“Aqshasy joq memleketter qol sozyp Qytaıdan nesıe suraıdy” Bul #sina.cn portalynda jarıalanǵan maqalada aıtylady. Ondaǵy málimetterge súıensek, Qytaıdan nesıe alǵan úshtikte Venesýela kósh bastap tur. Qytaı bul elge shamamen 50 mlrd AQSH dollaryn beripti. Onyń kóp bóligin olar qara altynmen qaıtarǵanymen, $19.3 mlrd qaryz áli moıyndarynda tur. Aýylsharýashylyq óndirisine jumsaý maqsatymen $52.8 mıllıardty Afrıka alypty. Qytaımen “jaqsy” qarym-qatynastaǵy Pákistan jıi qol sozyp, kómek suraıtyndardyń úshtiginde tur. Ótken jyly atalǵan elge $1 mlrd nesıe berilgen.

“Qytaıdan nesıe alǵysy keletinder bir shartty umytpaýy tıis. Ol – alǵan qarjynyń belgili bir bóligine Qytaıdyń taýaryn satyp alýy nemese qyzmet túrin (qurylys, baılanys, spýtnıktik jáne temirjol qurylǵylary, t.b.) paıdalanýy qajet” ekendigi basa aıtylǵan.

Qytaı nesıe berýdi 1995 jyldan bastapty. “Jeńildetilgen nesıeler negizi 20 jyl merzimge beriledi. Qazir alǵash nesıe alǵan elder úshin qaryzyn jabý kezeńi bastaldy. Alaıda, alǵan qaryzyn óteý kórsetkishi óte tómen” delingen newsabeta.blogspot.com saıtynda jarıalanǵan maqalada. Onda, batystyń birqatar analıtıkalyq ortalyqtarynyń kóptegen eldiń Qytaıdyń “qaryz qaqpanyna” túskendikterin, áli de bolsa Qytaıdyń quryǵyna túsip qalmaý týraly basqalarǵa keńes beretini de jazylǵan. Qytaıǵa belshesinen qaryzǵa batqan Pákistan men Shrı-Lankany mysal retinde alyp, Garvard ýnıversıtetiniń analıtıkalyq zertteý ortalyǵy Qytaıdyń “qaryz dıplomatıasy” álsiz memleketterge saıası múmkindik alý úshin strategıalyq maqsatta jasalǵan dep jazady. Esterińizde bolsa, 2017 jyly 10 jylǵa alǵan $8 mlrd qaryzyn ýaqytynda óteı almaǵany úshin Shrı-Lanka óziniń Hambantote portyn Qytaıǵa 85%-dyq tabys úlesimen 99 jylǵa jalǵa berýge májbúr bolǵan edi. Baıandamada, Hambantote porty endi Qytaıdyn áskerı-teńiz bazasyna aınalýy múmkin ekendigi aıtylady.

Jýyrda Qazaqstannyń Qytaı aldyndaǵy kepildi qaryzy $1.2 mıllıardqa jetkeni resmı túrde habarlandy. Ata-babadan qalǵan Qazaqstannyń jer baılyǵyna suqtana qarap otyrǵan alpaýyt elderdiń “saıası tepkisine” qalaı tótep berer ekenbiz?! Batys elderi biz sıaqty damýshy elderge Qytaıdan qaryz alýdan saqtaný kerek ekendigin eskertip jatyr. Qytaıdan nesıe alý bizge qanshalyqty tıimdi?!

Ertaı Núsipjanovtyń Facebook paraqshasynan alyndy

Usynǵan: Nazerke Labıhan