«قازاقستان – 2050 ستراتەگيا: قالىپتاسقان مەملەكەتتىڭ جاڭا ساياسي باعىتى» ستراتەگياسىندا پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازاربايەۆ مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ قولدانىلۋ سالاسىن كەڭەيتۋدى ەلدىڭ ءارى قاراي دامۋ ارتىقشىلىقتارىنىڭ ءبىرى رەتىندە اتادى. كوپتىلدىلىكتىڭ ءمانىن قازاقستاننىڭ ءسوزسىز ارتىقشىلىقتارىنىڭ ءبىرى رەتىندە اتاي وتىرىپ، پرەزيدەنت وسى جۇيەنىڭ ۇلتتى بەرىك ءارى مىعىمدايتىن ستەرجەنى مەملەكەتتىك ءتىل بولىپ تابىلاتىنىن كورسەتتى.
مەملەكەتتىك ءتىلدى دامىتۋ ءۇشىن «تىلدەردى دامىتۋ مەن قولدانۋدىڭ 2011 - 2020 جىلدارعا ارنالعان مەملەكەتتىك باعدارلاماسى» جوباسى ازىرلەندى. جوبانى ازىرلەۋ كەزىندە 30 شەت ەلدەردىڭ ءتىل ساياساتىن قۇقىقتىق رەتتەۋ تاجىريبەسى زەردەلەندى. باعدارلامادا كوزدەلگەن بارلىق ءىس-شارالار مەملەكەتتىك ءتىلدى ۇلتتىق بىرلىكتى نىعايتۋدىڭ ماڭىزدى فاكتورى رەتىندە دامىتۋدىڭ باسىمدىعىنا نەگىزدەلگەن جانە ازاماتتاردىڭ رۋحاني-مادەني جانە تىلدىك قاجەتتىلىكتەرىن تولىققاندى قاناعاتتاندىرۋعا باعىتتالعان.
مەملەكەت ءار ازاماتتىڭ قازاق تىلىندە وقۋىنا مۇددەلى. بۇل ءۇشىن مەملەكەت ءوز ازاماتىن قازاق تىلىنە وقىتۋعا قوماقتى قاراجات بولۋدە.
قازاق ءتىلىن وقىتۋ جونىندەگى كۋرستار
قازىرگى ۋاقىتتا رەسپۋبليكانىڭ بارلىق وڭىرلەرىندە جانە استانا، الماتى قالالارىندا تەگىن وقىتاتىن 87 مەملەكەتتىك ورتالىق بار. بارلىق وڭىرلەردە ورنالاسقان مەملەكەتتىك ورتالىقتاردا مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەر، بيۋدجەتتىك ۇيىمداردىڭ قىزمەتكەرلەرى، جۇمىسسىزدار، ۋاقىتشا جۇمىسسسىزدار، زەينەتكەرلەر، ءۇي شارۋاسىنداعى ايەلدەر، ورالماندار وقي الادى. كۋرستار حالىقتىڭ ەرەسەك توپتارىنا ارنالعانىن اتاپ وتەمىز.
2016 جىلى 78 157 تىسمىڭ. ادام تىلدەردى وقىتۋ كۋرستارىنان ءوتتى، ونىڭ ىشىندە 70 مىڭ ادام قازاق ءتىلى كۋرستارىندا وقىدى. قازاق ءتىلىن مەڭگەرۋ دەڭگەيى قازتەست جۇيەسى بويىنشا انىقتالادى. 2011-2015 جىلدارى وسى جۇيە بويىنشا 130 000 جۋىق ادام ءوتتى. 2016 جىلى كازتەست جۇيەسى بويىنشا تەستىلەۋدەن 73 732 مىڭ. ادام ءوتتى، ونىڭ ىشىندە 39 مىڭنان استام مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەر.
مەملەكەتتىك ءتىلدى دامىتۋ جونىندەگى ءىس-شارالار
ق ر تىلدەردى دامىتۋ جانە قولدانۋ مەملەكەتتىك باعدارلاماسىنىڭ 2017-2019 جىلدارعا ارنالعان دامۋ باعدارلاماسىنا سايكەس، جىل سايىن تۇراقتى نەگىزدە رەسپۋبليكالىق كونكۋرستار وتكىزىلەدى، وسىلايشا مەملەكەتتىك ءتىلدى ب ا ق ناسيحاتتاۋ، رەسپۋبليكانىڭ جاستارى اراسىندا ۇشتىلدىكتى ىسكە اسىرۋ ماقساتىندا، قازاق، ورىس جانە اعىلشىن تىلدەرىن ءبىلۋ بويىنشا «ءتىل شەبەرى» رەسپۋبليكالىق كونكۋرسى، «ءتىلدارىن» رەسپۋبليكالىق وليمپياداسى وتكىزىلدى.
قازاقستان حالقىنىڭ تىلدەرى فەستيۆالى شەڭبەرىندە مانەرلەپ وقۋ شەبەرلەرى اراسىندا «اباي اتىنداعى كوركەمسوز وقۋ شەبەرلىگى» رەسپۋبليكالىق كونكۋرسى وتكىزىلدى.
سونداي-اق، «ءتۇپ-تامىرى ەجەلگى ءالىپبي: جالپى تۇرىكتىك سايكەستىگىنىڭ بەرىك نەگىزى» حالىقارالىق عىلىمي-پراكتيكالىق كونفەرەنسيا وتكىزىلدى. مەملەكەتتىك ءتىلدى قولدانۋ اياسىن كەڭەيتۋ جانە ىلەسپە-اۋدارماشىلاردىڭ داعدىلارىن ارتتىرۋ ماقساتىندا، قازاق تىلىنەن ورىس تىلىنە، ورىس تىلىنەن قازاق تىلىنە ىلەسپە اۋدارۋ شەبەرلىك-كلاسى وتكىزىلدى. ورىس ءتىلدى ازاماتتار اراسىندا مەملەكەتتىك ءتىل رەتىندە قازاق ءتىلىنىڭ مارتەبەسىن ارتتىرۋماقساتىندا قوستاناي، سولتۇستىك قازاقستان، شىعىس قازاقستان، پاۆلودار وبلىستارىندا «قازاقستاننىڭ بولاشاعى قازاق تىلىندە» جوبالارى بويىنشا بارلىعى 36 ءىس-شارا وتكىزىلدى.
قازاق تىلىنە قاشىقتان وقىتۋ
www.kazakhtest.kz رەسمي سايتىندا ونلاين رەجيمدە قازاق ءتىلى بويىنشا ءوز ءبىلىمىڭىزدى تەكسەرۋگە بولادى.
بۇل اۋىزشا سويلەۋ ءتىلىن دامىتۋعا ارنالعان پلاتفورما. كۋرس قازاق تىلىندە وڭاي سويلەۋگە جانە ءتۇرلى كوممۋنيكاتيۆتىك جاعدايلاردا سۇحباتتاستى تۇسىنۋگە كومەكتەسەدى.
مەملەكەتتىك ءتىلدى قولدانۋ اياسىن كەڭەيتۋ، ءتىلدى قاشىقتان وقۋ ءۇشىن جاعدايلار جاساۋ ماقساتىندا، «تilalemi.kz» پورتالى، سونداي-اق «Atau.kz» ءبىرىڭعاي ونوماستيكالىق، «Emle.kz» - ورفوگرافيالىق، «Termincom.kz»- تەرمينولوگيالىق بازالار جۇمىس ىستەيدى. مەملەكەتتىك ءتىلدى وقىتۋ بويىنشا ەڭ جاڭا ادىستەمە نەگىزىندە «قازاق ءسوزى» ( 500 جانە 900 سوزدەن تۇراتىن) وقۋ قۇرالدارى ازىرلەندى.
ورتالىق كوممۋنيكاسيالار قىزمەتىندە مەملەكەتتىك ءتىلدى دامىتۋ قورىنىڭ «رۋحاني جاڭعىرۋ» باعدارلاماسى اياسىندا ازىرلەگەن سيفرلىق جوباسى — «RESMIHAT.KZ» ونلاين-پورتالىنىڭ تۇساۋكەسەرى ءوتتى. «RESMIHAT.KZ» اقپاراتتىق-انىقتامالىق پورتالىنىڭ ماقساتى – مەملەكەتتىك باسقارۋ، اكىمشىلىك اۋماقتىق باسقارۋ جۇيەلەرى مەن قوعامنىڭ ءتۇرلى قىزمەت سالالارىنداعى مامانداردى ءىس-قاعازدارىن قازاق تىلىندە ازىرلەۋگە ۇيرەتۋ-داعدىلاندىرۋ بولىپ تابىلادى. پورتالدا ىسكەري حات الماسۋ ءتىلى مەن ەرەكشەلىكتەرىنە، ۇيىمداستىرۋشىلىق-وكىمدىك قۇجاتتامانى تولتىرۋ، اقپاراتتىق انىقتامالىق قۇجاتتاردى جۇرگىزۋ ەرەجەلەرىنە، قۇجات ماتىندەرىن بىرىزدەندىرۋدە تىلدىك قۇرالداردى دۇرىس قولدانۋ قاعيدالارى مەن تىلدىك ەملەلەرىنە ەرەكشە كوڭىل بولىنەدى.
جاڭا سوزدەر قازاق تىلىندە قالاي پايدا بولادى؟
جاڭا سوزدەر ق ر ۇكىمەتى جانىنداعى رەسپۋبليكالىق تەرمينولوگيالىق كوميسسيا بەكىتكەننەن كەيىن رەسمي مارتەبەگە يە بولادى. مەملەكەتتىك باعدارلاماعا سايكەس تەرمينولوگيالىق كوميسسيا 2016 جىلى ءىس-قاعازدارىندا پايدالانىلاتىن 5000 استام تەرميندەردى بەكىتتى.
قازىرگى ۋاقىتتا كوميسسيامەن بەكىتىلگەن رەتتەلگەن تەرمينولوگيالىق قور شامامەن 18000 تەرميندى قۇرادى.
