ءقازىر كىم، نە ايتپايدى؟ الەۋمەتتىك جەلىلەردىڭ سىرقاتى جۇققان مەنىڭ كلاستاسىمنىڭ ەكىنشى سىنىپتاعى قىزى قولىنا قالتافونىن ۇستاپ الىپ: «مىنەكي، ءبىز اۋىلداعى اجەتحانانىڭ الدىندا تۇرمىز...» – دەپ، ۆيدەوتۇسىرىلىم جاساپ، «سىنىپتاستار» دەپ اتالاتىن توپقا جىبەرىپتى. ءوزىن «بلوگەرمىن» دەپ قويادى. سوندىقتان، بيىلعى ءبىر ايدارىمىزدىڭ اتىن «ايتا بەرسىن...» دەدىك...
ءبىراق، بۇل ءسوزدىڭ دە – وزىندىك سالماعى بار. اركىم اۋزىنا كەلگەنىن وتتاي بەرسە، ءبىز وتتاۋيزمنەن (باۋىرجان مومىش ۇلى) كوز اشپاي قالامىز. وتتاۋدىڭ دا – وتى مەن شوعى بولادى. مىسالى، بىلتىرعى جىلدىڭ اقىرىنا تامان Zhasalash.kz سايتىندا شىققان «قوستانايلىق كازاكتار ءانۇراندى ايتپايدى» اتتى ماقالادا بىلاي دەيدى:
«قوستاناي قالاسىندا وبلىس باسشىسى ارحيمەد مۇحامبەتوۆتىڭ قاتىسۋىمەن پرەزيدەنتتىڭ حالىققا جولداۋى تالقىلانعان. فيلارمونيادا وتكەن باس قوسۋعا «كۋستانايسكايا وبششينا ورەنبۋرگسكيح كازاكوۆ» قوعامدىق بىرلەستىگىنىڭ ءتوراعاسى، اتامان ۆيكتور چەمپالوۆ قاتىسىپتى. الايدا، كازاك قاسىنداعى سەرىگىمەن مەملەكەتتىك ءانۇرانعا قۇرمەت كورسەتپەگەن. (دالىرەك ايتساق، سول شارادا تۇسىرىلگەن سۇرەتتە وبلىس اكىمى ارحيمەد مۇحامبەتوۆ باستاعان قوستانايلىق شەنەۋنىك قازاقتار قازاق ەلىنىڭ ءانۇرانى ورىندالعان ساتتە وڭ قولدارىن سول كەۋدەلەرىنە قويىپ، مەملەكەتتىك سالت-رامىزگە قۇرمەت كورسەتىپ تۇر دا، ال، كازاكتاردىڭ اسكەري كيىمىن كيگەن «كۋستانايسكايا وبششينا ورەنبۋرگسكيح كازاكوۆ» قوعامدىق بىرلەستىگىنىڭ ءتوراعاسى، اتامان ۆ.گ.چەمپالوۆ پەن ونىڭ ارىپتەسى قازاق ەلىنىڭ ءانۇرانىنا قۇرمەت كورسەتپەي، قولدارىن ءتۇسىرىپ تۇر. ق.ع.). بۇل تۋرالى ادۆوكات ابزال قۇسپان facebook.com الەۋمەتتىك جەلىسىندەگى ءوز پاراقشاسىندا جازدى.
«قوستانايلىق بەلسەندى جىگىتتەردىڭ ايتۋىنشا، وقيعا قوستاناي قالاسىندا 26-28 قاراشا كۇندەرى، فيلارمونيا عيماراتىندا پرەزيدەنت جولداۋىن تالقىلاۋ بارىسىندا ورىن العان. كازاكتار اتامانى قاسىنداعى سەرىگىمەن، مەملەكەتتىك ءانۇرانعا قۇرمەت كورسەتپەگەنى بىلاي تۇرسىن، تاۋەلسىز «قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا بەكىتىلمەگەن اسكەري كيىممەن جۇرۋگە بولمايدى» دەگەن زاڭ تالاپتارىن بۇزىپ تۇر! كازاكتاردىڭ تايراڭداۋىن تىيۋدىڭ زاڭدى جولىن تالاي مارتە ايتتىم، ازىرگە ەستىر قۇلاق جوق…»، – دەپ جازدى زاڭگەر، الەۋمەتتىك جەلىدە.
«كۋستانايسكايا وبششينا ورەنبۋرگسكيح كازاكوۆ» قاۋىمداستىعى 2007 جىلى 29 قاڭتاردا وبلىستىق دوستىق ءۇيىنىڭ قابىرعاسىندا قۇرىلعان.
تۇڭعىش اتامانى ۆسيەۆولود كاشارين. 2011 جىلدىڭ شىلدە ايىنان باستاپ باسشىلىققا ۆيكتور چەمپالوۆ كەلگەن. ۇيىمنىڭ نەگىزگى جۇمىسى – جاستارعا پاتريوتتىق تاربيە بەرۋ جانە ۇلتارالىق تاتۋلىقتى نىعايتۋ. 1995-2005 جىلدارى قازاقستانداعى كازاكتار قوعامدىق بىرلەستىك بولىپ رەسمي ءتىركەۋدەن وتكەن. رەسەي، تاعى باسقا ەلدەردەگى كازاكتارمەن بايلانىس ورناتا باستادى. زاڭعا سايكەس ولاردىڭ قىزمەتى كونستيتۋسياعا قايشى بولماۋى ءتيىس».
ماقالا جاريالانا سالىسىمەن، (كازاكتاردىڭ «جاس الاش» گازەتىن وقيتىندىعىنا قۇلاعىمدى كەسىپ الساڭ دا – سەنبەيمىن! ق.ع.) الەۋمەتتىك جەلىدە ماقالاعا ارقاۋ بولعان وبلىستىق كازاكتار قاۋىمداستىعىنىڭ اتامانى ۆيكتور چەمپالوۆتىڭ ارنايى مالىمدەمەسى شىعىپتى. ءوزىنىڭ قازاقستاندا تۋعانىن، سانالى عۇمىرىن وتباسىمەن بىرگە وسىندا وتكىزىپ كەلە جاتقانىن، قازاقستان حالىقتارى اسسامبلەياسىنىڭ مۇشەسى ەكەنىن ايتقان اتامان بىلاي دەپتى: «جاريالانعان ماتەريالدا باسىلعان سۋرەتكە مەنىڭ قولىمنىڭ جۇرەك تۇسىما ءالى جەتپەگەن ءساتى ءتۇسىپ قالعان. بۇل مەنىڭ ءوز وتانىمنىڭ گيمنىن قۇرمەتتەمەيتىنىمدى بىلدىرمەيدى، سوسىن، مەن ونى ەشقانداي جاعدايدا دا ەلەۋسىز قالدىرمايمىن. مەنىڭ قاسىمدا تۇرعان كازاك تا سولاي. ال، كيىم فورماسىنا كەلسەك، بۇل بۇكىل ەل بويىنشا كازاكتاردىڭ ۇلتتىق كيىمى. ول اسكەري فورما ەمەس. مەن ءوز ەلىمنىڭ پاتريوتى ەكەنىمدى سەنىمدى تۇردە ايتا الامىن جانە اتالمىش باسىلىمعا شىققان جۋرناليستىك ماتەريالدى ءجونسىز ءھام كاسىبي ەمەس، دەپ ەسەپتەيمىن. بۇل سۋرەت ءبىزدىڭ مەملەكەتتىك رامىزدەرىمىزدىڭ بەدەلىن تۇسىرگەندەي كورىنسە، بارىنەن كازاكتار قاۋىمداستىعى جانە جەكە ءوز اتىمنان كەشىرىم سۇرايمىن».
«بۇكىل ەل بويىنشا كازاكتاردىڭ ۇلتتىق كيىمى» دەگەن نە ءسوز؟ قاي ەلدى ايتىپ وتىر؟ قازاق ەلىندە «كازاكتاردىڭ ۇلتتىق كيىمى» نەمەسە «تاجىكتەردىڭ ۇلتتىق كيىمى» دەگەن سەكىلدى نورما بار ما؟..
ەكىجۇزدىلىك! وتىرىك ءسوز! مىنا سۇرەت-بەينەدە (فوتو) وبلىس اكىمىنە دەيىن جۇرەگىن ۇستاپ، قازاقتىڭ ءانۇرانىن تىڭداپ تۇر.
تەك، مىنا ەكى «اتامانسىماق» قولدارىنا پروتەز كيگەندەي، قاقايىپ قاتىپ قالعان...
بىزدە كوز جوق پا؟ الدە وزدەرىن تىم اقىلدى سانايدى ما؟
ءپىشتۋ! ساندالماسىن! قازاقتىڭ ءانۇرانىن تىڭداعىسى كەلمەسە، ساڭىراۋ بولسىن نەمەسە ءجونىن تاپسىن! ەشكىمدى زورلىقپەن ۇستامايمىز!
جالپى، وسى «كۋستانايسكايا وبششينا ورەنبۋرگسكيح كازاكوۆ» قاۋىمداستىعىن كۇنى كەشە كىم زاڭدى ءتۇردە تىركەگەن؟ مەنىڭشە، بۇل – ءبىرتۇتاس قازاق ەلىن ءبولشەكتەۋگە باعىتتالعان پيعىل. سوندىقتان، قازاق جەرىندەگى «كازاك اتامانى» دەگەندى تۇبىرىمەن جويۋ كەرەك.
ءقايبىر جىلى سول كەزدەگى پاۆلودار وبلىسىنىڭ اكىمى بولعان ەرلان ارىن ايماقتاعى «اتامان» بولىپ شىعا كەلىپ ەدى، اللانىڭ قۇدىرەتىمەن (كىم ءبىلسىن، قازاقتىڭ توپىراعىن قورعاۋ جولىندا قانى توگىلىپ، جانىن قۇربان قىلاعان اتا-بابا ءارۋاعى كۇڭىرەندى مە...) كوپ ۇزاماي، قارماققا ءىلىنىپ، ءىستى بولدى. اباقتىنىڭ بوتقاسىن دا ءىشتى. قازاقتىڭ ۇلى دالاسىنا تەمىر توردىڭ قاراڭعى تەرەڭىنەن دە قارادى...
ءبىر قاراعاندا، سول ەرلان ارىن دا قازاقى جىگىت سەكىلدى ەدى، عالىمدىعى دا بار، يمانعاليدىڭ ىزگىلىگى مەن قىرىمبەكتىڭ قامقورلىعىن دا كورگەن. قالاي اكىم بولدى، «اتاماندارمەن» استاس بولىپ، قازاعىنا قىرىن قاراپ شىعا كەلدى. ارتى نە بولدى؟!.
قازىرگى ورىس جەرىندە كەشەگى قازاقتىڭ تالاي جەرى قالىپ قويدى. ماسەلەن، ورىنبور – بۇرىنعى قازاقتىڭ جەرى. مۇنى قازاعىڭ دا، ورىسىڭ دا، ءبارى بىلەدى. ەندەشە، مەن رەسەيدەگى بۇرىنعى قازاق جەرلەرىنىڭ بارىندە، مىسالى، ورىنبوردا «قوستاناي قازاقتارىنىڭ ورىنبور قاۋىمداستىعى» دەگەن ۇيىم قۇرۋدى ۇسىنامىن!
بۇعان ورىنبورلىق ورىستار نە دەيدى؟..
بۇل ۋاجىمە قۇلدىق سانادان قۇتىلا الماي جۇرگەن قازاق توپىراعىنداعى كەيبىرەۋلەر (مەيلى شەنەۋنىك؛ مەيلى، قاراپايىم ادام بولسىن) كولەڭكەسىنەن قورقىپ: «ويباي، ورىسپەن ارامىز بۇزىلادى، ءبىزدى «ورىستاردى تىقسىرىپ جاتىر» دەيدى» – دەۋى مۇمكىن.
ايتا بەرسىن!
قاجىمۇقان عابدوللا
