23 aqpan, 2017. Atyraý. Atyraý oblysyna jumys sapary barysynda QR Mádenıet jáne sport mınıstri Arystanbek Muhamedıuly Saraıshyq qalashyǵyn saqtaý máselesi boıynsha keńeıtilgen otyrys ótkizdi.  

    Keńeıtilgen otyrysty Atyraý oblysynyń ákimi Nurlan Noǵaev ashty. Otyrysqa depýtattar, tanymal qoǵam qaıratkerleri, jergilikti atqarýshy bılik ókilderi, jetekshi tarıhshylar men arheologtar, atap aıtqanda QR Parlamenti Senatynyń depýtaty Sársenbaı Ensegenov, ǵalymdar Zeınolla Samashev, Karl Baıpaqov, Búrkitbaı Aıaǵan, Bereket Káribaev, fılosof Ǵarıfolla Esim, zıaly qaýym ókilderi Esenǵalı Raýshanov, Mereke Qulkenov jáne t.b. qatysty.

    Basty taqyryp Atyraý qalasynan 55 shaqyrym jerde, Jaıyq ózeniniń oń jaǵasynda ornalasqan kóne Saraıshyq qalashyǵyn saqtaý máselesine arnaldy.   

    Eskertkishtiń qujatyna sáıkes, onyń aýdany 100 ga. quraıdy, alaıda eskertkishtiń aýmaǵy Jaıyq (Oral) ózeni shaıýynyń áserinen jyldan jylǵa azaıyp keledi. Qazirgi tańda qalashyqtyń basym bóligi Jaıyq (Oral) ózeniniń áserinen buzylǵan.  

    Atyraý oblysynyń ákimdigi 2013 jyly QR Úkimetiniń tapsyrmasyna sáıkes  qurylǵan «Saraıshyq» qalashyǵyn saqtap qalý máselesin talqylaý jónindegi vedomstvoaralyq komısıa sheshimi boıynsha Jaıyq ózeniniń jaǵalaýyn bekitý boıynsha jumystardy júzege asyrǵan.

    Saraıshyq qalashyǵyn saqtap qalý máselesine qatysty keńeıtilgen keńeste atalmysh máselege júıeli, birizdi qaraý esebimen biregeı tarıhı eskerkertkishti saqtaýdyń aldaǵy qabyldanatyn sharalary talqylandy.

    Otyrys barysynda QR Mádenıet jáne sport mınıstri Arystanbek Muhamedıuly vedomstvanyń respýblıka aýmaǵynda tarıhı jáne mádenıet eskertkishterin saqtap qalý boıynsha maqsatty jumys júrgizip jatqandyǵyn atap ótti. Qazirgi tańda Qazaqstanda 220 tarıh jáne mádenıet, arheologıa, arhıtektýra jáne monýmentaldyq óner eskertkishteri bar.    

    «Bizdiń basty maqsatymyz – kóne Saraıshyq qalashyǵynyń tabıǵı buzylýyn toqtatý. Biz bul biregeı mádenı eskertkishti saqtap qalyp, bolashaq óskeleń urpaqqa tabystaý úshin bar kúshimizdi salýymyz qajet. Bul jerde ákimdikke jaǵalaýdy bekitý jumystary boıynsha qabyldanǵan sharalar úshin alǵysymdy bildirgim keledi. Bekitý jumystaryn júrgizgennen keıin arheologıalyq zertteýler óz jalǵasyn tabatyn bolady. Arheologıalyq qazbalardan keıin birden restavrasıalyq jumystarǵa kóshetin bolamyz» - dep atap ótti Arystanbek Muhamedıuly.

    Joǵaryda atalǵandaı, Mádenıet jáne sport mınıstrligi kóne Saraıshyq qalashyǵynda ǵylymı-restavrasıalyq jáne konservasıalaý jumystaryn júrgizýdi josparlap otyr. Sondaı-aq, bul jerde týrıserdi tartý úshin kóne Taraz qalashyǵy úlgisinde ashyq aspan astynda mýzeı ashý qolǵa alynatyn bolady.  

Aıta ketsek,  Saraıshyq qalashyǵy 100 ga kólemi bar, XIII-XVI ǵǵ. jatady. Jaıyq ózeniniń oń jaq jaǵalaýynda, Atyraý qalasynan 55 shaqyrym jerde ornalasqan. Arheologıalyq zertteýler nátıjesinde Saraıshyqtan Shyǵys pen Batystyń ortaǵasyrlyq órkenıetti ortalyqtarmen saýda-ekonomıkalyq jáne mádenı baılanysy týraly aqparat beretin jáne Altyn Orda dáýiriniń qalalyq mádenıetiniń baı materıaldary tabyldy. «Han» qoǵamdyq qurlysynyń arhıtektýralyq ornalasýynyń kezeńderine zertteý júrgizildi. Zertteý barysynda «hannyń» salý erekshelikteri anyqtaldy. Sonymen birge, ótken maýsymda bes qurylys kezeńin anyqtaýǵa múmkindik alyndy. Arheologıalyq zertteý barysynda qalashyqta nýmızmatıkalyq materıaldardan basqa qalalyqtardyń kóptegen kúndelikti qoldanys zattary tabyldy: qyshtan jasalǵan zattar (quman, qumshy, shyǵyr, qumyralar, kózeler, shyraqtar, túbekter, kese, pıala ) ósimdikter men zoomorfty órnekter jáne túrli arab shrıftimen, sonymen birge, trapezýndyq jáne qyrym amforalarynyњ bólshekteri, qytaı farforynan jasalǵan tabaqtyń bólikterimen bezendirilgen. Qazbalar barysynda kóptegen súıekten, temir men qoladan jasalǵan buıymdar kezdesedi. Odan basqa, ortaǵasyrlyq monshanyń qaldyǵy tabylyp, zertteldi. Saraıshyqta saltanatty sáýletti saraılar, kerýen-saraılar, monshalar, meshit-medreseler jáne basqa da ǵalamat ǵımarattar salynǵan. Olardy ataqty sáýlet óneri mektepterinen ótken daryndy sheberler turǵyzǵan qalanyń óte tamasha jobalanyp salynǵan túzý de keń kósheleri men alańdary bolǵan. Qalanyń kelbetinen shyǵystyń áseri aıryqsha baıqaldy.