كەشە رەسەيدىڭ ءبىرىنشى ۆيسە-قارجى ءمينيسترى انتون سيلۋانوۆ جۇڭگو مەن اقش-تىڭ اراسىنداعى جانە ەۋرووداق پەن رەسەي اراسىنداعى سانكسيالار الماسۋىنىڭ اسەرى ەندى شىعا باستايتىنىن جاسىرمادى. 

سيلۋانوۆتىڭ ايتۋىنشا، جىل باسىنان بەرى وزگە كورشىلەس ەلدەرگە سەزىلمەگەن سانكسيالار سالقىنى جىل سوڭىندا انىق بىلىنە باستايدى. ءقازىردىڭ وزىندە سانكسيالار لەگى رەسەيگە دە، ەۋروپا ەلدەرىنە دە وڭاي ءتيىپ وتىرعان جوق. مىسالى، وسى سانكسيالار اسەرىنەن ءبىر عانا يتاليا ەلىنىڭ وندىرۋشىلەرى ءبىر ايدا 166 ملن ەۆرو شىعىن كورگەن. "تامىز ايىندا يتاليانىڭ رەسەيگە جىبەرەتىن ەكسپورتىنىڭ كولەمى 15،7 پايىزعا قىسقارعان بولاتىن. ەندى وسىنىڭ ناتيجەسىندە يتاليا وندىرۋشىلەرىنىڭ تابىسى قوسا ازايدى" دەيدى سيلۋانوۆ.

سونداي-اق رەسەي ەكونوميستەرىنىڭ پايىمداۋىنشا، اقش، كانادا، اۆستراليا، نورۆەگيا ەلدەرىنىڭ دە وندىرىسشىلەرىنە قازىردە وڭاي بولىپ وتىرعان جوق. اتالمىش ەلدەردىڭ قۇس ەتىنەن، كوكونىسى مەن جەمىس-جيدەگىنەن، ءسۇت جانە ءسۇت ونىمدەرىنەن باس تارتقان رەسەي بۇگىندە وسى ەلدەردىڭ دە شىعىنىن سانامالاپ تا ۇلگەرىپتى. بۇل ەلدەردىڭ ءارقايسىسى شامامەن 33 ملن دوللاردان، 96 ملن دوللارعا دەيىن شىعىن كورگەن.

ال رەسەيدىڭ ءوزى ەۋرووداق سانكسياسىنان جىل باسىنان بەرى 40 ملرد دوللار، الەمدىك نارىقتا مۇناي باعاسىنىڭ ءتۇسۋى سالدارىنان 100 ملرد دوللار شىعىن كورىپ وتىر. مىنە، وسىنداي دەرەكتەردى العا تارتقان انتون سيلۋانوۆ سانكسيالار سالدارى ەندى جىل سوڭىندا ايقىن اسەر ەتە باستايتىنىن، سوندىقتان بۇقاراعا بۇل تۇرعىدا ناقتى-ناقتى مالىمەتتەر جەتكىزۋ كەرەكتىگىن اشىپ ايتتى.

جالپى، رەسەي ساراپشىلارى 2019-2020 جىلدار ارالىعىندا رەسەي ەكونوميكاسى ءۇشىن اسا اۋىر جىل بولاتىنىن ناقتى ايتىپ وتىر. "بۇل ارالىقتاردا رەسەيدىڭ ءجىو تومەندەپ، ينفلياسيا دەڭگەيى ءوسىپ، ەلگە كەلەر ينۆەستيسيا كولەمى نولدىك دەڭگەيگە دەيىن قىسقارىپ، تۇرعىنداردىڭ جالاقىسى مەن زەينەتاقىسىن تولەۋ قيىندايدى" دەپ وتىر ساراپشىلار.

ال مۇندايدا ەكونوميكالىق كەڭىستىككە بىرىككەن ەل رەتىندە قازاقستانعا قايتپەك كەرەك؟ سانكسيالاردىڭ ناقتى اسەرى ەندى ايقىن بىلىنە باستايتىنىن قازاقستان سەزىنىپ وتىر ما؟ قازاقستاننىڭ جاعدايى قالاي بولادى؟

بۇل رەتتە ەكونوميست-عالىم بەيسەنبەك زيابەكوۆ بىلاي دەيدى:

– ءقازىردىڭ وزىندە قانشالىقتى جاسىرعانىمىزبەن بىزگە بۇل سانكسيالاردىڭ اسەرى بار. ءبىر عانا مىسال ايتايىن، رەسەي وزىنەن "قاشىپ" جاتقان كاپيتالداردىڭ ورنىن سالىقتى ءوسىرۋ ارقىلى تولتىرۋدى كوزدەپ وتىر. كورشىلەس جاتقان ەلدىڭ بۇلايشا سالىقتى ءوسىرۋى اسىرەسە كەدەندىك  تاۋار تاسىمالىنا سالىقتى ءوسىرۋى بىزدەگى كاسىپكەرلەرگە اسەر ەتپەي قويمايدى. ءقازىر رەسەي ءتۇرلى سالىق كولەمىن وسىرە باستادى. رەسەي جىل سوڭىندا قوسىمشا قۇن سالىعىن (ققس) 20 پايىزدان وسىرەمىز دەپ وتىر. رەسەيدە ققس 20 پايىز ول ودان ءارى وسەتىن بوسلا بىزدەگى بيزنەسكە دە كەرى اسەرىن بەرەدى. رەسەي تاسىمال قۇنى بار، تاعى باسقا قوسىمشا سالىقتارى بار سالىقتىڭ ءتۇرىن كوبەيتىپ جاتىر. بيىل جىل باسىندا سالىقتان ابدەن شارشاعان بەلارۋس كاسىپكەرلەرى وكىمەتىنە سالىقتى تومەندەتۋدى ۇسىندى. سوندا بەلارۋس وكىمەتىندەگى جاۋاپتى تۇلعالار "سالىقتى تومەندەتسە، بيۋدجەت شىعىن كورەدى" دەپ ۇسىنىستى كەرى قايتاردى. ءقازىر بءىزدىڭ تاۋار الماساتىن كورشىلەرىمىزدە تاۋاردى تاسىمالداۋ، جەتكىزۋ، ساتىلىمعا شىعارۋ سالىعىنىڭ جوعارى بولۋى كاسىپ يەلەرىنە قازىردە اۋىرلىق ەتۋدە. ءقازىردىڭ وزىندە اكسيزدىك سالىقتارىڭ تومەن دەپ رەسەي قازاقستاننىڭ ءبازبىر تاۋارلارىن ەلىنە ەنگىزۋدى شەكتەۋدە. ەگەر تاسىمال سالىعى، ساتىلىم سالىعى ودان ءارى وسەتىن بولسا، بۇل بىزدەگى شاعىن جانە ورتا بيزنەستىڭ دامۋىنا اناعۇرلىم اسەر ەتەتىن دۇنيە. ەكى ەل اراسىنداعى الىس-بەرىس جاعىن ەسكەرسەك، بۇل كاسىپ يەلەرىنىڭ قالتالارىنا ايتارلىقتاي سالماق سالادى. بۇدان بارىپ ولار شىعارعان ونىمدەرىن ىشكى نارىققا جىبەرگەندە دە قىمباتتاتۋعا ءماجبۇر بولادى. مۇنىڭ ارتى ينفلياسيانىڭ بايلاپ-ماتاۋعا كونبەيتىنىن دالەلدەيدى. جالپى، كەلەر جىل شاعىن جانە ورتا بيزنەسكە وڭاي بولمايدى. شاعىن بيزنەس قانا ەمەس، ءبىراز سالالار اۋىرتپالىقتى باستان كەشىرەدى. شيكىزات وندىرەتىن، دايىن ونىمگە دەيىن ءونىم وندىرەتىن سالالار ءبىرشاما قيىندىقتاردى وتكىزەدى. ءبىزدىڭ ۇكىمەت 2020-2021 جىلدار ارالىعىندا ەكونوميكالىق جاعدايدىڭ اۋىرلايتىنىن سەزىنبەي وتىر ەمەس، سەزىنىپ وتىر. سوندىقتان دا ۇلتتىق قوردىڭ اقشاسى ءقايسىبىر سالالارعا كومەككە كەلمەك. ەگەر وسى قارجىلار ورنىمەن جۇمسالىپ، تالان-تاراجعا تۇسپەسە بۇل داعدارىستىڭ سالقىنى بىزگە اسا بىلىنبەس ەدى. نەگىزىندە سانكسيانىڭ زاردابى اشىق سوعىستان دا قيىن ەكەنىن ەسكەرسەك، بۇل جەردە قازاقستان ۇكىمەتى بارلىعىن ەسەپتەپ، زەرتتەپ وتىر دەپ ۇمىتتەنۋ كەرەك.

قارلىعاش زارىققان قىزى