Everest – ajal taýy. Jyl saıyn bul bıiktikti baǵyndyrǵysy keletinder kóbeıip keledi. Qaıtyp kelmeýi múmkin ekenin bile tura, álpınıser bıikke umtylady. Aýanyń jetispeýshiligi, júrektiń qysylýy, úsik shalý men túrli jaraqattar ólimniń sebepteri bolady. Ottegi balonynyń birden jabylyp qalýynan aıaq-asty ólimge alyp keledi. Onyń ústine bıikke kóterilýdiń qıyndyǵy jaıly reseılik gımalaılyq ekspedısıasynyń qatysýshysy Aleksandr Abramov: «800 metr bıiktikte adamgershilik qundylyqtary júrmeıdi, ondaı ekstremaldy jaǵdaıda serigińe kómektesý úshin seniń artyq kúshiń bolmaıdy», – deıdi.

Everestte 2006  jyly mamyrda bolǵan qaıǵyly oqıǵa búkil álemdi dúr silkindirdi: jáımen úsik shala bastaǵan anglıalyq Devıd Sharptyń qasynan 42 álpınıs ótip ketken, oǵan eshkim kómektesken joq. Olardyń biri «Discovery» arnasynyń ujymy boldy. Olar ólim aýzyndaǵy adamnan suhbat alyp, sýretke túsirip, ary qaraı júrip kete bergen.

Everesttegi álpınıser toby ár jerde shashylyp, kómilmegen máıitterden ótip ketedi, olar da álpınıser, biraq olardyń joly bolmaǵan.

Olardyń keıbiri qulap qalyp, súıegin syndyryp alǵandar, keıbiri sýyqtap qalǵan nemese jáı ǵana álserip qalǵan, biraq sońynda úsip qalady.

8000 metr bıiktikte qandaı qundylyq bolýy múmkin? Bul jerde árqaısysy ózderi úshin, aman qalý úshin talpynady.

Sol jaqta úsip qalǵan adamdar da bul aıtylǵandar ózderi jaıly emes ekenine senimdi bolǵan. Al, endi olar barlyq nárse adamnyń qolynda emes ekenin eskertip jatqandaı.

Qaıtyp kelmegenderdiń statısıkasyn eshkim júrgizbegen, óıtkeni ol jaqqa kóbine tek úshten bes adamǵa deıin turatyn shaǵyn toptardan turatyn adamdar shyǵady. Bulaı shyńǵa órleýdiń baǵasy $25 000-dan $60 000-ǵa deıin. Usaq-túıekke únemdese, keıde ómiriniń qunymen tóleıdi. Osylaısha máńgilik kúzeti bolyp ol jaqta 150-ge jýyq adam jatyr, múmkin 200.

Sol shyńda bolyp qaıtqan álpınıser arasynda qorqynyshty áńgimeler júr. 1996 jyly japondyq Fýkýoka ýnıversıtetiniń álpınıser toby Everest shyńyna shyǵatyn bolady. Joldarynda úndistandyq álpınıserdiń qaıǵyly jaǵdaıǵa tap bolǵanyn kóredi – ábden aptyqqan, úsik shalǵan adamdar kómek suraıdy. Japondyqtar ótip ketedi, al túsetin kezde qutqarýdyń keregi bolmaı qalady, olar úsip qaldy.

Bul Everestty baǵyndyrǵan birinshi álpınısiń máıiti. Taýdan túser kezde ajal qushady.

Mellorı shyńdy birinshi baǵyndyrǵan adam retinde sanalady, alaıda qaıtar jolda qaıtys bolyp ketedi.

Jel men qar máıittiń kıimmen jabylmaı ashyq qalǵan tustaryn jel ushyrtyp, súıek qana qalǵan. Álpınıserdi eshkim kóshirýge tyryspaıdy, tikushaq ondaı bıiktikke deıin kóterile almaıdy, al 50-den 100 kılogrammǵa deıin deneni eshkim ózimen alyp túsirmeıdi. Sol kúıinde kómilgen álpınısar taý bókterinde jata bermek.

Barlyq álpınıser ózimshil emes, sonda da arasynda kómektesetinder bolady. Biraq olardyń kóbisiniń ólimderine tek ózderi kináli.

Ottegisiz shyńdy baǵyndyrý maqsatynda rekord ornatpaq bolǵan amerıkandyq Frensıs Arsenteva Everesttiń ońtústik bókterinde túsip bara jatqan jolda qatty álsirep qalady. Jaılap tońa bastaǵan áıeldiń qasynan álemniń árı qıyrynan álpınısar óte bastaıdy. Bireýi oǵan ottege beredi (alǵashynda ol rekortyn buzyp alý alamyn dep bas tartady), basqalary ystyq sháı quıyp beredi. Tipti, erli-zaıyptylar ony lagerge súıreý úshin  adamdardy jınamaq bolady, alaıda biraz ýaqyttan soń óz ómirlerin qaýipke tige almaı, ketip qalady.

Taýdan túsý kezinde bir-birlerin joǵaltyp alǵan amerıkandyqtyń kúıeýi, orys álpınıs Sergeı Arsentev ony lagerde kúte almaı, izdeýge kirisedi. Saldarynan ózi de qaıtys bolady.

2006 jyldyń kókteminde Everestte 11 adam qaza tapty. Árıne, eger sen aýqatty bolsań, seni gıdter alyp júredi. Eger oǵan shamań jetpese, tiri qalýǵa múmkindigiń bolmaıdy.

«Jol boıyndaǵy máıitter – taýda óte saq bolý kerektiginiń úlgisi. Biraq jyl saıyn shyńdy baǵyndyrǵysy keletinder kóbeıýde. Statısıka boıynsha jyl saıyn máıitterdiń de sany artýda. Taýdaǵy úlken bıiktikte qarapaıym ómirdegi qundylyq negizderi júrmeıdi. Máıitterdi kóre tura taýǵa shyǵýǵa bolmaıdy. Buny qalypty nárse dep qaramaý kerek», – deıdi álpınıs Aleksandr Abramov.