Atynan  adam úrkıtin nebir zulmattardyń biri – kenetten bolatyn náreste ólimi sındromy (SVDS – sındrom vnezapnoı detskoı smertı). Bul – bir jasqa deıingi nárestelerde tynys alýdyń toqtatylýynan bolatyn ólim. Ǵalymdar mundaı ólimniń sebebin anasynyń shylym shegýi nemese alkogólge qumarlyǵynan dep aıtqan. Sheteldik keıbir zertteýlerde balanyń erte shetineýine ishpen jatý sebep delindi. Alaıda naqty sebepterdi eshbir ǵalym keltire almady. Búkil álemniń pedıatr, neantolog dárigerleri, ǵalymdary birlesse de, sheshimin taba alar emes. Jalpy boljamdar tómendegideı:

Gıpotezalardyń birine sáıkes, náreste jatyrda jatqan kezin túsinde kóredi de, ókpemen demalýdyń ornyna,, kindikpen demalady. Sonyń saldarynan ókpesi tarylyp, tynys alý toqtaıdy.

Mundaı úderis batys elderi, Taıaý Shyǵystaǵy ıahýdıder elinde jáne kári qurlyqta kóptep kezdesedi eken. AQSH-ta jylyna 7-9 myńnan asa náreste osy tajaldan shetineıdi.

Ekinshi gıpotezaǵa sáıkes, nárestelerde bul ólimge degen beıimdilik jatyrda qalyptasady eken. Biraq qalaı jáne qashan ekeni ǵylymǵa áli kúnge deıin belgisiz.

Ǵylymǵa belgisiz bul náýbet ál Mısaqtaǵy oqıǵany eske salady. «Rabbyń adamnyń búkil úrim-butaǵynyń belindegi urpaqtaryn shyǵaryp alyp, olardy óz-ózderine kýá etip: «Men senderdiń Rabbylaryń emespin be?» degende, barlyǵy biraýyzdan «Álbette, biz buǵan kýálik etemiz!» dep jaýap beredi. Biz muny qıamet kúni: «Rasynda, biz budan beıhabar edik», - dep syltaý aıtpaýlaryń úshin istedik» (Áǵraf súresi, 172-aıat).

Paıǵambarymyz (s.a.ý.):

«Barlyq balalar musylmandyqqa beıim bolyp týady. Keıin olardy ata-analary hrıstıan, ıahýdı jáne dinsiz etedi», - dedi.

Keltirilgen Quran-Kárim aıaty men hadıs shárıften náresteniń shetinep ketýin ne baılanystyrady? Nelikten kishkentaı ǵana kirshiksiz jan ıesi jaryq dúnıe kórmeı jatyp o dúnıelik bolady?

Bizdiń paıymdaýymyzsha, álgi álem ǵalymdary izdegen másele fızıologıalyq jaǵdaıǵa emes, rýhanı álemge baılanysty.

Nárestelerdiń oqystan qaıtýyn sanaqtan ótkizgende, Eýropa men Amerıkanyń turǵylyqty halqynda kóp kezdesetini anyqtaldy. Ásirese basqa din ókilderinde. Musylman emes otbasynda týǵan shaqalaq sol bir otbasynyń týra dinde júrmegendigin sezgendikten dúnıe esigin asha sala Allaǵa keri qaıtady-mys.

Ol musylman bop týǵanymen bolashaqta ata-anasy men otbasynyń dinine aınalatynyn sezgen. Ol sábı saf altyndaı taza óziniń dińgeginen-dininen aıyrylmaıtyndyǵyn, perishtedeı taza sábı ál-mısaqtaǵy ýádesin buzǵysy kelmegendigin dáleldegen dep boljadyq.

Al nege qazaq elinde ondaı jaǵdaı kóp tirkelmegen. Onyń sebebin qazaq ata-dástúrine sholý jasaý arqyly anyqtaımyz.

Bala dúnıe esigin ashqannan keıin jasalatyn alǵashqy mereke – shildehana. Máni náresteni qorǵap, «kúzetý» degen senimge saıady. Sondyqtan ony «Shilde kúzet» dep te ataıdy. Bul ǵuryptyń túpki máni bala men anany til-kózden saqtaý, qorǵaý degennen týyndaǵan. «Chille» parsy tilinen aýdarǵanda «qyryq» degen maǵynany beredi. Dástúrli qazaq qoǵamynda bala úshin týǵannan 40 kúnge deıin qaýipti kezeń sanalǵan, oǵan deıin nárestege kóp adamdy jolatpaı, bala men anasyn jaqsylap kútken.

Al álgi aıaqasty ajal (SVDS) zertteýlerde kórsetkendeı 2-4 aı aralyǵynda eń kóp tirkeledi eken. Bul merekede alys-jaqyndardan súıinshi surap, týys-týma náresteli úıge «baýy berik bolsyn» aıtyp, syılyqtaryn berip, adal nıetpen Paıǵambar aıtqan jarty qurmamen bolsyn tozaq otynan qorǵan uranyn jandandyrý yrymy.

Dúnıege kelgeninen qyryq kún tolǵannan keıin sábıdiń shashy, tyrnaǵy alynady. Aldymen balany 40 qasyq sýyna jýyndyrady. Urpaǵy ósip-óngen qarıa áje sýdy balanyń ústine quıyp turyp «30 omyrtqań jyldam bekisin, 40 qabyrǵań jyldam qatsyn» dep tilek aıtyp bata beredi. Bul toıǵa jınalǵan adamdardyń árqaısysy náresteni shomyldyratyn ydysqa yrymdap 40 qasyq sý quıady, shomyldyrǵan ydysqa «Kúni kúmisteı jarqyrap tursyn» dep kúmis saqına, júzik sıaqty áshekeıler salynady. Shomyldyrýǵa kómektesken áıelder saqınalardy ózara bólisedi.

Bul yrymdar men jón-joralǵylar tolyp turǵan sadaqa berýdiń joldary eken. Sadaqa – pále-jalany joıatyn amal emes pe? Alda kele jatqan bále-jalanyń aldyn alady. Mine, XXI ǵasyrda, ǵylym men tehnıka qaryshtaý zamanynda bul oqıǵa da Alla Taǵala aıatynyń ári adamzatyń ardaqtysy bolǵan Muhammed (s.a.ý.) paıǵambar hadısiniń tylsym syrlarynan bir úzindi.

Danıar Asylbekov

Eskertý: Avtordyń pikiri Qamshy.kz aqparat agenttiginiń pozısıasyna saı kelmeýi múmkin.