تۇرمەدە وتىرعانىنا 12 جىل تولعان ارون اتابەك تۋىستارىمەن جىلىنا ەكى رەت قىسقا مەرزىمدە كەزدەسە الادى. شاڭىراق وقيعاسىنا قاتىسقانى ءۇشىن ءىستى بولعان 66 جاستاعى اقىن ءارى ديسسيدەنت 18 جىلعا سوتتالعان ەدى. ءقازىر ول پاۆلودارداعى تەرگەۋ يزولياتورىندا (اپ-162/1 مەكەمە) جاتىر. بۇعان دەيىن ول الماتى تۇرمەسىندە جاتتى.

تۇرمەشىلەر بەرگەن سۆيتەر

تۇتقىنعا بارعان قۇقىق قورعاۋشى ەلەنا سەمەنوۆا Facebook پاراقشاسىنا ارون اتابەكتىڭ حال-جاعدايى تۋرالى كوڭىل الاڭداتارلىق پوست جازدى.

«وكىنىشكە قاراي، كيىم ماسەلەسى سول بەتى شەشىلمەگەن. ول جاڭا زات ساتىپ الا المايدى، سەبەبى جىلىنا تەك 2 ايلىق ەسەپتىك كورسەتكىش (5050 تەڭگە، نە 13 دوللار شاماسىندا) كولەمىندە [اقشا] جۇمساي الادى، وعان ازىق-تۇلىك ساتىپ الادى؛ اتابەككە سالەمدەمە بەرۋگە رۇقسات ەتىلمەيدى، سوندىقتان ەسكى سۆيتەرىن تاستاماي كيىپ جۇرەدى، ونى دا، باسقا كيىمدەرىن دە ۇنەمى جاماپ-جاسقاپ وتىرۋعا ءماجبۇر» دەپ جازدى سەمەنوۆا اتابەكپەن قىسقا كەزدەسۋدەن شىققان سوڭ.

قۇقىق قورعاۋشى اقپاندا اتابەكتىڭ كامەراسىنا جوندەۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلگەنىن، وعان ىقشام ۆيدەوپلەەر بەرگەنىن، ءبىراق «اقپارات تاپشىلىعى»  ماسەلەسى شەشىلمەگەنىن ايتتى. اتابەك حات المايدى، ونىڭ جازعان حاتتارى دىتتەگەن جەرىنە بارمايدى. سەمەنوۆانىڭ سوزىنشە، اتابەك وعان تاپسىرىس حات جىبەرگەن ەكەن. تۇرمە اكىمشىلىگى تۇتقىننىڭ كوررەسپوندەنسياسىندا ەش پروبلەما جوق دەپ سەندىرىپتى. ءبىراق اتابەكتىڭ تاپسىرىس حاتى الۋشىعا جەتپەگەن.

- بۇعان دەيىن دە بەرگەنبىز، ءوزىمىز اقشا جيناپ الىپ بەردىك. وسىمەن ەكىنشى رەت سۆيتەر بەردىك. باسقا زاتتارىن دا بەردىك، شۇلىق اپەردىك. ءوزى سالدىر-سالاق قاراسا، ءبىز دە جۋىپ بەرمەيمىز. سۆيتەردى جىرتىپ تاستايدى، قالاي بولسا سولاي كيەدى. ءبىز قولىمىزدان كەلگەنشە كومەكتەسەمىز. توقسان سايىن كامەراسىن اقتايمىز، تولىقتاي تازالايمىز. ەگدە جاستاعى ادام بولعان سوڭ كومەكتەسۋگە تىرىسامىز. ول [ەلەنا سەمونوۆا] ءبارىن سىن كوزىمەن جازعان، جاعدايى سونشالىقتى ناشار ەمەس، - دەپ جاۋاپ بەردى.

اتابەكتى اتاماعان جاۋاپ حات

ازاتتىق تۇرمەدەگى ارون اتابەكتىڭ جاعدايىنا بايلانىستى قازاقستان ىشكى ىستەر مينيسترلىگىنە رەسمي ساۋال جولدادى. رەداكسيا ەلدىڭ سولتۇستىك-شىعىسىندا ورنالاسقان، كليماتى قاتاڭ پاۆلوداردا تۇرمەدە جاتقان اتابەكتى ۇيىنە جاقىن الماتى وبلىسىنا جىبەرۋگە نە كەدەرگى ەكەنىن سۇرادى.

بۇعان قوسا اتابەكتىڭ نەلىكتەن ۇزاق ۋاقىت قاتاڭ جاعدايدا قاماۋدا وتىرعانىن، نە سەبەپتى وعان ۇزاق مەرزىمدى كەزدەسۋگە، سالەمدەمە الۋعا مۇمكىندىك بەرىلمەيتىنىن سۇرادىق. ءىىم جىبەرگەن حاتىندا رەداكسيانىڭ ساۋالىنا جاۋاپ بەرمەدى. مينيسترلىك حاتىندا (نەبارى 24 جول) بىردە-بىر تۇتقىننىڭ اتى اتالمايدى.

«تۇتقىنداردىڭ ءبارى قاجەتتى ماتەريالدىق-تۇرمىستىق جاعدايمەن قامتاماسىز ەتىلگەن. ولارعا ازىق-تۇلىك، توسەك-ورىن جابدىعى بەرىلەدى، كۇز بەن قىسقا قاجەتتى زاتتارمەن (جىلى كۇرتە، باس كيىم، ت.ب.) قامتاماسىز ەتەمىز. ارالاس قاۋىپسىزدىك مەكەمەسىندە وتىرعان تۇتقىندار جىلىنا ەكى رەت قىسقا كەزدەسۋ وتكىزەدى. قاج (قىلمىستىق-اتقارۋ جۇيەسى) مەكەمەسىندە وتىرعان تۇتقىندار حات پەن تەلەگراممانى شەكتەۋسىز مولشەردە جىبەرە الادى» دەلىنگەن ءىىم جاۋابىندا.

ۇشتەن ەكى مەرزىمى ءوتتى. قاشان بوسايدى؟

بىلتىر ارون اتابەكپەن قىسقا مەرزىمدى كەزدەسكەن ەلەنا سەمەنوۆا تۇرمىستىق جانە شىعارماشىلىق پروبلەمالاردان بولەك، ونى شارتتى تۇردە مەرزىمىنەن بۇرىن بوساتۋ ماسەلەسىن دە كوتەرگەن بولاتىن. اتابەك 2018 جىلدىڭ تامىزىندا تۇرمەدەگى مەرزىمىنىڭ ۇشتەن ەكىسىن وتەدى، ياعني ەندى مەرزىمىنەن بۇرىن شارتتى تۇردە بوساتۋعا ءوتىنىش بەرە الادى (باسقا قاجەتتى شارتتار ورىندالعان بولسا). ءبىراق ول بىلتىر سەمەنوۆاعا بيلىكتەن راقىمشىلىق سۇرامايتىنىن ايتىپتى. سەبەبى ءوزىن ايىپتى سانامايدى، وزىنە تاعىلعان ايىپتىڭ ساياسي سەبەبى بار دەپ بىلەدى.

سوندىقتان ارون اتابەك مەرزىمىنەن بۇرىن بوساتۋدى بيلىك ءوزى ۇسىنۋى كەرەك دەپ سانايدى. «ءبىراق نۇرسۇلتان نازاربايەۆ پرەزيدەنت بولىپ تۇرعاندا بيلىك مەنى بوساتۋعا تىرىسپايدى»  دەگەن تۇتقىننىڭ ءسوزىن سەمەنوۆا ازاتتىققا جەتكىزگەن ەدى. ەندى قۇقىق قورعاۋشى ەلدىڭ جاڭا پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقايەۆ تۇسىندا ساياسي تۇتقىنداردىڭ (ارون اتابەكتى دە سولاردىڭ قاتارىنا جاتقىزادى) جاعدايى جاقسارار دەپ ۇمىتتەنەدى.

سەمەنوۆا نازاربايەۆ پرەزيدەنتتىك وكىلەتىن توقتاتقان سوڭ اتابەكتىڭ ءوزى دە مەرزىمىنەن بۇرىن بوساتۋعا ءوتىنىش بەرسە بولار ەدى دەيدى.

«ار.رۋح.حاق»  قۇقىق قورعاۋ قوعامدىق ۇيىمىنىڭ جەتەكشىسى، ساياسي تۇتقىندار (قازاقستان بيلىگى ەلدە ساياسي تۇتقىندار جوق دەيدى) جونىندەگى ساراپشىلار كەڭەسىنىڭ ۇيلەستىرۋشىسى باقىتجان تورەعوجينا اۋەلدە قاسىم-جومارت توقايەۆ پرەزيدەنتتىگىن ساياسي تۇتقىندارعا راقىمشىلىق بەرۋدەن باستايدى دەگەن ءۇمىتى اقتالماعانىن ايتادى. ونىڭ سوزىنشە، ەلدە پرەزيدەنت اۋىسقانىمەن، ساياسي تۇتقىندارعا دەگەن قارىم-قاتىناس وزگەرمەگەن سياقتى.

ازاتتىقتىڭ «قۇقىق قورعاۋ ۇيىمى پرەزيدەنت توقايەۆقا ساياسي تۇتقىندارعا راقىمشىلىق جاساۋ تۋرالى ءوتىنىش جولداي ما؟»  دەگەن ساۋالىنا تورەعوجينا «ءقازىر جەتەكشى قۇقىق قورعاۋشىلارمەن وسى ماسەلە بويىنشا كەڭەسىپ جاتىرمىز» دەپ جاۋاپ بەردى.

ازاتتىق سۇراۋىنا جاۋاپ بەرگەن ءىىم شارتتى تۇردە مەرزىمىنەن بۇرىن بوساتۋ جانە جازانى جۇمسارتۋ ماسەلەسى «سوت قۇزىرەتىنە جاتادى»  دەپ جازدى.

ديسسيدەنتكە كومەكتەسكىسى كەلەتىندەر جوق پا؟

قۇقىق قورعاۋشى باقىتجان تورەعوجينانىڭ ايتۋىنشا، ارون اتابەككە كومەكتەسكىسى كەلەتىندەر سانى جىل ساناپ ازايعانى سونشالىقتى، ەندى اقىننىڭ قولجازباسىن وڭدەپ، باسىپ شىعارۋعا شاماسى كەلمەي جاتىر. بۇرىن تۇتقىنداعى اقىننىڭ دوسى، كومپوزيتور باقتيار امانجول كومەكتەسەتىن، ولەڭدەرىن كومپيۋتەرگە تەرىپ، فايل الماسۋ سايتىنا سالاتىن. ءبىراق ول جەردەن اتابەكتىڭ تۋىندىلارى اۆتوماتتى تۇردە جوعالىپ كەتەدى. تورەعوجينانىڭ ايتۋىنشا، ازىرشە كىتاپ باسىپ شىعارۋعا قاراجات تاپشى.

قۇقىق قورعاۋشى تاعى ءبىر وزەكتى ماسەلەنى قوزعادى. ونىڭ سوزىنشە، 66 جاستاعى ارون اتابەكتى مەديسينالىق تەكسەرۋدەن وتكىزۋ كەرەك.

- ارون اتابەك – ەگدە جاستاعى ادام. ونىڭ باسى مەن اياعىنا تولىقتاي تەكسەرۋ وتكىزۋ قاجەت، جىل وتكەن سايىن دەرتى كۇشەيىپ كەلەدى، - دەيدى تورەعوجينا.

قازاقستان بيلىگى ارون اتابەكتى 2006 جىلى شىلدەنىڭ 14ء-ى كۇنى الماتىنىڭ شاڭىراق ىقشاماۋدانىنداعى جاپپاي تارتىپسىزدىككە قاتىسقان دەگەن ايىپپەن ۇزاق جىلعا سوتتادى. سول وقيعا كەزىندە ءبىر پوليسيا قىزمەتكەرى وپات بولدى. 2006 جىلعى جاعدايدان سوڭ بيلىك شاڭىراق تۇرعىندارىنا باسىپ العان جەر تەلىمدەرىن زاڭداستىرۋعا رۇقسات ەتتى. قالا شەتىنە كوممۋنيكاسيا تارتىپ، ينفراقۇرىلىم جاسادى، الماتىدا «الاتاۋ اۋدانى»  دەگەن جاڭا اۋدان پايدا بولدى.

2010 جىلى ارون اتابەككە «تۇتقىنداعى شىعارماشىلىق يەسى»  (Imprisoned اrtist) نوميناسياسى بويىنشا Freedom to Create حالىقارالىق سىيلىعى بەرىلدى. جۇلدەنى كايردەن تۋىستارى بارىپ الدى.

ەۋروپارلامەنت 2019 جىلى ناۋرىزدىڭ 14ء-ى كۇنى قازاقستان تۋرالى قابىلداعان قارارىندا «ءقازىر قاماۋدا وتىرعان بارلىق بەلسەندىلەر مەن ساياسي تۇتقىنداردى»، سونىڭ ىشىندە ارون اتابەكتى دەرەۋ بوساتۋعا شاقىردى.

قازاقستان ءىىم-نىڭ پىكىرىنشە، ۇسىنىس سيپاتىندا ازىرلەنگەن قاراردىڭ زاڭدىق كۇشى جوق. مينيسترىك ەۋروپارلامەنت دەپۋتاتتارى قازاقستان پارلامەنتى مۇشەلەرىمەن بەلسەندى قارىم-قاتىناس جاساپ، «قۇجاتتار ازىرلەۋگە سىندارلى ءارى مۇقيات قارايتىن بولار» دەپ مالىمدەگەن.

ۇسىنعان: اسەل بولات قىزى