Búgingi tańda erler áıelderlen az ómir súretini jańalyq emes. Insýlt, ınfarkt, jol apaty, jaman ádet erkekterdi baýdaı túsirip jatyr. Ajal shaqyrǵan saıyn sońynan qoı qusap mańyraı ilesetin er-azamattar nege kóp? Er adamnyń aınalasynda qutqarýshy áıelderi, mýzalary, qurbandary da az emes. Biraq olardyń birde-biri erkekti ajaldan arashalap ala almaıdy. Er adamnyń ómirlik joly - aýyr. Erler ómirmen yntymaq qura almaı jatyr. Oǵan ólim etene jaqyn. Biraq suraı qalsań: «Men myqtymyn. Men qalaı ómir súretinimdi ózim sheshem. Meniń jaǵdaıym jaqsy. Aqshanyń joǵy mańyzdy emes, ómirde aqsha mańyzdy ról oınamaıdy» dep jaýap qatady. Bıikke shyǵyp baram dep esepteıdi, biraq ishteı batpaqqa batyp bara jatqanyn sezedi.
Bala kúnnen jigitter ózgeniń sezimin tyńdamaýdy ǵana biledi. Júrek syr bergende de eleń qylmaıdy. Jumbaq qarmaqshynyń qarmaǵyna ilingenin moıyndamaıdy. Keıbir erler qarsylyq tanytýǵa tyrysady. Biraq kúshi teń kelmeıdi. Bul tartylysqa ıelik qylatyn ne? Bul suraqqa jaýap berý úshin bilim kerek. Bul bilimniń negizinde mynadaı qaǵıda bar: kózge kórinbes kózge kórinetinge ıelik etedi.
Kóptegen erkekterdiń nadandyǵy olardyń ózimshildiginen bastalady. Biraq erkekter kerisinshe oılaıdy. Kerisinshe bolsa, pende balasy Qudaıdy kóretin halge jeter edi. Biraq Alla kózge kórinbeıdi. Kórinbes dúnıe – sebep. Kórinetin dúnıe – fakt, saldar. Aldymen sebep, sosyn nátıje. Erkekti basqaratyn qandaı sebep bar? Bunyń jaýaby, sirá, kóptegen jigitterge jaqpas. Erkekti basqaratyn sebep – áıeldiń kóńil-kúıi! Áıel rýhanı deńgeıimen erkekterdiń tártibin basqarady. Bul kópshilik áıelderde beısanaly túrde júredi. Eger áıel óziniń kóńil-kúıin, sezimin, emosıasyn basqara alsa, ol erkektiń ár qadamyn dáldikpen basqaryp keter edi. Degenmen, áıel zaty onsyz da basqaryp keledi. Biraq qazirgi áıelderdiń basqarǵany kólikke maımyl otyrǵandaı kúıde. Áıelder birese erkekterdi keýdesinen keri ıteredi, birese, ózine tartyp alady. Biraq bunyń bárin qalaı istep jatqanyn ózi de túsinbeıdi. Áıeldiń erkekke áserin ejelgi daostyń metaforasy anyq aıqyndaıdy eken: «Áıel – Jer. Erkek – sol jerden nár alatyn Báıterek». Daostardy eshkim aqymaq deı almaıdy, óıtkeni olar ár dúnıeniń bolmysyn anyq bilgen. Olar áıel úndemeı júrip-aq bir nársege qatty qobaljıtynyn bilgen. Sol qobaljýdyń qalaı qaraı yǵysatynyna saı áıeldiń eri ne Jeńimpazǵa, ne aqymaqqa aınalatynyn aıtyp ketken. Aqymaqqa aınalsa, ózin-ózi búldire bastaıdy. Ólgisi keledi. Ólýdiń bir sebebin tabady. Jer aǵashty nemen nárlendirse, sondaı bolmaq. Ne zor, bıik, máýeli báıterekke, ne jaı shirigen tomarǵa aınalady. Áıel kózge kórinbeske jaýapty: sezimge, kóńil-kúıge, emosıaǵa. Erkek qalasa da, qalamasa da onyń kúıimen nárlenedi, óıtkeni tamyry Jerde. Jerdiń bergen shyrynyn sińiredi, ne ýyn ishedi.
Áıel óz bilgenimen erkekti aqymaqqa aınaldyryp, ony ólimge ıtermeleýi neden? Áıel sezimmen ómir súrgenimen olardy jınaqtaı almaıdy. Áıel búkil sezim men kóńil-kúıdi bir sátte boıynan ótkizedi. Alaıda, bizdiń soǵysýǵa daıyn órkenıet bilmek túgil, oılaǵyń kelmeıtin kóptegen kedergi jasap otyr. Soǵys, revolúsıa, baılardy kámpeskeleý, urlyq, ashtyq, týystardyń ólimi – bul búgingi adamzattyń permanentti aqıqaty.
Etene jaqynynan aıyrylǵan áıel oǵan degen joqtaýdy tolyǵymen túgesýi tıis. Ol osylaı ishin bosatady. Árýaqtyń Rýhyn erkindikke jiberedi. Biraq bundaıdy op-ońaı qabyldaı alatyn adam bar ma? Qabyldaı almaǵannyń bári, sezinbegen sezim beısanaǵa ótken soń birneshe býyn urpaqtyń ómirin ýlaıtyn ýǵa aınalady. Jaqynynan aıyrylyp qalýǵa qorqatyn ana ulynyń júregine «sen jaǵdaıǵa ıe bola almaı qalasyń» degen qaýipin egedi.
Ana – erkekti nárlendiretin negizgi Jer. Ol óziniń beısanasynda ótken ómirdegi aıyrylyp qalǵan jandary týraly aqparatty saqtaýshy. Uly bul aqparatty sińirmeı qalýy múmkin emes. Anasy ulynan aıyrylyp qalam dep úreılense, onyń sezimi ulyna: «Saǵan deıingilerdiń taǵdyryn qaıtala, sen ózińdi búldirýiń kerek, aqymaqqa aınal, ól» degen buıryq bop sińedi. Anasy balasynyń baqytyn jep taýysatyn beısanasynan kóterile beretin osyndaı jegi qurt, sanasyndaǵy satqyn oımen qansha kúresse de, odan qutyla almaıdy. Qutylý úshin óziniń sanasyna mynadaı ustanym engizýi kerek: SEZİMİŃDİ TOLYQ ASH! Biraq ázirge ol ony qalaı jasaý kerek ekenin ózi de bilmeıdi. Ana kóptegen kitaptar, maqala oqıdy. Sanasymen sheshim izdeıdi. Biraq sheshim sanada emes, sezimde. Sezimdi tolyq ashýǵa kelip tireledi. Sezimi ashylmasa, aqyldan paıda joq. Qaıtalap aıtamyn: aqyl ıesine aıyrylǵan jandaryn joqtaýǵa múmkindik berýi kerek. Ony qalaı jasaıdy?
Al, nazar salaıyq! Bireýden aıyrylyp qalý úreıi men qaıǵysy – tekten beriletin sezimder, óz týystary men ǵashyqtaryna aıyrylyp qalǵan ata-babadan kele jatqan júk. Bireýden aıyrylyp qalý úreıi men qaıǵysy Ananyń balasyna senimsizdigin ǵana emes, ózine jar tańdaý kezinde de senimsizdik týdyrady. Súıiktisi ómirinen alastaǵan áıel ón boıynda teginen berilgen qaıǵyly sezimder baryn uǵyna almaıdy. Onyń tegindegi súıiktisinen aıyrylyp qalýǵa qoryqqan baqytsyz áıelderdiń sezimderin arqalap júrgenin bilmeıdi. Erkekpen yntymaqta ómir súre almaıtyn áıeldiń teginde ájelerinen qalǵan DNK-da jazylǵan: «Súıiktim, menen qash. Men seni baqytty ete almaımyn. Menimen jaǵdaıyń qıyn. Seniń erte ólgenińdi qalamaımyn. Seni óltirgenshe jalǵyz bolǵanym durys. Biraq sen ómir súr. Qosh bol. Men saǵan laıyq emespin» degen baǵdarlama bar.
Biraq, osylaısha ekeýlep eki jaqta baqytsyz ómir súrgenshe, ózgeniń aýyr seziminen zardap shekkenshe, sol eski, kómeski sezimderdi ıelerine qaıtarý kerek ekenin bilińizder. Óz jeti atańyzdaǵy sol adamdardy anyqtap, solar úshin sol súrilmegen sezimderdi súrip, joqtap, erkindikke jiberý kerek. Sonda joldy baılaǵan sezimder bý qusap ushyp ketedi. Máńgilikke sizdiń júrekti úreıden alastaıdy.
Ár adam laıyqty, baqytty ómir súrýge qaqyly.
