz?

Qazirgi basty máselerdiń biri – bala saýlyǵy. Dúnıege kelgen sábıdiń teń jartysynyń densaýlyǵy  nashar.  Kezinde jasalǵan qate, bolashaq ananyń nemquraılyǵy balanyń búkil ómirin ózgertip jiberedi. Kemis bolyp týylǵan bala ómir boıy ózin kinálap, basqalardan tómen sanaýmen ótedi. Máselen, jaqynda mynadaı hat keldi. Kelinshek júktilik kezinde tumaýmen aýyryp emdelmeı júre bergen. Aıy-kúni jaqyndaǵan kezde ÝZI arqyly dárigerler balanyń densaýlyǵynda aqaý baryn biledi. Eshteńege qaramastan kelinshek balasyn dúnıege ákeledi. Ókinishke oraı, bala kemis bolyp týyldy. Biraq halyqtan aqsha jınap, kóptegen operasıa jasatyp, talaı qıyndyqty bastan keshiredi. Al kúıeýi men enesi, qoldaý kórsetýdiń ornyna kelinshekti tabalady. Aqyry ajyrasyp tyndy. Áıel adam qyryq jandy, jalǵyz júrip balasyn emdetedi.

Sondyqtan bolashaq analarǵa aıtarym, balańyzdiń deni saý, otbasymdy baqytqa bóleımin deseńiz, densaýlyǵyńyzǵa jaýapkershilikpen qarańyz!

Derekkóz: pandaland.kz.