ءبىز قازىرگى ۋاقىتتا مىندەتتى مەديسينالىق ساقتاندىرۋ جۇيەسى (ممسج) تۋرالى ءجيى ەستيتىن بولدىق. ال ونىڭ قانشالىقتى قاجەتتىلىگى بار؟ جالپى بۇل جۇيەنىڭ تيىمدىلىگى نەدە؟ ءبىز ونىڭ ناتيجەسىن قاشان كورە باستايمىز؟ ارينە، ول تۋرالى ءالى تەرەڭ ويلانباۋىمىز بەك مۇمكىن. ويتكەنى ونىڭ يگىلىگىن 2020 جىلدان باستاپ كورە باستايتىنىمىز اقيقات. سوندىقتان دا قازىرگى ۋاقىتقا مىندەتتى مەديسينالىق ساقتاندىرۋ جۇيەسىنە قاتىستى مەملەكەت تاراپىنان اقپاراتتاندىرۋ جۇمىستارى كوبىرەك جۇرگىزىلىپ ءارى ءتۇسىندىرىلىپ جاتىر. بۇل زاڭدى دا. ويتكەنى ونىڭ بەرەر پايداسى كوپ. ەڭ الدىمەن حالىقتىڭ دەنساۋلىعى ءۇشىن قاجەت.

بۇل تۋرالى ەلىمىزدىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ حالىققا ارناعان جولداۋىندا «بيىلعى 1 شىلدەدەن مەملەكەتتىڭ، جۇمىس بەرۋشىلەردىڭ، ازاماتتاردىڭ ورتاق جاۋاپكەرشىلىگىنە نەگىزدەلگەن مىندەتتى مەديسينالىق ساقتاندىرۋ جۇيەسى (ممسج) ەنگىزىلە باستايدى. بۇل جۇيەنىڭ تيىمدىلىگى الەمدىك تاجىريبە ارقىلى دالەلدەنگەن. مەديسينالىق ساقتاندىرۋ جۇيەسىنە قاتىسۋشىلارعا كەڭ اۋقىمداعى مەديسينالىق قىزمەتتەر ۇسىنىلادى. وعان حالىقتىڭ الەۋمەتتىك ءالسىز توپتارىنىڭ قاتىسۋىنا مەملەكەتتىك قولداۋ كورسەتىلەدى. ۇكىمەت قاجەتتى دەڭگەيدە دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىن اقپاراتتاندىرۋى كەرەك. باسەكەلەستىكتى دامىتۋ ءۇشىن جەكە مەنشىكتەگى مەديسينا مەكەمەلەرىنە ممسج جۇيەسى اياسىندا تەڭ جاعداي تۋعىزۋ كەرەك.ۇكىمەتكە جانە اكىمدەرگە كەڭ اۋقىمدى ءاقپاراتتىق-تۇسىندىرۋ جۇمىسىن جۇرگىزۋدى تاپسىرامىن» دەپ اتاپ كورسەتكەنى بەلگىلى. مىنە سودان بەرى ەكى جىلعا جۋىق ۋاقىت ءوتتى. قازىرگى ناتيجە قانداي؟ ەندى ءبىز اتالعان ساراپتامالىق ماقالانىڭ اياسىندا وسى ساۋالدارعا تولىققاندى جاۋاپ بەرەتىن بولامىز. سونىمەن...

ممسج تاريحى قايدان باستالادى؟

جالپى الەم تاريحىنا نازار اۋدارار بولساق، مىندەتتى مەديسينالىق ساقتاندىرۋ جۇيەسى دامىعان بارلىق مەملەكەتتەردە بار جانە جۇيەلى تۇردە جۇمىس ىستەپ كەلەدى. ايتا كەتەتىن ءبىر جايت، 1871 جىلدان باستاپ، جۇمىسشىلارعا الەۋمەتتىك ساقتاندىرۋدى جۇزەگە اسىراتىن زاڭدار جيناعى جارىققا شىعادى. سوندان باستاپ، ساقتاندىرۋدىڭ ءار ءتۇرى ەنگىزىلە باستايدى. اتاپ ايتار بولساق، وندىرىستەن جازاتايىم زارداپ شەككەندەردى ساقتاندىرۋ، سىرقاتقا شالدىققان كەزدە ساقتاندىرۋ قورىنان بەرىلەتىن جاردەماقى جۇيەسى بولدى. كەيىن بۇل جۇيە ەۋروپانىڭ باسقا مەملەكەتتەرىندە دامىدى. فرانسيا، نورۆەگيا، شۆەسيا، جاڭا زەلانديا   وسى گەرماندىق ساقتاندىرۋ ءتاسىلىن قولدانا باستادى.  ءقازىر الەمنىڭ كوپتەگەن ەلدەرى وسى جۇيەگە كوشتى.

مىندەتتى مەديسينالىق ساقتاندىرۋ قازاقستاندىقتارعا نە بەرەدى؟

مىندەتتى مەديسينالىق ساقتاندىرۋ جۇيەسى قازاقستاندا پرەزيدەنت تاپسىرماسىنا وراي 2017 جىلدىڭ 1 شىلدەسىنەن باستاپ كۇشىنە ەندى. ال اتالعان جۇيەنىڭ تيىمدىلىگى نەدە؟

1. ازاماتتار ساقتاندىرۋ قورىنا جارنا تولەيدى، سول ارقىلى ولار ءوزى قالاعان كەز كەلگەن داورىگەرگە بارىپ قارالا الادى.
2. پاسيەنتتەردى ەمدەۋگە سول قوردان ارنايى اقشا بولىنەدى.
3. قورداعى ءار پاسيەنتتىڭ اقشاسى ارقىلى جەكەمەنشىك ەمحانالار دا سىرقات جانداردى ەمدەي الادى.
4. بۇل جۇيەنىڭ تاعى ءبىر تيىمدىلىگى مىنادا: ساقتاندىرۋ ارقىلى ەم الاتىن ازاماتتاردىڭ سانى ارتادى.
5. مەديسينالىق مەكەمەلەر اراسىندا باسەكەلەستىك ءوربيدى. وسىعان وراي پاسيەنت ەمدەۋشى دارىگەردى دە ءوزى تاڭدايدى.
6. مىندەتتى مەديسينالىق ساق­تاندىرۋ ادامداردىڭ دەنساۋلىعىن قامتاماسىز ەتۋگە مۇمكىندىك بەرەدى.
7. ساقتاندىرۋ قورىنا ءتيىستى مولشەردەگى جارنانى جۇمىس بەرۋشى تولەيدى.
8. جەكە كاسىپكەر دە مۇنى تولەۋگە مىندەتتى.
9. ساقتاندىرۋ قورىنا ءتيىستى مولشەردە اۋدارىلاتىن اقشانىڭ بارلىعىن جا جۇمىس بەرۋشى ءوز قالاسىنان تولەۋگە مىندەتتى.
10. مۇنىڭ بارلىعى دا ادام ءومىرى مەن دەنساۋلىعىن ساقتاۋ ءۇشىن قاجەت

ايتا كەتۋ كەرەك، بۇرىن جالپى تولەم بولەك -بولەك جۇرگىزىلىپ كەلسە، 2019 جىلدىڭ 1 قاڭتارىنان باستاپ بۇل جۇيە وزگەرتىلدى. اتاپ ايتار بولساق، جاڭا جىلدان باستاپ، بۇكىل قازاقستاندىقتار، اتاپ ايتقاندا جۇمىس بەرۋشىلەر ءۇشىن جاڭا تولەم جۇيەسى ىسكە استى. ول ءبىرىڭعاي جيىنتىق تولەم دەپ اتالادى. ال تورتەۋىن سارالاپ نەمەسە دارالاپ ايتار بولساق، ولار – مىندەتتى ءتورت تولەم –جەكە تابىس سالىعى، مىندەتتى زەينەتاقى جارناسى، الەۋمەتتىك مەديسينالىق ساقتاندىرۋ قورى مەن مەملەكەتتىك الەۋمەتتىك ساقتاندىرۋ قورىنا جاسالاتىن تولەم بولىپ وتىر.  ال ءبىرىڭعاي جيىنتىق تولەم رەسپۋبليكالىق ماڭىزى بار قالالار ءۇشىن (اەك)  1 ايلىق ەسەپتىك كورسەتكىش (2525 تەڭگە)، وزگە ەلدىمەكەندەر ءۇشىن (اۋدان، اۋىل) - 0،5 اەك تەڭگەگە تەڭ.

مەملەكەت ءوز قازىناسىنان كىمدەرگە جارنا تولەيدى؟

 جالپى مەملەكەتتىڭ ءوز ازاماتتارىن قامقورلىعىنا العانىن مىنا ءبىر جەڭىلدىكتەردەن دە اڭعارۋعا بولادى. 2020 جىلدان باستاپ، ءوز قازىناسىنان ازاماتتاردىڭ 13 ساناتى ءۇشىن جارنا تولەيدى. بۇل ارينە جەڭىلدىگى بار قازاقستان ازاماتتارى ءۇشىن ۇلكەن كومەك. ولار كىمدەر، مەملەكەت قاي توپتاعى ازاماتتارعا كومەگىن نەمەسە ءوز قولداۋىن كورسەتپەك؟ كىمدەر جارنا تولەۋدەن بوساتىلادى؟ سونىمەن...

-«التىن القا»، «كۇمىس القا» يەگەرلەرى، «باتىر انا» اتاعىن العاندار،

ءى جانە ءىى دارەجەلى «انا داڭقى» وردەنىمەن ماراپاتتالعاندار؛

-بالالار؛

-زەينەتكەرلەر؛

-ۇوس ارداگەرلەرى مەن مۇگەدەكتەرى؛

-كوپ بالالى انالار؛

-جۇمىس ىستەمەيتىن جۇكتى ايەلدەر؛

-جۇكتىلىك دەمالىستاعى انالار؛

-مۇگەدەكتەر جانە مۇگەدەك-بالالارعا قارايتىن تۇرعىندار؛

-تىركەلگەن جۇمىسسىزدار؛

-ينتەرنات تاربيەلەنۋشىلەرى؛

-ستۋدەنتتەر،

-قاماۋداعى ادامدار جانە جۇمىس ىستەمەيتىن ورالماندار؛

- ۋاقىتشا ۇستاۋ يزولياتورلارى مەن تەرگەۋ يزولياتورىنداعى ازاماتتار.

ايتا كەتەتىن ءبىر جايت، مىندەتتى ساقتاندىرۋ شەڭبەرىندە مەديسينالىق (ممسج) كومەك 2020 جىلدان باستاپ حالىققا قىزمەت ەتە باستايدى. ال «وسى ۋاقىتقا دەيىن اۋدارىلىپ كەلگەن قارجى قايدا كەتتى؟» دەپ ۋايىمداۋدىڭ قاجەتى جوق. ول اقشا ۇلتتىق بانكتە ساقتالادى. ءسويتىپ، جينالعان جارنا 2020 جىلى ساقتاندىرۋ پاكەتى بويىنشا كورسەتىلگەن قىزمەت اقىسىن تولەۋگە بىرتىندەپ جۇمسالا باستايدى.

ارينە، مۇنىڭ بارلىعى دا بولاشاق ۇرپاقتىڭ دەنىنىڭ ساۋلىعى ءۇشىن مەملەكەت تاراپىنان جاسالىنىپ جاتقان قادام. بۇل ەڭ الدىمەن حالىقتىڭ، ياعني ءاربىر تۇرعىننىڭ دەنساۋلىق ساقتاۋ جۇيەسىنە دەگەن سەنىمىن وياتادى. سونىمەن قاتار، ەلىمىزدىڭ مەديسينالىق قىزمەتىنىڭ ساپاسى ارتادى. تاعى ءبىر اتاپ وتەتىن ءبىر نارسە، قازىرگى ۋاقىتتا مەديسينا سالاسىنداعى بار شىعىندى مەملەكەت كوتەرىپ وتىر. ناقتى ايتساق، مەديسينانى دامىتۋعا مەملەكەت قازىناسىنان كوپ قارجى بولىنۋدە. ونى جوققا شىعارماۋىمىز كەرەك. مۇنىڭ بارلىعى اتاپ ايتار بولساق، شىعىن. ەندى ونىڭ ورنىن تولتىرۋ ماقساتىندا مىندەتتى مەديسينادىق ساقتاندىرۋ جۇيەسى ومىرگە كەلدى.  ەندى ازاماتتاردىڭ جارنا ارقىلى قورعا جينالعان اقشاسى وزدەرىنە قىزمەت ەتەتىن بولادى. بۇل جەردە ادامدار قاي ەمحاناعا بارىپ ەمدەلەتىنىن دە وزدەرى تاڭدايدى. ەگەر سىرقاتتانۋشىلار ءوزى تاڭداعان اۋرۋحاناعا نەمەسە ەمحاناعا بارعىسى كەلسە، سول ممەديسينادىق مەكەمەگە اقشا اۋدارىلادى. بۇل وسى ورايدا مەديسينالىق مەكەمەلەر اراسىنداعى باسەكەلەستىكتى كۇشەيتەدى، سونداي-اق دارىگەرلەردىڭ جاۋاپكەرشىلىگىن ارتتىرادى. سونداي-اق، مەديسينالىق ماتەريال­دىق-تەحنيكالىق بازانىنى جاقسارا­دى.

ساقتاندىرۋ قورىندا قانشا قارجى بار؟

جالپى مىندەتتى الەۋمەتتىك مەديسينالىق ساقتاندىرۋ جۇيەسىندە 2020 جىلدان باستاپ مەملەكەت مەديسينالىق كومەكتى ۇلعايتۋدى كوزدەپ وتىر. اتاپ ايتساق، مەديسينالىق ساقتاندىرۋ قورىنا جارناسى مەملەكەتتەن تولەنەتىن ازاماتتاردىڭ ءتىزىمى كەڭەيتىلەدى. بۇل ورايدا ۇكىمەت اتالعان ازاماتتارعا ۇلكەن جەڭىلدىك جاساپ وتىر. ال بۇل تىزىمگە 1 توپتاعى مۇگەدەكتەرگە كۇتىم جاسايتىن جۇمىسسىزدار، مەملەكەتتىك اتاۋلى الەۋمەتتىك كومەك الاتىندار، ءتورت جانە ودان كوپ بىرگە تۇراتىن جاسى كامەلەتكە تولماعان بالالارى بار، سونىڭ ىشىندە كۇندىزگى وقۋ نىسانىندا وقيتىن وتباسىلار كىرەدى. بۇل ارينە مەملەكەتتىڭ ازاماتتارىن قامقورلىقسىز قالدىرمايتىنىن بىلدىرەدى.

وسى جەردە تۋاتىن ءبىر ساۋال: ەلىمىزدىڭ تاۋەلسىزدىك العانىنا 27 جىل ءوتتى. ال مىندەتتىڭ مەديسينالىق ساقتاندىرۋدىڭ سوڭعى ەكى-ۇش جىلدا جۇيەلى تۇردە ەنگىزىلىپ جاتقانىنىڭ سىرى نەدە؟ اتاپ ايتار بولساق، ونىڭ بىرنەشە سەبەبى بار. الدىمەن قازاقستاننىڭ ەكونوميكالىق ءوسىمى ارتتى. جۇمىسسىزدىق ازايدى. ءقازىر ەلدەگى ءار ادامنىڭ تۇراقتى جۇمىس ورنى بار. مۇنداي جاعدايدا جۇمىس بەرۋشىلەر دە، جەكە كاسىپكەرلەردە ءوز قاراماعىنداعى جۇمىسشىلاردىڭ قۇقىن قامتاماسىز ەتە الادى. دەمەك، بۇل مىندەتتى مەديسينالىق ساقتاندىرۋ قورىنا ءتيىستى جارنا اۋدارا الادى دەگەن ءسوز. بۇل پىكىرگە ءۋاج كەلتىرەر بولساق، ەلىمىزدىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ «الدىمەن ەكونوميكا، سوسىن ساياسات» قاعيداسىنىڭ دۇرىستىعى جانە ومىرشەڭدىگى بارعان سايىن ايقىندالىپ كەلە جاتقانىنا كوز جەتكىزەسىڭ.

ەندى دەرەكتەرگە نازار اۋدارار بولساق، بىلاي: 2017 جىلدىڭ شىلدەسىنەن باستاپ، مىندەتتى مەديسينالىق ساقتاندىرۋ جۇيەسى ىسكە قوسىلعانى بەلگىلى.  «الەۋمەتتىك مەديسينالىق ساقتاندىرۋ قورى»  باسپا ءسوز قىزمەتىنىڭ مالىمەتىنە سەنسەك، 2017 جىلدىڭ 1 شىلدەسىنەن 2019 جىلدىڭ 21 اقپانىنا دەيىنگى ارالىقتا جيناقتالعان جارنانىڭ جالپى كولەمى 145 ملرد  تەڭگەنى قۇراعان. ال ۇستىمىزدەگى جىلدىڭ سوڭىنا دەيىن شامامەن 240 ميلليارد تەڭگە جينالادى دەپ جوسپارلانىپ وتىر. بۇل ارينە ۇلكەن قارجى ەكەنى ءسوزسىز. مۇنىڭ بارلىعىنىڭ الداعى ۋاقىتتا قايتارىمى بولادى. سول ءۇشىن حالىق اۋدارىلىپ جاتقان جارنانىڭ يگىلىگىن كەلەشەكتە كورەدى.