Ústimizdegi jyldyń 9 qyrkúıeginde Memleket basshysy Nursultan Nazarbaev Úkimet jumysynyń basty basymdyqtarynyń biri retinde jappaı kásipkerlikti yntalandyrý men jumyspen qamtý aýqymyn keńeıtýdi belgilep bergeni belgili. Buǵan qosa, agroónerkásip keshenin, atap aıtqanda, aýyl sharýashylyǵy kooperasıalaryn damytý men eksporttyq áleýetti ártaraptandyrý boıynsha tapsyrmalar bergen edi.

Memleket basshysy alǵa qoıǵan mindetterdi júzege asyrýǵa oraı Qazaqstan Respýblıkasynyń «Atameken» Ulttyq kásipkerler palatasy kásipkerlikti damytýdyń 10 ilgerindi qadamyn usynyp otyr. Al biz osy 10 qadamnyń túıinin tarqatý maqsatynda Qazaqstan Respýblıkasynyń «Atameken» Ulttyq kásipkerler palatasy tóralqasynyń tóraǵasy T.A.QULYBAEVTY áńgimege tartqan bolatynbyz.

Mıkronesıeleýdi keńeıtý – kásipkerlikti damytýdyń utymdy joly

Tımýr Asqaruly, qazirgi kezde kásipkerlikti mıkronesıeleý «Bıznestiń jol kartasy-2020», «Jumyspen qamtýdyń jol kartasy-2020» baǵdarlamalary aıasynda júzege asyrylyp kele jatqanynan habardarmyz. Osy baǵdarlamalardyń artyqshylyqtary qandaı, kemshilikteri bar ma? Bolashaqta mıkronesıeleýdi qazirgiden de jeńildetýdiń joldary qarastyryla ma?

– Búginde bıznesti mıkronesıeleý, ózderińiz aıtqandaı, «Bıznestiń jol kartasy-2020» baǵdarlamasy aıasynda júzege asyrylý ústinde. Berilý kólemi jylyna 6 paıyzdyq ósimmen 10 mln teńge. Al «Jumyspen qamtýdyń jol kartasy-2020» baǵdarlamasyna sáıkes jylyna 5 paıyzdyq ósimmen 3 mln teńge berilip keledi. Buǵan qosa, «QazAgro» Ulttyq basqarý holdıńiniń tetikteri arqyly mıkronesıelik uıymdar tarapynan jylyna 9,5/12 paıyzdyq mólsherlememen 3 mln teńgege deıin nesıeleý qarastyrylǵan.

Osyndaı tıimdi qarjylyq sharttarǵa qaramastan, kásipkerler atalǵan baǵdarlamalar boıynsha kepilmen qamtamasyz etý, talap etiletin qujattar sanynyń kóptigi jáne ilespeli jobalardyń joqtyǵy saldarynan qıyndyqtarǵa tap kelip jatady. Máselen, kásipkerler «Bıznestiń jol kartasy-2020» baǵdarlamasy boıynsha mıkronesıe alý úshin 13 qujat usynýy tıis. Osyǵan qaramastan, ótken jyly Mıkronesıelik uıymdar (MNU) tarapynan jalpy somasy 120 mlrd teńgeniń 564 myń mıkronesıesi berilipti.

Ústimizdegi jyldyń basynan beri «Atameken» UKP jeke ınvestısıalar men jergilikti búdjet qarjylaryn tartý esebinen bes qanatqaqty oblysta mıkronesıeleýge kirisip ketti. Olar: Almaty, Aqtóbe, Qyzylorda, Qostanaı jáne Mańǵystaý oblystary.

«Atameken» UKP júzege asyryp jatqan sheshýshi basymdyqtarǵa mıkronesıeleýdiń kepilder boıynsha ıkemdiligi, kepildeme usyný, kásipkerlerdiń oqýdan bastap bıznes-jobalar jasaǵanǵa deıingi aralyqtaǵy is-áreketteri, kooperasıalar men tikeleı satýdyń múmkindikteri jatady.

Mıkronesıeler 5 jylǵa deıingi merzimge jyldyq 6 paıyzdyq mólsherlememen 15 mln. teńgege deıingi somada salalyq shekteýlersiz beriledi. Onyń ústine, kásipkerge mıkronesıe alý úshin bar bolǵany 5-6 qujat ótkizse jetip jatyr.

Mıkronesıeleý qyzmetimen keń qamtý «Atameken» UKP-nyń ınfraqurylymdaryn damytýdy qamtamasyz etedi. Qamtamasyz etý aýdandyq deńgeıde de júzege asyrylady. Búginge deıin oblystyq deńgeıde 23 Kásipkerlikke qyzmet kórsetý ortalyǵy (KQO), al aýdandyq deńgeıde 188 Kásipkerlikti qoldaý ortalyǵy (KQO) jumys istese, olardyń 152-si aýdan ortalyqtarynda, 9-y shaǵyn qalalarda, al 27-si monoqalalarda ornalasqan.

Halyqty bıznestiń negizderine jappaı oqytqan tıimdi

– Qazirgi tańda halyqty bıznestiń negizderine oqytyp-úıretý «Bıznes-Keńesshi» jáne «Bıznes-Ósim» jobalary boıynsha «Bıznestiń jol kartasy-2020» sheńberinde júzege asyrylyp jatyr eken. Osy máseleni tarqata tússeńiz.

– Osy arada oqytý taqyrybyna baılanysty «Bıznes-Keńesshi» jobasy boıynsha oqytý 2 kún ishinde, al «Bıznes-Ósim» jobasy boıynsha 2-5 kún aralyǵynda júzege asyrylatynyn naqtylaı keteıin. Bıznestiń negizderine daıyn emes aýdıtorıany, ásirese, aýyl halqyn osyndaı pishimde oqytý óte tıimsiz jáne formaldi.

Halyqty jumyspen qamtý, áleýmettik qysymdy tómendetý, sondaı-aq, óńirlerde kásipkerlikti damytýdy qamtamasyz etý úshin naqty is-sharalardy júzege asyrý sheńberinde «Atameken» UKP el Úkimetiniń qoldaýymen Mańǵystaý oblysynyń Munaıly aýdanynda eki qanatqaqty jobany – «Bastau Bıznes» jáne «Bastau Kásip» jobalaryn aıaqtady.

«Bastau Bıznes» jobasy kásipkerlikti aýylda damytýǵa baǵyttalǵan. Sondaı-aq, aýyl halqynyń jumyspen qamtylý deńgeıin bıznes-bastamalar men halyqty kásipkerlik negizderine jan-jaqty úıretý arqyly kóterýdi maqsat tutady. «Bastau Bıznes» jobasy boıynsha oqytý uzaqtyǵy 1 aıdy qurasa, bul bızneske oqytýdyń basqa baǵdarlamalary uzaqtyǵynan 6-dan 10 esege deıin asyp túsedi.

«Bastau Bıznes» jobasy 5 kezeńde júzege asyrylady: 1) halyqty jobamen qulaqtandyrý jáne tanystyrý; 2) testileý júrgizý men qatysýshylardy irikteý; 3) praktıkalyq oqytý; 4) bıznes-jospardy jan-jaqty talqylaý, bıznes-jospar jasaý; 5) jobany mıkronesıeleý berýdi qosa alǵanda, alǵashqy 12 aı boıy súıemeldeý.

«Bastau Kásip» jobasynyń ereksheligi eńbek naryǵynyń suranysyna baǵdarlanǵandyǵynda bolyp tabylady. Bul oqytý jáne jumyspen qamtý qyzmetteri arqyly júzege asyrylady (Naimi.kz servıstik bazasynyń mobıldi qosymshasy, birtutas call-ortalyq, tapsyrystardy onlaın rejimde oqytý jáne izdeý).

«Atameken» UKP-da «Atameken Bıznes Akademıa» onlaın-oqytý jobasy júzege asyrylyp jatyr, sondaı-aq, bıznes-trenerlerdi oqytý úshin ádistemelik ortalyqtar qurylýda.

Aýyl sharýashylyǵy kooperasıalaryn damytý – ilgerileý kepili

– Agroónerkásip keshenin damytýdy tejep kele jatqan problemalardyń biri basym jaǵdaıda óndiristiń usaq taýarly sıpaty bolyp tabylatyny aqıqat. Osy problemany sheshý úshin qandaı jumystar jasalyp jatqanyn bilsek dep edik.

– Usaqtaýarlylyq problemasyn eńserý maqsatynda ótken jyldyń qazan aıynda «Aýyl sharýashylyǵy kooperatıvteri týraly» Zań qabyldandy. 10 qanatqaqty kooperatıvter qurý jáne onyń jumysyn jolǵa qoıý boıynsha Ulttyq kásipkerler palatasy men Aýyl sharýashylyǵy mınıstrliginiń birlesken jospary júzege asyrylýda.

Sondaı-aq, UKP tarapynan «200 aýyl sharýashylyǵy kooperatıvteri» baǵdarlamasy júzege asyrylyp jatyr. Qazirgi kezdiń ózinde shamamen 7 myń sharýa qojalyǵy men halyqtyń jeke qosalqy sharýashylyqtaryn biriktiretin 283 aýyl sharýashylyǵy kooperatıvi jumys isteıdi.

Sonymen bir mezgilde, aýyl sharýashylyǵy taýarlaryn óndirýshiler aýyl sharýashylyǵy kooperatıvteri pishininde irilene otyryp, «arzan» aqshaǵa qol jetkize almaý problemasymen betpe-bet kelýde. Qarjyǵa qol jetkizý problemasyn sheshý úshin aýyl sharýashylyǵy kooperatıvterine mynalar usynylady:

- halyqtyń kooperatıvterge birikken jeke qosalqy sharýashylyqtarynyń mıkronesıeleý basymdyqtaryn aıqyndaý;

- «QazAgro» UBH» AQ ınstıtýttary arqyly jeńildikpen nesıeleýdiń jańa ónimin engizý.

Saraptama qorytyndylaryna súıensek, tikeleı satý júıesiniń bolmaýy saldarynan óndirilgen ónimniń 20-40 paıyzǵa deıin qymbattap ketetini baıqalyp otyr. Osyǵan oraı jeliler men aýyl sharýashylyǵy kooperatıvteri arasynda saýdany damytýdyń úsh kezeńdi tásili usynylady.

Básekege qabiletti bıznesti uzaq merzimdi memlekettik tapsyrystar esebinen qoldaý qajet

– Qalyptasqan ekonomıkalyq jaǵdaıda otandyq ónimderge suranysty yntalandyrý mańyzdy. Atalǵan úderiste kúndelikti tutynatyn taýarlar, sondaı-aq, memlekettik satyp alý, kvazımemlekettik sektorlardy satyp alý jáne jer qoınaýyn paıdalaný sheńberindegi turaqty suranys sheshýshi ról atqaratyny belgili. Osy arada mynadaı suraq týyndaıdy: kúndelikti tutynatyn taýarlardyń jyl saıynǵy kólemi qandaı?

– Kúndelikti suranysqa ıe tutyný taýarlarynyń jyl saıynǵy kólemi (kıim-keshek, aıaq kıim, azyq-túlik ónimderi, jıhaz) shamamen 1,9 trln teńgeni quraıdy. Biraq osynyń ishinde otandyq ónimniń úlesi ortasha alǵanda 30 paıyzdan aspaıdy. Al memlekettik satyp alýlardyń, kvazımemlekettik sektorlardaǵy satyp alýlar men jer qoınaýyn paıdalanýshylardyń jalpy kólemi shamamen alǵanda 9,7 trln teńge bolsa, otandyq deńgeıdiń úlesi – 57 paıyz.

Osyǵan baılanysty otandyq ónim óndirýshilerdiń básekege qabilettiligin jergilikti mazmunnyń úlesin arttyrý jolymen joǵarylatý boıynsha sharalar qabyldaý qajet. Bul úshin jergilikti taýar óndirýshilerge uzaq merzimdi memlekettik qoldaý kórsetilýi shart. Qazirgi tańda osy baǵytta naqty jumystar júrgizile bastaǵanyn da aıta ketkenniń artyqtyǵy joq.

Shaǵyn jáne orta kásipkerliktiń eksportqa

baǵdarlanýy – ekonomıka ósiminiń negizgi draıveri

– Búgingideı jaǵdaıda ekonomıka ósimin qalaı yntalandyrýǵa bolady?

– Sońǵy jyldary el ekonomıkasy damýynyń baıalaýy bizdi ósimniń jańa draıverlerin tabýǵa ıntermelep otyr. Ekonomıkamyz keıingi onjyldyqta iri kompanıalarǵa táýeldi bolǵan bolsa, búginde biz paradıgmany shaǵyn jáne orta kásipkerlikke qaraı burýǵa tıispiz. Ásirese, eksportqa baǵdarlanǵan kásiporyndarǵa kóńil bólýimiz kerek, óıtkeni bizdiń iri kórshilerimizde –  Qytaı, Reseı jáne Irannyń iri naryqtarynda biz áli paıdalanbaǵan eksporttyq áleýet bar.

Shaǵyn jáne orta kásipkerlik sektorynyń da ishki problemalary barshylyq. Mysaly, damyǵan elderde shaǵyn jáne orta kásipkerliktiń eksporttaǵy úlesi qazaqstandyq kórsetkishterden on ese joǵary – 25 pen 50 paıyz arasynda bolyp otyr. Bul el kásipkerleriniń aıtarlyqtaı bóligi saýda sektorynda ekendigimen, al ózge ozyq elderde kerisinshe óndirýshi bolyp otyrǵandyǵymen túsindiriledi.

Sondyqtan, eksporttaýshylardy qoldaý jan-jaqty mehanızm bolyp sanalatyndyǵyn jáne túrli quraldardy paıdalanýdy qajet etetinin eskere otyryp, barlyq sharany biryńǵaı ári júıeli úderiske baılanystyrý qajet. Bul úshin Eksportty ilgeriletýdiń ortaq strategıasyn ázirlep, qandaı kompanıalardyń eksportqa shyǵýǵa áleýeti bar ekenin anyqtaýdan bastap, ózge elderde túrli kórmeler men alańdar uıymdastyrýǵa deıinginiń bárin qamtý qajet.

Osyǵan baılanysty eksportty qoldaýdyń barlyq sharasyn bir tereze qaǵıdatyndaǵy operatormen birge shaǵyn jáne orta kásipkerliktiń eksportqa baǵdarlanýy máselesine shoǵyrlandyra otyryp, Eksportty ilgeriletýdiń jańa strategıasyn ázirleý usynylady

Aýdan ortalyqtaryna deıin óńirlik  ınfraqurylymy qalyptasqanyn, orta jáne iri kásiporyndardyń sandyq negizdegi bazasy, shetelderdiń saýda-ónerkásip palatalarymen jolǵa qoıylǵan baılanysy bar ekenin eskersek, eksport salasyndaǵy biryńǵaı operatordy «Atameken» UKP  basqara alar edi.

Kásipkerlikti damytýdyń óńirlik kartasy ındýstrıalyq jáne ınvestısıalyq sheshimder qabyldaýǵa negiz bolady

– Bilýimizshe, qazir Kásipkerlikti damytýdyń óńirlik kartasy ázirlenip jatqan sekildi. Munyń Indýstrıalandyrý kartasynan aıyrmashylyǵy nede?

– Kásipkerlikti damytýdyń óńirlik kartasy –  bul bıznes-navıgatror sıaqty eklektrondyq portal, onda kásipkerler, kásipkerlik qyzmetke qyzyǵýshylyǵy bar áleýetti kásipkerler men ınvestorlar úshin  ózekti aqparat shoǵyrlanǵan.

Bıznes-navıgatorda kásipkerlikti memlekettik qoldaý jáne damytý sharalary týraly aqparat, eldiń barlyq óńiri boıynsha taldamalyq sholý (ekonomıkalyq mamandaný jáne áleýmettik-ekonomıkalyq damýdyń negizgi kórsetkishteri) qamtylǵan. Sondaı-aq portalda naqty baılanys derekteri men bıznes-sýbektiler týraly ózge de qajetti aqparattary bar eldegi kásipkerlerdiń biryńǵaı reestri engizilgen. Osyǵan oraı, óńirlik karta ındýstrıalyq jáne ınvestısıalyq sheshim qabyldaý úshin naqtyly negiz bola alady. Qazirgi kezde Kartada 105 perspektıvalyq ınvestısıalyq joba bar. Qazirdiń ózinde 103-ten asa eldiń ókilderi osy portaldy qarap otyr.

Deıturǵanmen, kásipkerler búginde ınvestor tartý úshin bıznes-ıdeıalardy tehnıkalyq ekonomıkalyq negizdeme formasyndaǵy ınvestısıalyq joba deńgeıine jetkizý isinde qıyndyqtarǵa tap bolýda. Kásipkerler usynǵan ınvestısıalyq jobalar ádette ınvestorlardyń talaptaryna saı kelmeıdi.

Soǵan oraı biz jobany Indýstrıalandyrý kartasyna engizý týraly sheshim qabyldar kezde Óńirlik úılestirý keńesin  Kásipkerlikti damytýdyń óńirlik kartasyndaǵy málimetterdi eskerýge mindetteýdi; «Bıznestiń jol kartasy-2020» biryńǵaı baǵdarlamasyna kásipkerlerdiń TEN jasaý kezindegi shyǵystaryn óteý jónindegi memlekettik qoldaý sharasyn qosýdy; óńirlik karta bazasyndaǵy naryq týraly negizgi derekter arqyly aýmaqtyq naryqtaǵy ońtaıly bos oryndy izdeýdiń quraly retinde «bıznes-konstrýktor» qaǵıdaty boıynsha kishi júıe qurýdy  usynamyz.

«Úkimet bıznes úshin» servısin qurý mańyzdy

– Tımýr Asqaruly, osy kásipkerlerdi qoldaý sharalaryn bir qolǵa shoǵyrlandyrýǵa bolmaı ma? Osy baǵytta naqty bir jumystar bar ma?

– Sońǵy jyldary memleket bıznesti qoldaý sharalarynyń ınfraqurylymyna bastamashylyq etip, ony júzege asyrdy, qajetti baǵdarlamalar men ınstıtýttardy qurdy. Búginde osy qoldaý sharalaryn shoǵyrlandyratyn, kásipkerlerdi qoldaýdy «Azamattarǵa arnalǵan Úkimet» sıaqty «bir tereze» arqyly usyna otyryp, olardy yńǵaıly ári tıimdi etetin kez keldi.

Osy oraıdaǵy, «Úkimet bıznes úshin» jobasy qoldaý sharalaryn «bir terezege» shoǵyrlandyrýdan sınergıalyq áser týdyrýǵa, kásipkerlerge arnalǵan qoldaý sharalarynyń qoljetimdiligi men aýqymyn ulǵaıtýǵa, qoldaý sharalaryn alý úderisiniń ashyqtyǵyn arttyrýǵa múmkindik beredi.

Aýdandyq deńgeıge deıin ınfraqurylymdary men kásipkerlikke servıstik qyzmet kórsetý tájirıbesi bar ekenin eskersek, Úkimet tarapynan úılestire otyryp, operatorlyqty «Atameken» UKP-ǵa júkteý usynylady.

Úkimet bıznes úshin degenimiz, bul – damý ınstıtýttary kórsetetin sýbsıdıalaýdan, grant berýden, sertıfıkattaýdan bastap, faktorıńke, saýda alańyna, arnaıy ekonomıkalyq aımaqtarǵa, ǵylymı-zertteý jáne tájirıbelik-konstrýktorlyq jumystarǵa deıingi barlyq sharalardy bıznes úshin biriktire otyryp, kásipkerge keńes beretin, qyzmet pen servısti biryńǵaı standart pen formatta kórsetetin bir tereze.

Memlekettik organdardyń baqylaý-qadaǵalaý fýnksıalaryn qaıta retteý kerek

– Kásipkerler tarapynan jıi aıtylatyn shaǵymnyń eń negizgisi – tekserý, baqylaý sharalarynyń kóptigi. Bul máselege qatysty naqty qandaı usynystar bar?

– Jalpy respýblıka boıynsha baqylaý jáne qadaǵalaý fýnksıalaryn 61 vedomstvo júzege asyrady (sonyń 45-i ortalyq memlekettik organdardyki, 16-sy óńirlerdegi jergilikti atqarýshy organdardan).

Memlekettik fýnksıalarǵa jasalǵan taldaý atalǵan vedomstvolar túrli salada 512 baqylaý fýnksıasyna ıe ekenin, bul totaldi memlekettik baqylaýdy bildiretinin kórsetti. Bul rette kásipkerlerge qatysty tekserý paraǵynda 18 myńnan astam talap bar eken (eń kóbi ónerkásiptik qaýipsizdik salasynda – 10 myńnan astam). Sonymen birge, tekserý paraǵynan tys sanıtarlyq normalar men erejelerdiń 8 myńnan astam talaby bar. Bular da memleket tarapynan baqylanady.

Memlekettik baqylaýdyń negizgi mindeti ónim (jumys, qyzmet)  qaýipsizdigin qamtamasyz etý bolýy tıis. Sapa máselesi naryqtyń ózi arqyly rettelýi qajet, óıtkeni naryqtyń basty dittegeni – iskerlik repýtasıa, tutynýshyny tartý jáne tutynýshyǵa strategıalyq baǵdarlaný. Bul – básekeli naryqta isteıtin árbir uıymǵa jáne árbir kásiporynǵa asa mańyzdy.

Alaıda, elde sapa máselesi (standarttar, qurylys normalary men erejeleri, gıgıenalyq normatıvter, tıptik qaǵıdalar) memlekettik organdar arqyly  tekseriledi jáne kóp jaǵdaıda sybaılas jemqorlyqqa jaǵdaı týǵyzady.

Osyǵan baılanysty mynadaı usynystar bar.

1) tekserý júrgizý kezinde bıznes sýbektilerinen talap etiletin talaptardy qysqartý jumystaryn atqarý; 2)  taýardyń (jumys, qyzmet)  qaýipsizdigin baqylaý men taýar (jumys, qyzmet) sapasyn baqylaýǵa qatysty memlekettik baqylaýdyń ara-jigin ajyratý; 3) usynylatyn taýar, jumys jáne qyzmet sapasy boıynsha baqylaý fýnksıalaryn básekeli ortaǵa (ózin ózi retteı uıymdarǵa – ÓRU)  berý, bul rette kásipkerlik sýbektisin taýar (jumys, qyzmet) sapasy talaptaryna sáıkestikke monıtorıńteý qorytyndysy boıynsha ÓRU aqparaty  Taýekelder basqarý júıesinde eskeriletin bolady, sol arqyly adal kásipkerlerge qatysty qaýipsizdik talaptaryna sáıkestikti tekserý sanyn azaıtady; 4) Memlekettik baqylaýdy birtindep kásipkerlerdiń tutynýshy aldyndaǵy jaýapkershiligin mindetti saqtandyrýmen almastyrý; 5) Kásipkerlik kodeksindegi tekserýler júrgizýdiń jalpy tártibinen erekshelikter sanyn qysqartý. 

Jalpy alǵanda, memlekettik organdardyń baqylaý-qadaǵalaý fýnksıalaryna revızıa júrgizý qajet.

Qylmystyq jáne ákimshilik zańnamany odan ári izgilendirýdiń bereri kóp

– Bizdiń elimizde ekonomıkalyq qylmystarǵa qatysty zańnamany izgilendirý sharalary qolǵan alynǵan málim. Osy oraıda, keıingi kezderi qabyldanǵan kodekster týraly ne aıta alasyz?

– Jańa Qylmystyq kodekste ekonomıkalyq qylmystar boıynsha aıtarlyqtaı jeńildeý baıqalmaıdy. Olardyń keıbirine qatysty jaza kisi óltirý jazasymen bara-bar. Mysaly, jalǵan shot-faktýra úzindisi úshin, salyqtan jaltarǵany úshin, jalǵan kásipkerlik úshin on jylǵa deıin bas bostandyǵynan aıyrý qarastyrylǵan.

Jazalaýshy sharalardan aldyn alý tájirıbesine birtindep kelý saıasaty júrgizilip otyrǵanyn eskersek, ekonomıka salasyndaǵy qylmystyq quqyqbuzýshylyqqa ekonomıkalyq jaýapkershilik sharalaryn qoldanǵan jón.

Jalǵan kásipkerlik jónindegi qylmystyq proses barysynda obektıvtilik jáne zertteýdiń tolyqqandylyǵyna qatysty zańnama talaptary saqtalmaıdy. «Jalǵan kásipkerlik» quramynyń ózi qylmystyń ózge quramdaryn qaıtalaıdy (is júzinde bul salyq tóleýden, bank nesıesin tóleýden jaltarýdyń, alaıaqtyqtyń bir amaly).

Zańdy tulǵalardy (jalǵan kásiporyndardy) tirkeýdi boldyrmaýdyń kesirli tájirıbesi qalyptasty. Olardyń kontragenttermen aradaǵy barlyq mámileleri jaramsyz dep tanylady. Nátıjesinde, sońǵylaryna qosymsha salyq somalary men aıyppuldar jazylady.

Qylmystyq qýdalaý sondaı-aq «jospardan tys» tekserý úshin qoldanylady jáne áli kúnge deıin bızneske qysym jasaýdyń quraly bolyp qalyp otyr. Eger ádettegi tekserý úshin memlekettik organ bul áreketiniń negizdiligin prokýratýrada dáleldeýi tıis bolsa, qylmystyq qýdalaýdy bastaý úshin mundaı kedergiler joq.

«Ákimshilik quqyqbuzýshylyq týraly» jańa kodekstiń taıaýda qabyldanǵanyna qaramastan, onda sheshýdi qajet etetin birqatar máseleler qalyp otyr.

Búginde kodekste jalpy 608 quqyq buzý quramy kórsetilgen, sonyń 400-den astamy kásipkerlik qyzmet sýbektilerine qatysty qoldanylady. Kásipkerlerge qatysty osy 400 qylmystyq quramnyń tek 14 baby ǵana «eskertý» túrindegi jazany qarastyrady.

Sondyqtan Kodekste úlken qoǵamdyq qater tóndirmeıtin qylmystyq quramdar boıynsha eskertý, aldyn alý ınstıtýtyn keńinen qoldaný qajet.

Osy maqsatta eń aldymen Bas prokýratýramen birlesip, bıznes-qoǵamdastyqty qatystyra otyryp, Qylmystyq kodekstiń shamadan tys repressıalyq sıpatyn joıý, jazalaýdan góri, aldyn alý  sharalaryna qaraı ótý turǵysynan jumystar júrgizý kerek.

Ekinshiden, Ákimshilik kodek aıasyndaǵy eskertý ınstıtýtyn keńeıtý jumystaryn júrgizip, aıyppuldyń bıznes kólemine baılanysty bolýyn joıý, sondaı-aq bıznestiń barlyq sanaty boıynsha aıyppuldyń eń joǵarǵy shegin belgileý qajet.

Naryq qaǵıdattarynyń saqtalýyna revızıa jasaý – básekeli orta qalyptastyrady

– Memleket basshysy kóptegen nysandardy básekeli ortaǵa berý, olardaǵy memlekettiń úlesin azaıtý mindetin qoıyp otyrǵan málim. Bul baǵyttaǵy jumystaryń barysy qalaı bolyp jatyr?

– Úkimettiń 9 qyrkúıektegi keńeıtilgen otyrysynda Memleket basshysy mınıstrlikterdiń vedimistik baǵynyshty uıymdary men vedomstvalarǵa olardy básekeles ortaǵa berý nemese jergilikti qamtý deńgeıine qaıtalap ınventarızasıa júrgizý kerektigin atap ótti. Qazirgi tańda kvazımemlekettik sektordyń ekonomıkaǵa yqpaly shamadan tys joǵary bolyp otyr. Memlekettiń baqylaýyndaǵy uıymdar aktıvteriniń úlesi İJÓ-niń 60 paıyzyna jetedi.

Qalyptasqan kúrdeli jaǵdaıdy eńserý úshin Memleket basshysynyń  Ekonomıkalyq yntymaqtastyq jáne damý uıymy (EYDU) elderiniń tájirıbesi boıynsha memlekettiń ekonomıkaǵa qatysý úlesin İJÓ-niń 15 paıyzyna deıin azaıtý jónindegi tapsyrmasyn oryndaý aıasynda jekeshelendirýdiń 2016-2020 jyldarǵa arnalǵan keshendi josparyn júzege asyrýmen birge úkimettik deńgeıde arnaıy jumys tobyn (Úkimettik shtab) qurý usynylyp otyr.

Joǵaryda aıtylǵan sharalar Memleket basshysy belgilegen jáne jalpy Qazaqstannyń álemdegi eń damyǵan 30 eldiń qatarynaý  kirý strategıasyna, EYDU standarttaryn engizý isine tolyq sáıkesedi dep esepteımiz. Osyǵan baılanysty atalǵan sharalardy Úkimettiń Memleket basshysynyń tapsyrmalaryn oryndaý jónindegi josparyna engizýdi usynamyz.

«Atameken» UKP aldaǵy ýaqytta memlekettik organdarmen birge usynystardy talqylaý jáne jetildirýge atsalysýǵa, sondaı-aq egjeı-tegjeıli tetikterdi, qajetti esepteýlerdi, normatıvtik quqyqtyq aktilerdi ózgertý jónindegi usynystardy usynýǵa daıyn.

Áńgimeleskender

Samat MUSA, Aıbyn BAQYTULY, «Egemen Qazaqstan»