وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسىنىڭ تۇرعىندارى «بالقاش سمەلتينگ» قورعاسىن ءوندىرۋ كاسىپورنىنىڭ اشىق جەرلەرگە توگىپ جاتقان زياندى قالدىقتارىنان زارداپ شەگىپ وتىر، — دەپ حابارلايدى Qamshy.kz اقپارات اگەنتتىگى. وسى ماسەلەگە قاتىستى وقو-نىڭ ەڭبەكشى اۋدانى شاڭىراق، جۇلدىز ەلدى-مەكەنىنىڭ تۇرعىندارى، قاراتاۋ اۋدانىنىڭ  لەسحوز ەلدى-مەكەنىنىڭ تۇرعىندارى مەن بەلسەندىلەرى وقو-نىڭ باس پروكۋرورى مەن وسى ماسەلەگە جاۋاپتى باسشىلارعا ارىز جازدى. بۇل تۋرالى «ەكولوگيالىق اليانس بايتاق بولاشاق» رەسپۋبليكالىق ۇيىمىنىڭ پرەزيدەنتى ازاماتحان ءامىرتاي ءوزىنىڭ فەيسبۋك پاراقشاسىنا جاريالاعان.

وسى اقپاراتقا قاتىستى Qamshy.kz اقپارات اگەنتتىگىنىڭ ءتىلشىسى «ەكولوگيالىق اليانس بايتاق بولاشاق» رەسپۋبليكالىق ۇيىمىنىڭ پرەزيدەنتى ازاماتحان ءامىرتايدىڭ پىكىرىن ءبىلدى.

«قىتايدىڭ  كومپانياسى ءوزىنىڭ شيكىزاتتارىن قايتا وڭدەۋدەن وتكىزەدى.  قىتايلار شيكىزاتتى قايتا وڭدەۋدەن وتكىزىپ، قالعان زيان قالدىقتاردى وزەن-كولدەرگە نەمەسە باسقا دا اشىق جەرلەرگە توگىپ جاتىر.  ءبىز ءقازىر بەلسەندىلەر مەن اۋىل تۇرعىندارى بىرىگىپ باس پروكۋراتۋراعا بولعان وقيعانى ايتىپ، سونىڭ كومەگىنە جۇگىنگەلى وتىرمىز. تەز ارادا بۇل ماسەلەنى قولعا الۋ قاجەت. بۇل ماسەلەنى  مەن اۋىل تۇرعىندارى ارقىلى ءبىلدىم. قىتايلاردىڭ اشىق جەرلەرگە توگىپ وتىرعان زياندى قالدىقتارى ادام دەنساۋلىعى ءۇشىن وتە ءقاۋىپتى. ارىزعا بارلىق اۋىل تۇرعىندارى مەن 7-8 بەلسەندىلەر قول قويدى.  بۇل ماسەلەنى تەز ارادا شەشۋ كەرەك، سەبەبى زيان قالدىقتار اعىس ارقىلى تاراپ، مال قىرىلادى، ادام ومىرىنە ايتارلىقتاي زيان كەلەدى. قىتايلارعا ءبارىبىر، ولار ءوز قىزمەتىن اتقارسا بولدى. وزدەرىنىڭ جەرى بولماعاسىن بىلگەندەرىن ىستەپ جاتىر»، — دەدى ازاماتحان ءامىرتاي.

اۋىل تۇرعىندارىنىڭ سوزىنە سۇيەنسەك، اتالعان كومپانيانىڭ قىزمەتكەرلەرىنىڭ كوبىسى جانە باسشىسى جۇڭگو ازاماتى ەكەن.

اۋىل تۇرعىندارى مەن بەلسەندىلەردىڭ ارىزىندا:

«ءبىز، وقو-نىڭ ەڭبەكشى اۋدانى شاڭىراق، جۇلدىز ەلدى-مەكەنىنىڭ تۇرعىندارى، قاراتاۋ اۋدانىنىڭ، لەسحوز ەلدى-مەكەنىنىڭ تۇرعىندارى جانە وسى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنا جانى اشيتىن تۇرعىنداردان.

وسى ارىزدى جازۋ سەبەبىمىز ءبىزدىڭ اۋىلدىڭ جانىندا بۇرىنعى فوسفور زاۋىتىنىڭ ىشىندە جۇڭگو ازاماتتارى جانە «بالقاش سمەلتينگ» فيرماسىنىڭ باسشىلارى بىلگەنىن ىستەپ، پەش قويىپ، بالقاشتان ءقاۋىپتى كەن قالدىقتارىن الىپ كەلىپ، وسى جەرگە بالقىتىپ مىس، قورعاسىن شىعارىپ جاتىر.  ودان قالعان ءقاۋىپتى قالدىقتاردى مىشياك جانە كۇكىرت قالدىقتارىن قالالىق كاناليزاسياعا اعىزىپ، قالعاندارى وسى زاۋىتتىڭ ىشىندە اشىق تۇردە شاشىلىپ جاتىر. مىشياك پەن سەرا ءقاۋىپتى قالدىقتارىن ارىقپەن دە سۋ ارقىلى ەلدى-مەكەندەرگە كەتىپ جاتىر جانە اۋانى لاستاپ جاتىر. سول ارىقپەن باقشامىزدى دا، ەسىكتىڭ الدىنداعىلاردى  دا سۋارىپ جاتىرمىز. مىشياك ءقاۋىپتى قالدىقتارى ونكولوگيا اۋرۋلارىن قوزدىرادى. سول سەبەپتى وبلىسىمىزدا ونكولوگيا اۋرۋى وتە كوپ. مۇنداي ءقاۋىپتى قالدىقتاردى شىعاراتىن زاۋىتتار ارنايى قالادان الىس جەردە وزدەرىنىڭ الاڭىندا بەتوندالىپ، تەرەڭ قازىپ قۇرعاق تۇردە ساقتالۋ كەرەك، ونى «موگيلنيك» دەپ اتايدى. ول جەردە زاڭ تۇرىندە قاۋىپسىزدىك شارالارىن قولدانۋ كەرەك جانە دە جەكە كۇزەت ۇستاۋ كەرەك. قالانىڭ ىشىندە مۇنداي زاۋىتتار بولماۋ كەرەك.

قازاقستان رەسپۋبليكاسىنا جانى اشيتىن ازامات رەتىندە سىزدەردەن سۇرارىمىز بالالارىمىز بەن نەمەرە-شوبەرەلەرىمىزدى ويلاساق، وسى جوعارىدا كورسەتىلگەن زاۋىتتى جابۋىڭىزدى سۇرايمىز»، — دەپ جازىلعان.

ايتا كەتەتىن بولساق، اۋىل تۇرعىندارى  اتالعان كومپانيانىڭ قىزمەتكەرلەرىنە بارىپ وسى جاعدايدى ايتقان. الايدا كومپانياداعى جۇڭگو قىزمەتكەرلەرى اۋىل تۇرعىندارىنىڭ سوزىنە  قۇلاق اسپاپتى. اۋىل تۇرعىندارىنىڭ ايتۋى بويىنشا، قىتايلار ادامنىڭ قۇنىن اقشامەن تەڭەپ وتىر. قىتايلار اۋىل تۇرعىندارىنا ەكولوگياداعى جانە باسقا دا باسشىلاردىڭ بارلىعى بۇل جاعدايدى بىلەتىنىن  جانە وزدەرىنىڭ «كرىشاسى» بار ەكەنىن ايتقان.

بۇل زاۋىتتىڭ جۇمىس ىستەپ تۇرعانىنا 3 جىلداي ۋاقىت بولعان. كومپانيادان شىعاتىن ءقاۋىپتى قالدىقتىڭ «مىشياك» قۇرامى  10%-دان اسادى. بۇل كورسەتكىش ونكولوگيالىق اۋرۋدىڭ ءبىرىنشى قوزدىرعىشى بولىپ تابىلادى.  شەتەلدە 0،5 %-ى بار مىشياكتى كىرگىزبەيدى. اۋىل تۇرعىندارىنىڭ سوزىنە سۇيەنسەك، وسى زاۋىتتىڭ ىشىندە زاڭسىز جۇرگەندەر دە بار ەكەن. سونىمەن بىرگە وسى ايماقتا 5000 جۇڭگو تۇراتىن جاتاقحانا سالىنعالى جاتىر. جۇڭگو رەسپۋبليكاسىندا جوعارىدا اتالعان زياندى قالدىقتاردى اشىق تۇردە ۇستاعان ادامدى تۇرمەگە قامايدى.       

ق ر باس پروكۋراتۋراسى وسى وقيعانى ادىلەتتى تۇردە شەشۋگە، قازاقستانداعى ءاربىر ازاماتتىڭ قۇقىعىن قورعاۋعا مىندەتتى. «بالقاش سمەلتينگ» كومپانياسى جۇمىس اتقارعاننان باستاپ 3 جىل بويى قازاقستاندىق ازاماتتاردىڭ قۇقىعىن اشىق تۇردە تاپتاپ وتىر. سول سەبەپتى بۇل ماسەلەنى تەز ارادا قولعا الۋ قاجەت. 

اسەل بولات قىزى