ەلىمىزدىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ حالىققا ارناعان جولداۋىندا «حالىق دەنساۋلىعى جانە دەنساۋلىق ساقتاۋ جۇيەسى تۋرالى" كودەكستىڭ جاڭا رەداكسياسىن ازىرلەۋدى تاپسىرعانى بەلگىلى.

–«حالىقتىڭ ءومىر ءسۇرۋ ۇزاقتىعىنىڭ وسۋىنە جانە مەديسينالىق تەحنولوگيالاردىڭ دامۋىنا بايلانىستى مەديسينالىق قىزمەت كورسەتۋگە دەگەن سۇرانىس كولەمى ارتا تۇسەتىن بولادى. قازىرگى دەنساۋلىق ساقتاۋ ءىسى قىمباتقا تۇسەتىن ستاسيونارلىق ەمگە ەمەس، نەگىزىنەن اۋرۋدىڭ الدىن الۋعا باعىتتالۋعا ءتيىس. سالاماتتى ءومىر سالتىن ناسيحاتتاي وتىرىپ، قوعامدىق دەنساۋلىقتى باسقارۋ ءىسىن كۇشەيتۋ كەرەك. جاستاردىڭ رەپرودۋكتيۆتى دەنساۋلىعىن قورعاۋعا جانە نىعايتۋعا ەرەكشە نازار اۋدارۋ كەرەك. تيىمدىلىگى از جانە مەملەكەت ءۇشىن شىعىنى كوپ ديسپانسەرلىك ەم قولدانۋدان نەگىزگى سوزىلمالى اۋرۋلارعا الىستان دياگنوستيكا جاساپ، سونداي-اق وسى سالانى امبۋلاتورلىق ەمدەۋ ارقىلى باسقارۋعا كوشۋ قاجەت»، — دەيدى ەلباسى  ءوز جولداۋىندا.

راسىندا دا ۇلت دەنساۋلىعىن ساقتاۋ – مەملەكەتتىڭ عانا ەمەس، بارشا قازاقستاندىقتاردىڭ مىندەتى. سوندىقتانپرەزيدەنت تاپسىرماسىنا وراي ۇكىمەت پەن ءتيىستى مينيسترلىكتەر حالىقتىڭ دەنساۋلىعىن جاقسارتۋعا جانە نىعايتۋعا كوڭىل ءبولىپ وتىر.

ارينە، مەديسينا   وتە نازىك  سالا ەكەندىگى بەلگىلى. سوندىقتان وعان بارىنشا كوڭىل ءبولۋ كەرەك. سونىمەن قاتار، ەلىمىزدە بولىپ جاتقان رەفورمالار مەن دەنساۋلىق سالاسىنداعى باعدارلامالاردىڭ اسەرى وتە مول بولاتىنى ءسوزسىز. ۇنەمى ۇدايى نازاردا بولاتىن دەنساۋلىق سالاسىنا راسىندا وزگەرىستەر مەن قامقورلىق جانە قولداۋ  كەرەك. سوندىقتان دا ەلىمىزدىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى  «حا­لىق دەنساۋ­لى­عى جانە دەنساۋلىق ساق­تاۋ جۇيەسى تۋرا­لى» جاڭا كودەكس­ءتى دايىنداۋدى تاپسىردى. ءقازىر جاڭا كودەسكستىڭ جوباسى ازىرلەنىپ جاتىر. جەر-جەردە قوعامدىق تالقىلاۋلار ءوتىپ، ونداعى ايتىلعان ۇسىنىستار ارنايى قۇرىلعان كوميسسياعا ۇسىنىلۋدا. راسىن ايتۋ كەرەك، كودەكس جوباسىندا مەديسينا سالاسىنداعى تاجىريبەسىنىڭ ۇزدىك ۇلگىلەرى قاراستىرىلادى. دەنساۋلىق سالاسىن دامىتۋدىڭ ءتيىمدى مودەلى ۇسىنىلادى. مۇنىڭ بارلىعى اينالىپ كەلگەندە،  قازاقستانداعى حالىقتىڭ دەنساۋلىعىن نىعايتۋ، ءومىر ءسۇرۋ ۇزاقتىعىن ارتتىرۋعا ارنالاتىنى ءسوزسىز. سونىمەن قاتار، كودەكستە مەديسينانىڭ قولجەتىمدىلىگىن ارتتىرۋ كوزدەلگەن.

«حا­لىق دەنساۋ­لى­عى جانە دەنساۋلىق ساق­تاۋ جۇيەسى تۋرا­لى» جاڭا كودەكس­ءتىڭ ماقساتى نە؟ جاڭا كودەكستى دايىنداۋ بارىسىندا قازاق­ستان­نىڭ الەمنىڭ 30 دامىعان ەلىنىڭ قا­تا­­رىنا قوسىلۋى،سونداي-اق «قازاق­­ستان-2050» ستراتەگيالىق دامۋ جوس­پا­­رى باسشىلىققا الىناتىنى ايقىن.

ال ونىڭ  ماقساتىنا نازار اۋدارار بولساق، ەلدەگى قوعامدىق دەنساۋلىق ساقتاۋ جۇيەسىن دامىتۋ باسشىلىققا الىنادى. اقيقاتىندا، كەز كەلگەن سالا سياقتى مەديسينالىق ءبىلىم بەرۋ مەن عىلىمدى دامىتپاي، دەنساۋلىق سالاسى العا باسپايدى. سونداي-اق دەنساۋلىق سالاسى الەمدىك وركەنيەتتەن تىس قالماۋى كەرەك. ءقازىر «دەنساۋلىق» باعدارلاماسىنىڭ اياسىندا «قاعازسىز اۋرۋحانا» ەلەكتروندى جوباسى جۇزەگە اسىپ جاتىر.

ارينە، جاڭا كودەكستە ادام كاپيتالىن بايىتۋعا جانە دەنساۋلىعىن نىعايتۋعا قاتىستى بارلىق زاڭنامالىق تەتىكتەر قاراستىرىلادى. جوبادا مەديسينا سالاسىنداعى وقۋ مەن بىلىمدە دە كوپ وزگەرىستەر ورىن الماق. اتاپ ايتار بولساق، مەديسينالىق وقۋ ورىندارىن ءبىتىرىپ جاتقان تۇلەكتەردىڭ بولاشاقتا تۇراقتى جۇمىس ىستەۋىنە بارلىق جاعداي مەن تەتىكتەر قاراستىرىلادى.  ارينە، دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىندا مامانداردىڭ تاپشىلىعى بايقالاتىنى جاسىرىن ەمەس. وسىعان وراي جاڭا كودەكستە جەرگىلىكتى جەرلەردە مامان تاپشىلىعىن جويۋ ءۇشىن جوعارى وقۋ ورنىن بىتىرگەن تۇلەكتەردىڭ ءۇش جىلداي قىزمەت ەتەتىنى جازىلعان. بۇل ارينە ءبىر جاعىنان جاس ماماننىڭ دا شالعاي ەلدىمەكەندەردە تۇراقتانىپ قالۋىنا مۇمكىندىك بەرەتىنى ءسوزسىز.

ارينە  «حالىق دەنساۋلىعى جانە دەنساۋلىق ساقتاۋ جۇيەسى تۋرالى» كودەكستىڭ بۇل الدا اتقارىلار قۇجات، باعىت-باعدار ىسپەتتى بولادى. سوندىقتان دا ءقازىر اتالعان كودەكسكە بايلانىستى جەر-جەردە تالقىلاۋلار

وتكىزىلىپ جاتىر. دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگى الداعى ماۋسىم ايىندا بارلىق ۇسىنىستار مەن پىكىرلەردى ەسكەرە كەلە، كودەكستىڭ زاڭ جوباسى پارلامەنتكە ۇسىنىلاتىنىن ءمالىم ەتتى. دەمەك، قوعامدىق تالقىلاۋدىڭ سۇزگىسىنەن ءوتىپ بارىپ قابىلداناتىن زاڭ جوباسىندا حالىقتىڭ دەنساۋلىعىن نىعايتۋعا قاتىستى بارلىق پىكىرلەر ەسكەرىلۋى كەرەك. قاراپايىم حالىقتىڭ بۇل كودەكسكە بارىنشا ءۇمىت ارتىپ وتىرعانىنىڭ سىرى دا وسى. راس، مەديسينانىڭ دامۋىنا سايكەس، انا مەن بالا ءولىمى ازايدى. دەنساۋلىققا قاتىستى ستاتيستيكالىق كورسەتكىشتەر دە كوڭىل قۋانتادى. قازاقستاندىقتاردىڭ ءومىر ءسۇرۋ ۇزاقتىعى دا جاقساردى اتاپ ايتار بولساق، بۇگىنگى تاڭدا ورتاشا كورسەتكىش 72، 95 بولىپ وتىر. 2016-2019 جىلدارعا ارنالعان «دەنساۋلىق» باعدارلاماسىنىڭ ناتيجەسىندە العاشقى مەديسينالىق-سانيتارلىق كومەك نىساندارىنىڭ سانى 6 پايىزعا ارتتى.  ەلەكتروندى پاسپورت­ى بار ازاماتتاردىڭ سانى 11 ميلليوننان استى. دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگىنىڭ ماماندارى 2020 جىلى حالىق 100 پروسەنت ەلەكتروندى دەنساۋلىق پاسپورتىمەن قامتاماسىز ەتىلەتىنىن ايتىپ وتىر. سونىمەن قاتار بيىل 3،5 ملن ادام تەگىن دارى-دارمەكپەن قامتاماسىز ەتىلدى. ايتا بەرسەك، مۇنداي جەتىستىكتەر وتە كوپ. مينيستر ەلجان ءبىرتانوۆ الەۋمەتتىك مەديسينالىق ساقتاندىرۋدىڭ جۇيەسىنىڭ ەنگىزىلۋىنە وراي تەگىن بەرىلەتىن دارى-دارمەكتەر ءتىزىمى تاياۋداعى ۋاقىتتا كۇرت ارتاتىنىن ايتتى. دەمەك، مۇنىڭ بارلىعى دا حالىقتىڭ دەنساۋلىعىن ارتتىرۋ ءۇشىن جاسالىنىپ جاتقان قادام ەكەنىن ايتا كەتۋىمىز قاجەت.

«حالىق دەنساۋلىعى جانە دەنساۋ­لىق ساقتاۋ جۇيەسى تۋرالى» زاڭ جوباسى مەديسينا سالاسىنداعى قول جەتكىزگەن جەتىستىكتەردى ساقتاپ، ونى ودان ارى دامىتۋعا ارنالعان. دەمەك دەنساۋلىق ساقتاۋ ماسەلەسىن تەك قانا دارىگەرگە ارتىپ قويۋعا بولمايدى. بۇل ەڭ الدىمەن ادامنىڭ وزىنە قاتىستى ەكەنى ءسوزسىز. دەسەك تە، بۇل ماسەلەدەن مەملەكەت پەن قوعامدىق ورتا ەشقاشان شەت قالمايدى. ناقتى ايتقاندا، ازاماتتاردىڭ دەنساۋلىعىن نىعايتۋ ماسەلەسىندە ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمدار مەن بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنىڭ ءرولى ارتادى. مۇنىڭ بارلىعى تالقىلانىپ جاتقان دەنساۋلىق تۋرالى كودەكستە ايقىن كورىنىس تاباتىن بولادى. سوندىقتان تۇڭعىش پرەزدەنتىمىز اتاپ كورسەتكەن دەنساۋلىق كودەكسىنىڭ ماڭىزى وتە ۇلكەن دەپ ەسپتەيمىز.

ويتكەنى كودەكستە حالىق ءۇشىن بارلىق نارسە قاراستىرىلعان. اتاپ ايتار بولساق، ولار  – ۇلت دەنساۋلىعىن نىعايتۋ، حالىقتىڭ ءومىر ءسۇرۋ ۇزاقتىعىن ارتتىرۋ،  مەديسينالىق تەحنولوگيالاردى دامىتۋ، سوزىلمالى اۋرۋلاردىڭ الدىن الۋ جانە ونى ەمدەۋ، سالاۋاتتى ءومىر سالتىن قالىپتاستىرۋ جانە ونى جۇرتشىلىق اراسىندا داعدىعا اينالدىرۋ، مەديسينادا سيفرلىق تەحنولوگيانى دامىتۋ، قولجەتىمدى مەديسينالىق قىزمەتتەردى ۇسىنۋ. سونىمەن قاتار، مەملەكەتتىك الەۋمەتتىك مەديسينالىق ساقتاندىرۋ جۇيەسىن (ءمامس ) ەنگىزۋ مەن مەديسينالىق سانيتارلىق العاشقى كومەكپەن  (مساك) بارىنشا قامتاماسىز ەتۋ – الداعى ۋاقىتتا باستى ورىنعا شىعادى. سوندىقتان دا «دەنساۋلىق» باعدارلاماسى اياسىندا جانە ۇلت دەنساۋلىعىن نىعايتۋعا ارنالعان «حالىق دەنساۋلىعى  تۋرالى»  كودەكس كوپتىڭ كوڭىلىنەن شىعاتىن زاڭ جوباسى دەگەن ويدامىز.