Forbes باسىلىمى مەملەكەت باسشىسىنىڭ اقش-قا رەسمي ساپارى قارساڭىندا «قازاقستان پرەزيدەنتى ترامپتىڭ اق ۇيىنە بەت الدى» اتتى كەننەت راپوزانىڭ ماقالاسىن جاريالاندى. Qamshy.kz اتالعان ماقالانىڭ ۇزىندىلەرىن نازارلارىڭىزعا ۇسىنادى.

اۆتور «قازاقستانداعى ءموبيلدى ينتەرنەت برازيليا، رەسەي جانە ۇندىستانمەن سالىستىرعاندا جىلدامدىراق. ءتىپتى، ۇندىستانمەن سالىستىرعاندا ەكى ەسە جىلدام. بۇل كاسپيي تەڭىزىندەگى گاز بەن مۇنايعا باي 77 جاستاعى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ باسقاراتىن قازاقستان»،-دەپ باستايدى ماقالاسىن.

كەننەت راپوزا نازاربايەۆتى باسقا كوشباسشىلارمەن سالىستىرعاندا، وڭىردەگى ۇزدىكتەردىڭ ءبىرى ەكەنىن ايتقان. «ەۋروپالىق وداققا مۇشە بولعان بالتىق وڭىرىندەگى 3 ەلدى قوسپاعاندا، بۇرىنعى كەڭەس ەلدەرىمەن سالىستىرعاندا، قازاقستاندا ساياسي جاعداي تۇراقتى». 

«ول ۋاقىتتا بارلىعى قانشالىقتى ويداعىداي جاقسى ناتيجە بولارىن بولجاۋ مۇمكىن ەمەس ەدى. نازاربايەۆ قازاقستاندى الەمگە تانىستىردى»، – دەيدى اقش-تىڭ وسى ەلدەگى ءبىرىنشى ەلشىسى، RAND كورپوراسياسى بيزنەس-كوشباسشىلار فورۋمىنىڭ اتقارۋشى ديرەكتورى ۋيليام كورتني.  

نازاربايەۆ وكىمەتتى ءبىر قالىپتى باسقارادى. ول ءۇشىن پوستكەڭەستىك داستۇرگە ساي، گەوساياساتتا كوپ ۆەكتورلى ۇستانىمدى ساقتاي وتىرىپ، بيلىكتى تارماقتارعا ءبولۋ ماڭىزدى. مۇندا رەسەي، جۇڭگو جانە باتىس ەرەكشە ءرول وينايدى، ءبىراق بىر-بىرىنە قارسى شىقپايدى.

«اقش قازاقستاننان رەسەي مەن قىتايدى شەتتەتۋدى ماقسات تۇتپايدى. ال رەسەي قازاقستاننان اقش-تىڭ ەنەرگەتيكالىق كومپانياسى مەن قورعانىس ستراتەگياسىن ىعىستىرا المايدى»، – دەيدى ول.

نازاربايەۆ اقش پرەزيدەنتى ترامپتىڭ جاڭا وڭتۇستىك ازيا ستراتەگياسىن قولدادى. بۇل تۋرالى قىركۇيەكتە اق ءۇي حابارلادى. جاڭا ستراتەگيانىڭ ىشىندە اۋعانستانداعى تالىبتەرگە قارسى كۇرەستى كۇشەيتۋ، اۋعانستانعا قارسى سودىرلاردى ءوز ەلىندە جاسىرعانى ءۇشىن پاكىستانعا سانكسيا ەنگىزۋ بار. ترامپ پەن نازاربايەۆ تەلەفون ارقىلى سويلەسكەندە، اقش پرەزيدەنتى «قازاقستاننىڭ ايماقتىق جانە عالامدىق كوشباسشىلىعى، ونىڭ ىشىندە، قاڭتارداعى بۇۇ قاۋىپسىزدىك كەڭەسىندە ءتوراعالىق ەتۋى ءۇشىن العىسىن ءبىلدىردى».

كەننەت راپوزا «نۇرسۇلتان نازاربايەۆ – بۇرىنعى سوۆەت وداعىنىڭ انگەلا مەركەلى ەمەس. سوڭعى ون جىلدىقتا نازاربايەۆ ەلدى كورشىلەر مەن كەڭ بايتاق ورتا ازياعا ۇلگى بولاتىنداي، زاماناۋي تۇردە وزگەرتۋگە كۇش سالدى»،-دەيدى.  

«قازاقستان يادرولىق قارۋعا تىيىم سالۋ جونىندە كامپانيانى باسقارىپ، استانادا سيريا بويىنشا بىرنەشە مارتە بەيبىت كەلىسسوز جۇرگىزۋگە ۇيىتقى بولدى. ول استانا پروسەسى رەتىندە تانىلعان. نازاربايەۆ وزىنە ورتالىق ازياداعى دەلدال رەتىندە قاراعاندى قالايدى. بۇل تۇرعىدا ەشكىم وعان باسەكەلەس بولا المايدى».  

2018 جىلى «شيەۆرون» كاپيتال سالۋ مەن بارلاۋ باعدارلاماسىن جاريا ەتتى. وعان 18،3 ميلليارد اقش دوللارى ءبولىندى. سونىڭ 3،3 ميللياردى اقش-تاعى پەرميان باسسەينىنە، ال 3،7 ميللياردى قازاقستانعا جىبەرىلەدى. بيىل  بۇل كومپانيانىڭ قازاقستان اۋماعىندا جۇمىس ىستەگەنىنە 25 جىل تولادى.

راپوزانىڭ پىكىرىنشە، ەگەر مۇناي باعاسى ويداعىداي بولسا، تەڭىز بەن قاشاعان نازاربايەۆتىڭ زاماناۋي قازاقستاندى قۇرۋ مىندەتىنىڭ ورىندالۋىن نىعايتا تۇسەدى. قىتايلار دا كومەكتەسەدى. جۇڭگو قورعاسقا ميلليونداپ قارجى قۇيدى. قورعاس – ەكى ەلدىڭ شەكاراسىندا ورنالاسقان الەمدەگى ەڭ ءىرى قۇرعاق پورتتاردىڭ ءبىرى.

«قازاقستان قىتايدىڭ كوپ عاسىرلىق جىبەك جولىن قايتا جانداندىرۋدى قولدايدى» دەيدى لوندونداعى «فوكۋس ەكونوميكس» كومپانياسىنىڭ ەكونوميسى نيحاد احمەد.

نازاربايەۆتىڭ ۆاشينگتونعا ساپارى قارساڭىندا «كوڭىلى كۇپتى ەمەس». ەلگە رەسەيدىڭ باسا كوكتەپ كىرۋ ءقاۋپى جوق. ريەۆوليۋسيا جوق. قىتايدان نەمەسە «شيەۆرون» كومپانياسىنان ينۆەستيسيالار باسقا «ستاندارعا» ەمەس، ءدال قازاقستانعا ءتۇسىپ وتىر. بۇل ينۆەستيسيالار ازاماتتىق شيەلىنىس سەبەبىنەن ۋكرايناعا دا قۇيىلىپ وتىرعان جوق.

ساياساتتانۋشى ومەليچيەۆا «ونى ادىلەتتى باعالاۋىمىز كەرەك. ونىڭ جۇرگىزىپ وتىرعان ساياساتىنىڭ كوپ تۇسىن سىناۋعا بولادى، ءبىراق ول بارلىق جاعىنان – كورەگەن كوشباسشى. نازاربايەۆتان باسقا ەلدى اياعىنان تىك تۇرعىزۋ ءۇشىن كوپ جىل قاتارىنان بىلىمگە ينۆەستيسيا قۇيعان بىردە ءبىر پرەزيدەنت ويىما كەلمەي تۇر. ءقازىر سونىڭ جەمىسىن كورىپ وتىر»،-دەپ پىكىر قوسادى.

كەننەت راپوزا ءوز ماقالاسىن «نازاربايەۆتى ەل قالاي قابىلداسا دا، ونىڭ سوۆەت وداعى قۇلاعاننان كەيىن ساياسي تۇراقتىلىقتى ساقتاپ كەلگەنى ايدان انىق. 30 جىلدىڭ ىشىندە ول ەلدى بىرىكتىرە الدى» دەپ تۇيىندەيدى.