Halyqta «Kóktemniń ár kúni jylǵa azyq» degen támsil bar. Ońtústikte kóktem erte shyǵady, kúzdik ónim qarashanyń sońyna deıin jınalady.  Kári quda qysynyń ashýy eki-úsh aıǵa ǵana jetetin óńirde jyl on eki aı ónim alatyn sharýalar qatary kóbeıip keledi. Jaqynda qazdar jyly jaqqa qaıtqan qarashanyń ortasynda oblystyń sharýalary men dıqandarynyń erte kóktemnen qońyr kúzge deıingi etken eńbeginiń jemisi tarazylandy, dep jazady «Egemen Qazaqstan» gazeti.

          Oblystyń tabıǵaty maqta, kókónis, baý-baqsha daqyldary men jemis-jıdekter ósirýge qolaıly. Arqadaǵydaı arqyrap, alty aı boıy aq tútek boran, súıekten ótetin aıazymen aıaǵyn sozyp jatyp alatyn qys joq, tórt túlikti ósirýge jáne qolaıly aımaqqa bıyl da altyn kúz berekeli boldy. Ońtústik Qazaqstan oblysy aýyl sharýashylyǵy basqar­masynyń basshysy Serik Turbekov jýrnalısermen ótkizilgen brıfıńte óńirde aýyz toltyryp aıta­tyndaı jetistikterdiń bar ekendigin aıtqan. Máselen, aǵymdaǵy jyldy aýyl sharýashylyǵy eńbekkerleri úlken kórsetkishtermen qory­tyndylap otyr. Egin sharýa­shy­lyǵyna kelsek, bıyl 788,6 myń gektarǵa daqyldar egildi. Ótken jylmen salystyrǵanda egistik kólemi 12,8 myń gektarǵa artty. Onyń ishinde jemis-jıdek pen júzim 30 myń gektarǵa egildi.

Qarqyndy baý kólemi 2,1 myń gektarǵa jetti. Aǵymdaǵy jyly dándi daqyldardyń ortasha túsimdiligi gektaryna 26 sentnerdi qurap, rekordty ónim alyndy. Nátıjesinde qambaǵa 676 myń tonna astyq quıyldy. Sonymen qatar, kókónisten - 963 myń tonna, baqshadan - 1 mln 413 myń tonna, kartoptan - 277 myń tonna, jemis-jıdekten - 126 myń tonna, júzimnen 63 myń tonna ónim jınaldy. Bir qýanarlyǵy, túsken ónim kólemi jyldan-jylǵa ulǵaıyp keledi. Osyǵan qaraı sapasy da joǵarylaı túsýde. Óıtkeni, naryqtyq ekonomıkada tabystyń kózi suranysta ekenin túsingen sharýalar ony udaıy arttyryp otyrý ónimniń sapasyna baılanysty ekenin biledi. Respýblıkada óndiriletin maq­tanyń - 100 paıyzy, júzimniń - 65 paıyzy, baqshanyń - 66 paıyzy, maqsarynyń - 40 paıyzy, jemis-jıdektiń - 31 paıyzy, kókónistiń 24 paıyzy oblys enshisinde. Sondyqtan Ońtústiktiń búkil respýblıka turǵyndaryn otandyq aýyl sharýashylyǵy ónimderimen qam­tamasyz etýge tolyq múmkindigi bar. Sońǵy úsh jylda jerdi jańa ádispen ıgerý jumystary júrgi­zilýde. Aǵymdaǵy jyly tereń qopsytý tehnologıasy 86 myń gektarǵa engizildi. Maqtadan gektaryna orta eseppen 26-27 sentner ónim alynsa, tereń qopsytý tehnologıasyn engizgen sharýashylyqtar gektar berekeliligin 40-45 sentnerge bir-aq arttyrdy. Atalǵan teh­nologıanyń topyraq ylǵal­dylyǵyn saqtaýdaǵy tıimdiligin eskere kele, ony basqa da daqyldar men tálimi jerlerge qoldaný usy­nyldy. Oblysta 463 myń gektar sýar­maly jer bar. Sýarmaly jerdiń kóle­min ulǵaıtý is-sharasy nátı­jesinde 2012-2016 jyldary 86,4 myń gektar jer jańadan aınalymǵa qosyldy. Bıyl sýarmaly egistik kólemi 5,2 myń gektarǵa artyp otyr. Aǵymdaǵy jyly 533 shaqy­rymdy quraıtyn 47 sý nysanyn qalpyna keltirý úshin oblystyq búdjetten 3,7 mlrd teńge bólinip, osyǵan oraı tıisti jumystar júrgizilýde. Aldaǵy ýaqytta kanaldar jóndelip bitse, 30 myń gektar jerdiń ırrıgasıalyq júıesi jaqsaryp, qosymsha 1,5 myń gektar sýarmaly jer aınalymǵa qosylmaq. Sýarmaly egistikterdi ulǵaıtý maqsatynda eki iri ınvestısıalyq jobany júzege asyrý josparlanýda. Qyzylqum alqabyn ıgerý arqyly Otyrar aýdany men Arys qalasyna qarasty 60,5 myń gektar jerdi sýarmaly egistikke aınaldyrýǵa múmkindik týmaq. Jaýshyqum alqabyna kanal tartylsa, sýarmaly egistik kólemi 15,2 myń gektarǵa arta túsedi.

Atalǵan jobalardy iske asyrý úshin 72,6 mlrd teńge qajet. Osyǵan baılanys­ty 2017-2019 jyldarǵa arnalǵan memlekettik sý resýrstaryn bas­qarý baǵdarlamasy sheńberinde Úkimetke arnaıy usynys joldandy. Jeńildetilgen nesıeler men lızıńtik baǵdarlamalardyń arqasynda aýyl sharýashylyǵy taýar óndirýshileri jańa tehnıkalar men qural-jabdyqtarǵa qol jetkizýde. Sońǵy úsh jylda sharýa­lar tarapynan 2,6 myńnan astam jańa aýyl sharýashylyǵy tehnıkasy satyp alyndy. Onyń ishinde áıgili «Djon dır», «Chelendjer», «Sampo Lev», «Vektor» kombaındary bar. Aıta keterligi, 2010 jyly maqtanyń 7 paıyzy kombaınmen terilse, búginde bul kórsetkish 65 paıyzǵa jetip otyr. Tamshylatyp sýarý ádisi 50,4 myń gektarǵa engizilgen. Res­pýb­lıka boıynsha Ońtústiktiń mun­­daǵy úlesi 73 paıyzdy quraıdy. Osy tehnologıanyń arqasynda sý shyǵyny 3-4 esege únemdelip, kókónister ónimdiligi 3 ese, jemis-júzim 1,5 esege, maqta 2,5 esege ulǵaıa tústi. Jylyjaılar kó­lemi oblysta 1 116 gektarǵa jet­ti. Bul - respýblıkadaǵy jy­ly­jaılardyń 87 paıyzy Ońtús­tikte ornalasqan degen sóz. Osy ke­shenderdiń esebinen búginde 140 myń tonna kókónis óndirildi. Ortasha túsimdilik gektaryna 1800 sentner quraıdy. Óńirde mal sharýashylyǵy da qarqyndy damýda. Mal basy kóbeıip, et, sút jáne qus ónim­deriniń kólemi artty. Búginde 897,5 myń iri qara, 4 mln 210 myń qoı-esh­ki, 244 myń jylqy, 24 myń tú­ıe jáne 2 mln 638 myń úı qusy bar. Bıyl 218 myń tonna et, 739 myń tonna sút, 304 mln dana jumyrtqa óndirildi. Tórt túlik mal ónim­deriniń artýy - «Mal sharýashylyǵyn damy­týdyń 2014-2016 jyldarǵa arnalǵan is-shara­lar jospary» baǵdarlamasyn júzege asyrýdyń nátıjesi. Atal­ǵan baǵdarlama sheńbe­rinde sońǵy eki jylda 7 483 joba qolǵa alynyp, jańadan 9 109 jumys orny ashyldy. Qosymsha 34,5 myń tonna et, 40,2 myń tonna sút alyndy. Aǵymdaǵy jyldyń 9 aıynda 2 801 shaǵyn mal bordaqylaý alańy, 612 shaǵyn otbasylyq sút fermasy ashyldy.

Baqtıar TAIJAN, «Egemen Qazaqstan»

SHYMKENT