HHİ ǵasyrdyń derti – selfımanıa, áleýmettik jeli. Rasymen de, áleýmettik jelisiz ómir súrsek qalaı bolar edi?

Qazirgi tańda, adamdar, olardyń ishinde kóptegen jastar birneshe saǵatyn áleýmettik jelide ótkizedi. Sol ýaqytta ózine rasymen de qajetti ispen shuǵyldansa, onyń ómirine paıdasy molyraq bolatyny biraz ýaqyttan beri aıtylyp júrgen másele ekeni daýsyz.

Qazirgi kezde adamdar bir-birimen sóılespeıdi, ómirindegi qyzyqty jaıttar týraly barlyq emosıasyn bildirip aıtpaıdy, dastarhan basynda otyryp otbasymen áńgime-dúken qurmaıdy. Olar sýretke túsedi de, áleýmettik jelige júkteıdi. Internet arqyly álemmen baılanysqa shyǵady. Onyń sýretin keminde 100 adam kórip, lúpil basady. Al bul qanshalyqty qajet?

Bireýdiń qaı jerde qydyryp júrgeni, qandaı jaǵajaıǵa baryp demalǵany, súıiktisinen qandaı syılyq alǵany nemese ne istep jatqandyǵy basqa birýge qyzyq emes ekeni anyq. Adamnyń tek dostary nemese týystary ǵana óziniń jaqyn adamynyń jańalyqtaryna qulaq túrip, qyzyǵýy múmkin. Alaıda, áleýmettik jelidegi sansyz dostardyń barlyǵy da sizdiń ómirińizdegi jaǵymdy jańalyqtarǵa qýanyp, qıyn bolǵan kezde qoldaý kórsete alady deı almaımyz. Ózińizdiń ne istep, qandaı ispen aınalysyp júrgenińiz jaıly áleýmettik jelide bólisip, jar sala jarıalaǵanyńyz – kópshiliktiń aldynda esep berý sekildi. Alaıda, bul derttiń túbi óte tereńde jatyr jáne muny doǵarý múmkin emes, kerisinshe kúnnen kúnge órshýde.

Osy máselege qatysty Qamshy.kz tilshisi ártúrli jas shamasyndaǵy adamdarmen «Áleýmettik jelisiz ómirińizdi elestete alasyz ba? Ol jerge sýretterińizdi ne sebepti júkteısiz? Áleýmettik jelide adamdardyń ómirinde bolyp jatqan jaıttarǵa qyzyǵa qarap, únemi habar alyp otyrasyz ba?» degen suraqtar tóńireginde tildesip kórdi. 19 jastaǵy stýdent qyzdyń jaýaptary qazirgi tańda kez kelgen jastyń jaýabymen sáıkes keldi.

«Men ómirimdi áleýmettik jelisiz elestete almaımyn. Kúnige eń aldymen kózimdi asha sala telefonyma qaraı júgiretinim ras, ol meniń boıyma ádet bolyp qalyptasqan sekildi. Jaqyn adamdarymnyń ataýly merekeleri nemese jetistikteri bolyp jatsa ǵana quttyqtap salǵandy jón kóremin. Ózim estelikterdi qatty jaqsy kórgendikten sýretterimdi áleýmettik jelige júktep qoıamyn, óıtkeni sol jerde ǵana olardyń joǵalmaıtynyna senimdimin. Al, ózge adamdardyń ómiri jaıly aıtar bolsaq, qazirgi kezde ózińniń jaqyn adamdaryń men dostaryńnyń paraqshalaryna «podpıschık» bolyp jazylý – mindet sekildi. Al, belgili adamdardyń ishinen tek jaqsy oı, paıdaly keńes aıtatyndarǵa ǵana tirkelgenmin. Olardyń jazǵandary unaıdy. Al ózge ánshi nemese aktrısa sekildi adamdardyń ómirine asa qyzyqpaımyn», - deıdi Aıgerim esimdi stýdent qyz.

Al atalmysh suraqtar tóńireginde 30 jastaǵy ekonomıs Oljas bergen jaýaby múldem basqasha boldy.

«Men jylyna bir-eki ret qana sýretke túsemin desem, ótirik aıtqanym bolmas. Ómirimde mańyzdy qadamdar jasap, este qalarlyqtaı sátterde ǵana sýretke túsemin. Áleýmettik jelilerge tirkelgenmin. Kóbinde ózimniń týystarym men dostarymnyń paraqshalaryna jazylǵanmyn. Sonymen qatar, áleýmettik jeliden ishim pysqanda túrli vıdeolar men sýretterdi kórgendi unatamyn. Al ózimniń sýretterimdi júktemeımin, sebebi onyń esh qajeti joq dep oılaımyn. Sebebi qazirgi tańda bireýdiń ómiri bireýge qyzyq emes. Degenmen áleýmettik jelisiz qazirgi kezde qoǵamdy elestetý qıyn sekildi», - deıdi ekonomıs myrza.

Jeli qoldanýshylary túrli maqsatta sýretterin júkteıtinderin aıtady.  Al, shyndyǵyna keler bolsaq, kez kelgen adam qoǵamnyń nazaryn ózine aýdaryp, kishkene de bolsyn tanymaldylyqqa ıe bolǵysy keletini ras. Áleýmettik jeli – únemi el nazarynda bolýdyń eń ońaı tásili.

Áleýmettik jeli arqyly álemde bolyp jatqan túrli jańalyqtardy bilip,  aqparat almasýǵa bolady. Alaıda, búgingi tańda adamdar óz isterine esep bere almaı, shekten shyǵyp jatyr. Bunyń bir ǵana dáleli retinde belgili din salasynyń ókili Muhamedjan Tazabektiń myna jazbasy: «Qazirgi tańda áleýmettik jeliniń óz jezóksheleri bar. Olar óz tánderin jalańashtap sýretke túsirip júkteıdi de, lúpil úshin ony jarnamalaıdy», - degen jazbasyn mysalǵa keltirýge bolady. Bul – ras. Áleýmettik jeli – óz-ózderin jarnamalap, tánin kórsetken qyz-kelinshekterdiń otany ekendigine eshkim de daý aıta almas. Al bunyń túbi – azǵyndyq.

Áleýmettik jeli kez kelgen qoǵamdyq vırýsty taratýdyń da eń ońaı joly. Mysaly, bir adam eshkimniń aqylyna syımaıtyn áreket jasap, ony ınternet jelisine júktese, ony júz myńdaǵan adamdar kóredi. Onyń ishinde jasy da, kárisi de bar. Al ár adamnyń oılaý júıesi ártúrli bolǵandyqtan, kóbinde jasóspirimder sol is-áreketti qaıtalaýǵa qumartady. Osylaı, qoǵamda jańa dert týyndap, áleýmettik jeli arqyly taralǵan vırýstyń saldarynan kóp adamdar zardap shegip jatady.

Sonymen qatar, áleýmettik jeli – alaıaqtardyń shoǵyrlanǵan mekeni desek te artyq aıtpaımyz. Olardyń da shyrmaýyna biraz adam túsip, sanyn soǵyp qalyp jatqandar óte kóp.

 Avtory: Nazerke Labıhan