2016 jyly Qazaqstanda memlekettik tildi meńgergen halyq úlesi 82 paıyzdy qurady. Bul týraly QR Premer-mınıstri Baqytjan Saǵyntaevtyń tóraǵalyǵymen ótken Úkimet otyrysy barysynda Mádenıet jáne sport mınıstri Arystanbek Muhamedıuly baıandaǵany jaıly aqparat "Qamshy" aqparattyq agenttiginde jaryq kórgen bolatyn.

«Memlekettik baǵdarlama aıasynda 2014-2016 jyldar aralyǵynda oqý-ádistemelik quraldar, álem ádebıeti klasıkteriniń shyǵarmalary, tanymdyq, ǵylymı-pýblısıstıkalyq, balalarǵa arnalǵan kitaptar jáne t.b. qosa alǵanda, barlyǵy shamamen 88 baspa jobasy jaryq kórdi. Onyń ishinde ózge tilderde shyǵarylǵan jobalar sany – 24. Sonymen qatar memlekettik tildi úıretýdiń jańa ádistemeleri «Qazaq sózi» oqý quraldary ázirlendi», - dedi A. Muhamedıuly

Sońǵy qabyldanǵan zań boıynsha, qazaqsha balamasy bar ınternasıonaldyq termınder qaıta engizildi. Mysaly, paıyz-prosent, murajaı-mýzeı, muraǵat-arhıv, qısyn-logıka, másele-problema, ǵalamtor-ınternet, sazger-kompozıtor. Biraq bul sózder birshama ýaqyt buryn jaryspaly túrde qoldanylyp kelgenimen, búgingi kúnde halyqtyń basym kópshiligi «paıyz» sózin qoldanady jáne qazaqsha resmı is-qaǵazdarda «prosent» sózi qoldanystan shyǵyp otyr. 

Otandyq kınomatograftardyń sońǵy jyldardaǵy eńbeginiń nátıjesinde Otandyq fılmderde «operasıa-ota», «hırýrg-otashy» bolyp qoldanylyp, halyqtyń úırenýine kóp septigin tıgizdi.

Fılologıa ǵylymdarnyń kandıdaty, dosent, termınologıa salasynda ǵylymı eńbekter jazyp júrgen ustaz-ǵalym A.Q.Shynybekova: «Aeroport» , «pasport» sózderi túrik tilinde, qytaı tilinde basqasha aıtylady, biz de «áýejaı», «tólqujat»  kúıinde qaldyrýymyz kerek, sózdik qorymyzǵa enip, halyqtyq qoldanysqa enip ketken sózderdi qaıtadan halyqaralyq termınge aýdarý  durys emes. Bastapqyda tek usynys retinde ǵana aıtylǵan «paıyz-prosent», «klass-synyp» sózderi 2014 jyly  naqty bekitilip ketken  bolatyn. Tilimizge yńǵaılanyp aýdarylǵan termınderdi qaıta-qaıta aýystyrýdyń  esh qajeti joq. Bılik basyndaǵylar aýysqan saıyn termınderdiń de ózgerýi durys emes»,-dep óz pikirin bildirdi.

Osy tusta A.Baıtursynulynyń : «Biz sıaqty mádenıet jemisine jańa aýzy tıgen jurt, óz tilinde joq dep, mádenı jurttardyń tilindegi sózderdi alǵyshtap, ana tilimen jat tildiń sózderin almastyra, aqyrynda ana tiliniń qaıda ketkenin bilmeı aıyrylyp qalýy yqtımal. Sondyqtan, mádenı jurttardyń tilindegi ádebıetteriniń, ǵylym kitaptaryn qazaq tiline aýdarǵanda pán sózderiniń daıarlyǵyna qyzyqpaı, ana tilimizden qarastyryp sóz tabýymyz kerek. Sonda bizdiń tilimiz taza bolady» ,-dep HH ǵasyrdyń bas kezinde jazǵan pikiri búgingi kúnge arnalǵandaı...

Búginde sharyqtap turǵan áleýmettik jeliler tusynda «ǵalamtor» sózi keń qoldanysqa ıe. Bul sózdi qaıtadan «ınternet» dep aýystyrýdyń esh qajeti joq, sebebi «Ǵalamtor» sóziniń etımologıasyna keler bolsaq, «ǵalamdy sharlaǵan tor» degen maǵynany beredi.

Jalpy, bizde qazaq tiline baılanysty másele jetip artylady. Ásirese, aýdarma máselesi búgingi tańda ózekti. Bir qazaq ekinshi qazaqty túsinbeıtin halge jetti.

Tildik júıemizde qısynsyz aýdarylǵan sózder de jetkilikti : «balkon-qyltıma», «fontan-shaptyrma» syndy qulaqqa túrpideı tıetin sózder bastapqyda jaı ǵana polemıkalyq usynys bolatyn. Ersi sózderdiń eleń etkizip,elitip áketetinin esersek árbir halyqaralyq termınge qazaqsha balama jasaı otyryp, barlyǵyna túsinikti etip tildik qorymyzdy baıytýymyz qajet.  

Tildiń janashyry Arystanbek Muhamedıuly jaqsy aýdarylǵan, halyqtyń qulaǵy úırenip qalǵan termınderge emes joǵaryda biz atap ótken aýdarmasymaqtarǵa syn aıtyp, solar boıynsha usynys aıtsa quba – qup bolar edi.

Aýdarma, termın máselesin qozǵaı otyryp, halyqqa ábden sińisip ketken  termınderdi qaıta ınternasıonal ataýyna qaıtarý kimge qajet degen suraq týyndaıdy...

Qamshyger: Aıgerim TAÝBAI