تۇركىستان وبلىسى اباي اۋىلىنداعى 7 جاسار بالا بۇگىندە بارشا قازاقستانعا ءمالىم. وكىنىشكە قاراي، بالاقاي جاعىمسىز جاعدايدا جۇرتقا تانىمال بولدى. اراعا جارتى جىل سالىپ سوت شەشىمى دە شىقتى: بالانى زورلاعانداردىڭ ۇلكەنى 7 جىلعا باس بوستاندىعىنان ايىرىلدى. ال قالعاندارى 14 جاسقا تولماعاندىقتان ەركىندىكتە ءارى مەكتەپكە دە بارىپ ءجۇر. بۇگىندە بالانىڭ وتباسى قالاي ءومىر ءسۇرىپ جاتىر، جالپى اۋىلداعى جاعداي قالاي؟ Esquire ءتىلشىسى گۇلنار باجكەنوۆا بالانىڭ اناسىمەن تىلدەستى. الماتى مەيرامحانالارىنىڭ بىرىندە داياشى بولىپ جۇمىس ىستەيتىن 31 جاستاعى ايەل ەسىمىن اتاۋدان باس تارتتى. ورىس تىلىندەگى سۇحباتتى Qamshy.kz اقپارات اگەنتتىگى قازاق تىلىنە اۋدارىپ، وقىرمان نازارىنا ۇسىنادى.

–سوت اياقتالدى، كىنالىلەردىڭ ءبىرى جازاسىن الدى. شەشىم ءادىل بولدى دەپ ويلايسىز با؟

–وقيعا وسىمەن ءتامام دەگەنگە ءوز باسىم سەنىڭكىرەمەيمىن. ءيا، كىنالى جازالاندى، الايدا ءبارى ەمەس قوي. قالعان ۇشەۋى بالامدى قورلاسا دا بوستاندىقتا ءجۇر. ولاردى ءتىپتى قارا تىزىمگە دە ەنگىزبەگەن. مەكتەپكە بارىپ ءجۇر. "ەكىنشى رەت ونداي قىلمىسقا بارمايدى" دەگەنگە كىم كەپىل بولا الادى؟ ولاردى دا جازالاۋ كەرەك. دەمەۋشىلەر ماعان قورعاۋشى ءبولدى، ەندى ءبىز پروكۋراتۋراعا ول بالالاردىڭ دا جازالانۋىن تالاپ ەتەتىن ارىز جازامىز.

–سىزدىڭشە، ول بالالار قاتەلىگىن تۇسىنە مە؟

–نە دەگىڭىز كەلىپ تۇرعانىن ءتۇسىندىم. بارىنە ۇلكەندەر كىنالى. ءبىراق الگى بالالار ءار قىلمىستىڭ ارتىندا جازا بار ەكەنىن ءتۇسىنۋى ءتيىس. ايتپەگەندە، تاعى دى قىلمىسقا باراتىنى ءسوزسىز.سەبەبى، ول ىستەرى ءۇشىن ەشكىمنىڭ الدىندا جاۋاپ بەرمەيدى.

قانشاما بالانىڭ ىشىنەن ەڭ ءالسىزىن تاڭداپ الدى دا، مازاق ەتتى. ارينە اناسى بالاسىنىڭ جانىندا ەمەس، مۇنى اۋىلدىڭ ءبارى جاقسى بىلەدى. اجەسىنىڭ قولىندا ءوسىپ جاتقان ءالسىز بالا دەپ ويلايدى. اتا-انالاردىڭ ويى سول.

اباي اۋىلىنا ارا - تۇرا بارىپ تۇراتىنمىن، ءبىراق ەشكىمەن ارالاسپاپپىن. ەكى كۇن دەمالىسىمدى ۇلىمنىڭ جانىندا ۇيدە وتكىزەتىنبىز. بىرگە وينايتىنبىز، سويلەسەتىنبىز. ەكى باۋىردىڭ وتباسىن (بالانى قورلاعاندار – تورتەۋ، ولاردىڭ ەكەۋى – تۋعان باۋىرلار) اندا-ساندا كەزدەستىرىپ قالاتىنمىن، سالەمىمىز ءتۇزۋ ەدى.

–بالاڭىزعا ىستەگەن ارەكەتىنەن كەيىن ول بالالارمەن سويلەستىڭىز بە؟

–سويلەسكەن جوقپىن، سويلەسكىم كەلمەدى دە. ولار دا كەشىرىم سۇرامادى. وزدەرى دە، انالارى دا كەلمەدى. بەتتەرىن تىلسە، قان شىقپايتىن ادامدار ەكەن، سول قاتىگەزدىكتەرىنەن ءالى تايماعان. ءبىراق مەنىڭ بالام بىرەۋدىڭ ويىنشىعى ەمەس، قورعايتىن، قولدايتىن اناسى بار.

–سوت شەشىمى شىققان كۇنى ءسىز دە بولدىڭىز با؟

–ءيا، بولدىم. جۋرناليستەر دە بولدى. ءوزىمدى كورسەتكىم كەلمەگەن ەدى، ازداپ ابدىراپ قالدىم. جۇرەگىم قان جىلايدى. سوت شەشىمىنەن سوڭ جان-جاقتان سۇراقتار جاڭبىرشا جاۋدى. كىنالىلەر تاراپى شەشىمگە قاتتى رەنجىدى، سوتتى، ءبىزدى جەردەن الىپ، جەرگە سالدى. كىنالىنىڭ ءوزى ءۇنسىز قالدى. ال اناسى بولسا، اۋزىنا كەلگەنىن ايتى، ءتىپتى اعاسىنىڭ قوقان-لوقى جاساماسى بار ما؟! «شىققان سوڭ سەنى عانا ەمەس، بالاڭدى دا ولتىرەدى. 7 جىل دەگەن تەز-اق وتە شىعادى» - دەيدى.

مۇنى جۋرناليستەر دە كوردى، ءتۇسىرىپ الدى.

–اباي اۋىلىنداعى جاعداي قالاي؟ اۋىلداستارىڭىز نە دەپ جاتىر، شەشىمدى قالاي قابىلدادى؟

–اۋىل حالقى ەكىگە بولىنگەن: ءبىرى ءبىزدى قولدايدى، تۇسىنەدى، ەندى ءبىر توپ سىنعا الىپ جاتىر. وسىعان بولا بۇكىل الەمدى داۋرىقتىرعانىمىز ءۇشىن بىزگە قىرىن قارادى.سوتتان كەيىن پاتەرىمىزدىڭ تەرەزەلەرى مەن ەسىكتەرىن سىندىرىپ كەتتى. مۇنى ىستەگەن بالانىڭ اتا-اناسى ەكەنىن جاقسى بىلەمىز. ولاردىڭ وتباسىندا ەشكىم جۇمىس ىستەمەيدى. اكەسى ابايداعى ىشكىش ادام ەدى، ەسىرتكىدەن قايتىس بولدى. ال اناسى ۇلىنىڭ كىنالى ەكەنىنە ءالى دە سەنبەيدى، وزدەرىنشە ادىلەتتىلىككە قول جەتكىزگىلەرى كەلەدى-مىس. ارينە، انا رەتىندە ونى جاقسى تۇسىنەمىن. ءار انا بالاسىن قىزعىشتاي قوريدى. «قارعا بالاسىن اپپاعىم" دەگەن قازاقتا ءسوز بار ەمە  پە؟

الايدا 7 جاستاعى بالا قالايشا وتىرىك ايتادى؟ ءتىپتى وتىرىك ايتۋ دەگەندى دە بىلمەيدى. قالعان ەكى بالانىڭ دا وتباسىن بىلەمىن. ءبىرىنىڭ اناسىنىڭ اۋزىنان اراقتىڭ ءيىسى مۇڭكىپ تۇرادى. ءبىرىنىڭ اناسى دا، اكەسى دە بار. سوتتا ولار مەن جاققا بۇرىلىپ تا قارامادى. مەنى "بالالارىنا جالا جاپتى" دەپ ەسەپتەيدى. شىنىمدى ايتسام، "تىم بولماعاندا ءبىرى كەلىپ كەشىرىم سۇراي ما؟" دەپ ۇمىتتەندىم، ءبىراق كوز قىرلارىن دا سالمادى عوي. ءتىپتى كىنالارى دالەلدەنسە دە، كەشىرىم سۇرامادى. مەكتەپ ديرەكتورى ءالى دە جۇمىس ىستەپ ءجۇر، قاراپايىم ءمۇعالىم رەتىندە. ول كىسىنى سوتتا دا كوردىم. ءبىزدى سىناعانداردىڭ قاتارىندا بولدى. ءىستى باسقا ارناعا بۇرۋعا سوڭىنا دەيىن كۇرەسىپ باقتى. بالامىزدى ءبىز ساباعانداي ەتىپ كورسەتپەك بولدى. ءبىراق ءبىز بالامىزعا ساۋساعىمىزدىڭ ۇشىن دا تيگىزبەگەنبىز، پسيحولوگتار دا مۇنى راستاي الادى.

–ءسىز دە اباي اۋىلىندا ءوستىڭىز. ول بالالاردىڭ ارەكەتىن ءتۇسىندىرىپ بەرە الاسىز با؟ اۋىلدا مۇنداي قاتىگەزدىك قايدان شىققان؟

–تۇسىنسەم بۇيىرماسىن. پوليسيا بارلىق ءىستى تىنىش قانا جاۋىپ وتىراتىن. مەنىڭ بالالىق شاعىمدا ونداي قىلمىس بولمايتىن. ءىشىپ الىپ، توبەلەسەتىن ادامداردى دا بايقامايتىن ەدىك. انام جەرگىلىكتى سەحتا ەدەن جۋادى. ءىنىم اتىراۋدا تۇراتىن، جاعدايدى ەستىگەن سوڭ بىردەن انامنىڭ جانىنا باردى. جالپى اۋىلدا ءبارى جۇمىس ىستەيدى، بالكىم جاستاردىڭ اراسىندا جۇمىسسىزدار بار شىعار، بىلمەدىم.

نەگە، ءدال مەنىڭ ۇلىم؟ وسى سۇراقتىڭ جاۋابىن ۇزاق ىزدەدىم. مۇمكىن، ۇلىمدا ءبارى بار بولعاندىقتان شىعار. جالعىز ۇلىم بولعاندىقتان ەركەلەتىپ ءوسىردىم، تەلەفون دا، جاڭا ۆەلوسيپەد تە اپەردىم.

–نەگە ۇلىڭىزبەن بىرگە الماتىدا تۇرمادىڭىز؟

–ول كەزدە داياشى بولعاندىقتان اقشام جەتپەيتىن.

–ۇلىڭىز دۇنيەگە كەلگەندە جاسىڭىز نەشەدە ەدى؟

–23-تە بولدىم. 18 جاسىمدا تۇرمىسقا شىقتىم، ءبىراق اجىراسىپ كەتكەنبىز. ودان كەيىن تۇرمىس قۇرمادىم، بالامدى ءوزىم تاربيەلەپ، جەتىلدىرەمىن.

–كۇيەۋىڭىز ءقازىر قايدا؟ ۇلىنىڭ جاعدايىنان حاباردار ما؟

–بۇل سۇراققا جاۋاپ بەرمەي-اق قويسام... ەڭ باستىسى، ول ەشتەڭە بىلمەيدى، ءبىلۋدىڭ قاجەتى دە جوق.

–بۇل ىسكە زاعيپا بالييەۆانىڭ قاتىسى جايلى ءوز اۋزىڭىزدان ەستىگىمىز كەلەدى؟

–ماعان مىنا نارسە ءالى تۇسىنىكسىز: نەگە ول ۇلىمدى ماعان، ءوز اناسىنا بەرمەدى؟ استانادا ۇلىمدى تارتىپ الدى، ال مەن دالادا كۇتىپ تۇردىم. ىشكە كىرگەنىمدە ۇلىما قاراي وتكىزبەدى. وعان تىنىشتىق كەرەك ەكەنىن ايتتى. ءتىپتى كۇزەتشىلەردى دە قويىپ قويعان. انام – ەسكىلەۋ ادام عوي، ءبىر ادام جاقسىلىق جاسايمىن دەسە، يمانداي سەنەدى. سول سەبەپتى زاعيپا بالييەۆانى جاقتادى. ۇلىمدى تىعىپ ۇستاعاندارىنان كۇدىكتەندىم، كەيىن انامدى تەليەۆيدەنيەگە اپارىپتى. نە سەبەپتى؟

مەنەن بالام ءۇشىن «مورالدىق شىعىن تالاپ ەتەسىز بە؟» دەپ سۇرادى. ال ماعان ەشقانداي اقشا كەرەك ەمەس، تەك شىندىق ءۇشىن كۇرەسەمىن. ۇلىم ەر جەتىپ، مەنەن ءبارىنىڭ جاۋابىن الۋعا تىرىسادى، سول كەزدە شىندىق ءۇشىن شىرىلداعانىمدى ايتامىن. العان بەتىمنەن قايتپايمىن.

اۋدارعان: گۇلىم جاقان