سەمينار-كەڭەس ق ر مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگىنىڭ جاۋاپتى حاتشىسى قۋاتجان ۋالييەۆتىڭ قۇتتىقتاۋ سوزىمەن اشىلدى.
- ەلباسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ «بولاشاققا باعدار: رۋحاني جاڭعىرۋ» باعدارلامالىق ماقالاسىنىڭ جاريالانعانىنا تۋرا ءبىر جىل تولدى. مازمۇندى ماقالادا كوتەرىلگەن ۇلتتىق كودىمىز، ءتول تىلىمىزگە بايلانىستى ەل اۋماعىندا اۋقىمدى شارالار قولعا الىندى. سونىڭ بىرەگەيى - قازاق ءالىپبيىنىڭ لاتىن گرافيكاسىنا كوشۋى. ءبىز جاڭا زامان تالابىنا ساي، جاڭعىرۋدىڭ جاڭا جولىنا قادام باستىق. بۇل جولدا جوسپارىمىز ايقىن، باعىتىمىز بەلگىلى. سول ەلدىك ۇردىسكە ۇلەس قوسار ناعىز قولداۋشىلارى وزدەرىڭىزسىزدەر. سوندىقتان بارشاڭىزعا العىسىمدى ايتا وتىرىپ، بۇگىنگى سەمينار-كەڭەس جۇمىسىنا ساتتىلىك تىلەيمىن،- دەدى ق.سەرىكقازى ۇلى.
شارادا جاڭا قازاق ءالىپبيىن ەنگىزۋدىڭ ۇيىمداستىرۋ جۇمىستارى تۋرالى ش.شاياحمەتوۆ اتىنداعى تىلدەردى دامىتۋدىڭ رەسپۋبليكالىق ۇيلەستىرۋ-ادىستەمەلىك ورتالىعىنىڭ ديرەكتورى ەربول تىلەشوۆ بايانداما جاسادى.
- قازاق ءالىپبيىن لاتىن گرافيكاسىنا نەگىزدەلگەن جاڭا الىپبيگە كوشىرۋ جۇمىستارى ءۇش كەزەڭ بويىنشا جۇرگىزىلەدى. ءبىرىنشى كەزەڭ 2018-2020 جىلدار ارالىعىن قامتيدى. بۇل كەزەڭدە عىلىمي جۇمىستار اتقارىلادى. جاڭا ءالىپبيدىڭ ەملە-ەرەجەلەرى، قازاق ءتىلىنىڭ ورفوگرافيالىق، ورفوەپيالىق سوزدىكتەرىن جاساۋ جانە ت.ب. جۇمىستار جاسالادى. ەكىنشى كەزەڭ 2021-2023 جىلدارى جۇرگىزىلسە، ءۇشىنشى كەزەڭ 2024-2025 جىلدارعا جوسپارلانىپ وتىر. قازىرگى تاڭدا ۇلتتىق كوميسسيا جانىنان قۇرىلعان ورفوگرافيالىق، ادىستەمەلىك، تەرمينولوگيالىق، تەحنيكالىق جانە اقپاراتتىق سۇيەمەلدەۋ جۇمىس توپتارى قارقىندى، جوسپارلى جۇمىس جاساپ كەلەدى. ءتورت جۇمىس توبى دا بىلىكتى مامانداردان قۇرالدى. الداعى ۋاقىتتا وسى ءتورت جۇمىس توبىنىڭ ورتاق وتىرىستارى وتكىزىلىپ، ۇيلەستىرۋشىلىك باعىتتاعى جۇمىستار جۇرگىزىلەدى. بارلىق سالاعا ءالىپبيدى ۋاقىتىلى جانە ساپالى ەنگىزۋ ءۇشىن ق ر مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگى تىلدەردى دامىتۋ جانە قوعامدىق-ساياسي جۇمىس كوميتەتى جانىنان ش.شاياحمەتوۆ اتىنداعى تىلدەردى دامىتۋدىڭ رەسپۋبليكالىق ۇيلەستىرۋ-ادىستەمەلىك ورتالىعىنا جاڭا مارتەبە بەرىلىپ، ونىڭ بىلىكتىلىك دەڭگەيى مەن الەۋەتى كۇشەيتىلۋدە. ناقتى ايتقاندا، «ش.شاياحمەتوۆ اتىنداعى «ءتىل قازىنا» ۇلتتىق عىلىمي-پراكتيكالىق ورتالىعى» كوممەرسيالىق ەمەس اكسيونەرلىك قوعامى قۇرىلۋدا،- دەدى ول.
كەلەلى كەزدەسۋدە ش.شاياحمەتوۆ اتىنداعى تىلدەردى دامىتۋدىڭ رەسپۋبليكالىق ۇيلەستىرۋ-ادىستەمەلىك ورتالىعىنىڭ مەملەكەتتىك تاپسىرما اياسىندا ازىرلەگەن اۋقىمدى جوبالارى دا كوپشىلىك نازارىنا ۇسىنىلدى. اتاپ ايتار بولساق، العاش رەت «احمەت بايتۇرسىن ۇلى» ەنسيكلوپەدياسى جارىق كوردى. قازاق ءتىلىن وقىتۋدىڭ جاڭا جانە ءتيىمدى ادىستەمەسى «قازاق ءسوزى» كەشەنىنىڭ 1200، 1500 ءسوزى مۋلتيمەدياسىمەن بىرگە شىقتى. جەكسەنبىلىك مەكتەپتەرگە ارنالعان «انا ءتىلىنىڭ» (ۋكراين) وقۋ قۇرالى مەن وقۋ-ادىستەمەلىك قۇرالى، ەتنوس تىلدەرىن ۇيرەتۋگە ارنالعان «بالالارعا بازارلىق» وقۋ قۇرالى 17 تىلدە جارىق كوردى. جالپى ءتۇرلى باعىتتاعى الپىستان استام كىتاپ باسىلىپ شىعىپ، مەملەكەتتىك ورگاندارعا، وبلىستىق تىلدەردى دامىتۋ باسقارمالارىنا، وبلىستارداعى امبەباپ كىتاپحانالارعا تاراتىلدى.
اعىمداعى جىلدىڭ جاڭالىعى قۇجات ءتىلىن اۆتوماتتاندىرعان «Qujat.kz» سايتى ىسكە قوسىلدى. سايتتا قاي سالادا بولماسىن قولدانىلاتىن قۇجاتتاردىڭ قازاقشا ۇلگىسى مەن قاتەسىز تولتىرۋ نۇسقاۋلىعى بەرىلگەن. بۇل ەلىمىزدە العاش رەت قولعا الىنىپ وتىرعان جوبا.
ءتىل ۇيرەنۋگە ارنالعان اقپاراتتاردى ءۇش تىلدە جاريالايتىن جانە اۋديو، ۆيدەو كونتتەنتتى كوبەيتۋگە، عالامتور جەلىسىندە ەركىن اينالدىرۋ ارقىلى مەملەكەتتىك ءتىلدى ۇيرەتۋگە، ناسيحاتتاۋعا باعىتتالعان«Tilmedia.kz» سايتى اشىلدى. سايت كومەگىمەن قازاق ءتىلىن ءورىستىلدى ازاماتتار دا، مۇحيتتىڭ ارعى جاعىندا جۇرگەن قانداستارىمىز دا ۇيرەنە الادى. سايتتا لاتىن، اراب گرافيكاسى دا ورناتىلعان. اتالمىش سايت كۇللى قازاقتىڭ ءبىر تىلدە تۇسىنىسۋىنە مۇمكىندىك جاسايدى. سونداي-اق، بۇلدىرشىندەرىمىزدىڭ تانىمىن دامىتۋعا باعىتتالعان «Balatili.kz» سايتى دا ءوز جۇمىسىن باستادى. سايتتا بالالارعا ارنالعان قىزىقتى تاپسىرمالار مەن قازاق تىلىندەگى وتاندىق انيماسيالىق فيلمدەر ورنالاستىرىلعان.
مەملەكەتتىك باعدارلاما اياسىندا مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ مارتەبەسىن ارتتىرۋعا، ناسيحاتتاۋعا باعىتتالعان ءبىرشاما ىرگەلى جۇمىستار اتقارىلدى. سونىڭ تاعى دا ءبىر دالەلى – «ەنشى» تىلدىك-مادەني تانىمدىق تەلەجوباسى مەن «ءسوز قازىناسى» انيماسيالىق ءفيلمى.
باسقوسۋدا ق ر مسم تىلدەردى دامىتۋ جانە قوعامدىق-ساياسي جۇمىس كوميتەتى تىلدەردى دامىتۋ جانە قولدانۋ باسقارماسىنىڭ باسشىسى امانگەلدى قوجابەك ق ر تىلدەردى دامىتۋ مەن قولدانۋدىڭ 2011-2020 جىلدارعا ارنالعان مەملەكەتتىك باعدارلاماسىن ىسكە اسىرۋ بارىسى تۋرالى باياندادى.
- قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇلتتىق ەكونوميكا مينيسترلىگى مونيتورينگىنىڭ ناتيجەلەرى بويىنشا مەملەكەتتىك باعدارلامانىڭ 2017 جىلى ورىندالۋى وڭ باعاعا يە بولدى. مەملەكەتتىك باعدارلامادا 9 نىسانالى ينديكاتور، 12 ناتيجەلى كورسەتكىش جانە 43 ءىس-شارا قاراستىرىلعان. نىسانالى ينديكاتورلار بويىنشا ورىندالۋ – 100 پايىزدى قۇرادى. مەملەكەتتىك باعدارلاما ناتيجەلى كورسەتكىشتەرىنىڭ ورىندالۋى – 75%. ءىس-شارالار 100% ورىندالدى. وزدەرىڭىز بايقاپ وتىرعانداي ناتيجەلى كورسەتكىشكە تولىق قول جەتكىزىلمەگەن. ماسەلەن، 2017 جىلعى جوسپار بويىنشا س1 دەڭگەيىندە مەملەكەتتىك ءتىلدى مەڭگەرگەن مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەر ۇلەسى – 8%-كە جەتۋ قاجەت بولسا، ناقتى ورىندالعانى – 1،4%. ال مەملەكەتتىك قىزمەت كورسەتەتىن مەملەكەتتىك ۇيىمدارداعى قىزمەتكەرلەر كورسەتكىشى – 7%-كە جەتۋ قاجەت بولسا، ول – 1،2%-عا ورىندالعان. مەملەكەتتىك ءتىلدى كوپشىلىكتىڭ قولدانۋىنا قول جەتكىزۋگە باعىتتالعان مەملەكەتتىك الەۋمەتتىك تاپسىرىستىڭ ۇلەسى 2017 جىلعى جوسپاربويىنشا 10 پايىزعا جەتۋى قاجەت بولسا، ناقتى ورىندالۋ كورسەتكىشى 9،1 پايىز،- دەپ ناقتى ستاتيستيكانى كورسەتتى.
وسىلايشا جيىن بارىسىندا مەملەكەتتىك باعدارلامانىڭ ورىندالۋ بارىسى ءسوز بولىپ، مەملەكەتتىك ءتىلدى وقىتۋدىڭ ءادىسناماسىن جەتىلدىرۋ جانە ستاندارتتاۋ، لەكسيكالىق قورىن جەتىلدىرۋ جانە جۇيەلەۋ، اعىلشىن جانە باسقا دا شەت تىلدەرىن وقىتۋ جايى تالقىلاندى. مەملەكەتتىك باعدارلامانىڭ ايماقتاردا ورىندالۋ دەڭگەيى تارازىلاندى. وڭىرلەردە اتقارىلىپ جاتقان جۇمىستار جونىندە پاۆلودار وبلىسى تىلدەردى دامىتۋ باسقارماسىنىڭ باسشىسى ساۋلە وسمانوۆا مەن قاراعاندى وبلىسى تىلدەردى دامىتۋ باسقارماسىنىڭ باسشىسى گۇلنارايىم قاڭتاربەكوۆا ەسەپ بەردى.
جيىن سوڭىندا ۇسىنىس، پىكىرگە كەزەك بەرىلدى. ءوز كەزەگىندە قوعام قايراتكەرى ورازكۇل اسانعازى قىزى ءتىلدى دامىتۋ ورتالىقتارىنىڭ ماسەلەسىن كوتەردى.
- ءبىز قازاقى ورتا وڭتۇستىك پەن باتىستا ءتىل ماسەلەسى جوق دەگەن جاڭساق پىكىرگە تاڭىلعانبىز. ال اقيقاتىندا وڭتۇستىكتىڭ ماسەلەسى دە وڭىپ وتىرعان جوق. ءتىپتى وڭتۇستىك قازاقستاندا ءوز الدىنا ءتىلدى دامىتۋ باسقارماسى جوق. ەرتەڭ جاڭا ءالىپبيدى ەنگىزگەلى وتىرمىز. ول ءۇشىن جۇمىس جاسايتىن كىم؟ ارينە، ءتىل ماماندارى. ال ولار ءبىر ورتالىققا، ءبىر شاڭىراققا توپتاستىرىلۋى قاجەت. سوندىقتان وڭتۇستىكتە دە ءوز الدىنا وبلىستىق تىلدەردى دامىتۋ باسقارماسىنىڭ بولۋى شارت. ەكىنشى، مينيسترلىكتەردەگى تىلدەردى دامىتۋ دەپارتامەنتتەرىن قايتا اشۋ قاجەت. سەبەبى ءبىزدىڭ 90 پايىزدان جوعارى قازاق جۇمىس جاسايتىن مينيسترلىكتەرىمىزدىڭ ءتىلى، قۇجاتى ورىس تىلىندە. ءۇشىنشى، وبلىس ورتالىقتارى قايتا اشىلىپ، ولارعا ش.شاياحمەتوۆ ورتالىعى ۇلگى بولۋى ءتيىس، -دەدى.
ال اقمولا وبلىستىق تىلدەردى دامىتۋ باسقارماسىنىڭ باسشىسى مارال جاقىپوۆا مەملەكەتتىك قىزمەت ءۇشىن تاپسىرىلاتىن تەستكە مىندەتتى ءتىل زاڭى ەنگىزىلۋى ءتيىس دەگەن ۇسىنىس ايتتى.
سەمينار-كەڭەستە مەملەكەتتىك ءتىل توڭىرەگىندەگى تالاي ءتۇيىندى ماسەلە كوتەرىلدى. ونوماستيكا احۋالى مەن تەرمين تۇيىتكىلدەرى قاۋزالدى. وبلىستىق تىلدەردى دامىتۋ باسقارمالارىنىڭ مۇمكىندىگى مەن لاتىنعا كوشۋدىڭ كەشەندى جوسپارى تالقىلاندى. شارا سوڭىندا مودەراتور ق ر مسم تىلدەردى دامىتۋ جانە قوعامدىق-ساياسي جۇمىس كوميتەتىنىڭ ءتوراعاسى قۋات بوراشيەۆ قازاق ءالىپبيىن لاتىن گرافيكاسىنا كەزەڭ-كەزەڭىمەن كوشىرۋدىڭ تۇجىرىمداماسى مەن جۇمىس كەستەسى بەكىتىلگەنىن مالىمدەپ، قازاق ءتىلىنىڭ دامۋىنا ۇلەس قوسىپ جۇرگەن ءبىرقاتار ازاماتتارعا ق ر مادەنيەت جانە سپورت ءمينيسترى ارىستانبەك مۇقامەدي ۇلىنىڭ "قۇرمەت گراموتاسىن" تابىستادى.
پىكىر قالدىرۋ