Rýhanı jańǵyrý jappaı qolǵa alynǵan qazirgi tańda budan 105 jyl ilgeride,  1912 jyly, ultymyzdyń ar-ojdany, uly ǵalym jáne ustaz Ahmet Baıtursynovtyń «Oqý quralymen» bir ýaqytta jaryqqa shyqqan myna «Álippeni» de aıryqsha eske túsirip qoıǵan abzal. Ol patshalyq dáýirdegi aǵartý jumystary aýqymynda muqıat qarastyrylyp, jan-jaqty taldaýǵa alynýy tıis.

Álippe muqabasynda  oryssha:  «Býkvar dlá kırgızskıh shkol v Týrkestanskom krae. Sostavıl zavedýıýshıı rýssko-týzemnym ýchılıshem Kongr Hodja Hodjıkov» («Túrkistan ólkesindegi qazaq mektepteri úshin álippe. Qurastyrǵan Qarnaq orys-týzem ýchılıshesiniń meńgerýshisi Qońyrqoja Qojyqov») dep jazylyp, «birinshi basylym» ekeni, «Túrkistan oqý basshylyǵynyń ruqsatymen basylyp otyrǵany» atap kórsetilgen. «Álippe» («Álifbá») Orynborda «Karımov, Hýsaınov jáne baspa»  seriktestiginiń tıpo-lıtografıasynan basylyp shyqqan. Osy kitap Túrkistan ólkesindegi oqý isinde qalaı paıdalanyldy, onyń jurtty saýattandyrýdaǵy róli, jalpy, sol shaqtaǵy jádıdtik qozǵalysta alǵan oryny qandaı boldy, mine, bulardyń bári áli de zertteýshisin tosyp tur.

Atalmysh alǵashqy «Álippe» kitabyn Túrkistan muǵalimder semınarıasynyń túlegi, ustaz ári qoǵam qaıratkeri, Alash qozǵalysyna belsene qatysýshy, Qoqanda jarıalanǵan  Túrkistan avtonomıasy Halyq Keńesiniń jaýapty hatshysy Qońyrqoja Qojyqov HH ǵasyr basynda ustazdyq quryp júrgeninde rýhanı saladaǵy muqtajdyqty tereń túısingendikten jazǵan.

Ol  oqýlyqqa bergen kirispe sózinde quran men onyń uǵymdaryn oqytatyn moldalardyń (muǵalimderdiń) nazaryn balalardyń, mektepte eki-úsh jyl oqysa da, hat tanýlarynyń nasharlyǵyna aýdarady. Munyń sebebi qazaq tilinde saýat ashý kitabynyń joqtyǵynda jatqanyn aıtady. Sóıtip, óziniń «Álippesinde» qazaqy bir dybysty arabı bir árippen belgileý ádisterin júıelep kórsetedi. Muǵalimder ájetine  usynyp otyrǵan osy  «qazaq álippesinen soń quran álippesin» oqysa, balalardyń «basylymdar jazýyn taný» múmkindigi artatynyn aıtady. «Álippeniń» hrestomatıalyq bólimine árkim bilýge tıis maǵlumattardy toptap, olarǵa shaǵyn áńgime, óleńderdi qosyp beredi. Óziniń jazǵan álippesin «tájirıbe-dúr» dep atap, sol sebepti, muǵalimderdiń oqýlyqty «jatsynatyn jerleri» bolsa, sol jaıyndaǵy eskertpelerin tyńdaýǵa ázir ekenin eskertedi. Ýaqyt talabyna oraı «...alashqa usynǵan jádıdimizdiń ne artyq, ne jetpegen jerleri bolsa, oı-pikirlerin tikeleı, ne hat arqyly bildirgenderge kópten kóp alǵys aıtamyz»  deıdi.   

Jádıdtik qozǵalysqa tusaý sala otyryp, orys-týzem mektepterin kóptep ashyp jatqan zamanda Túrkistan ólkesi oqý basqarmasynyń qazaq álippesin jasaýǵa hám qoldanýǵa resmı pursat berýi, ımperıa ıdeologtarynyń «buratanalardy kádimgi orys mujyǵyna aınaldyrý» saıasaty turǵysynan qaraǵanda,  tańǵaldyrady. Sondyqtan da bul alǵashqy «Álippeniń» ólkedegi aǵartýshylyq taǵdyryn tereńirek zertteý jón bolmaq.

Sýretterde: Qońyrqoja Qojyqov «Álippesiniń» oryssha jáne qazaqsha muqaba betteri

Beıbit QOISHYBAEV