Jer jaralǵaly jelmen jarysqan júırik jylqylar mekendepti. Osydan jeti myń jyl buryn qazaqtyń arǵy ata-babalary jabaıy jylqyny qolǵa úıretipti. Sóıtip, jer betinde jylqynyń ústine eń alǵashqy bolyp qazaqtar mingen eken. Olar aýyzdyq, ómildirik, júgen, er-toqym, úzeńgi sekildi at ábzelderin jasapty. Qazir biz kıip júrgen shalbardy da eń alǵash oılap tapqan qazaqtyń ata-babalary bolypty. Óıtkeni, uzyn shalbar kımese, atqa otyrǵanda aıaǵyna qajaıdy eken. Qazaqtar óte tekti, jaýynger halyq bolypty. Sol sebepti jylqylar bizdiń ata-babalarymyzǵa qyzmet kórsetkendi jaqsy kóripti.  

Bir kúni dúnıe júzinde attar kórmesi bolyp, ulan-asyr toı-dýman bolypty. At shaptyrym jıynǵa ár eldiń adamdary ózderiniń eń jaqsy attarymen kelipti. Olar jylqylaryn jelige baılap, ózderi saıyq-saıran qurypty. Attar aldyna qoıǵan jem-shópti jep, sý ishipti. Tek qazaqtyń jylqysy ǵana aldyna ákelgen shópti jemeı, arpany ǵana talǵajaý etipti. Sóıtip, ábden zerikken attar bir-birimen tanysyp, árkim óziniń jaqsy qasıetterin aıtyp, maqtana bastapty.

-  Men qysqa qashyqtyqqa jyldam shaba alatyn júırikpin, - dep jelpinipti súlikteı qara aǵylshyn jylqysy.

- Al men qysta shana, jazda arbaǵa jegýge taptyrmas, kúshi myǵym jylqymyn,  - depti orystyń jıren jylqysy.

- Biz qum ústinde júrýge taptyrmaımyz. Bizdiń tuqym álemge áıgili, - depti qaratory arab jylqysy. Osylaısha, ár eldiń jylqysy ózin erekshe qasıetterin aıtyp, daýlasypty. Sodan keıin álem elderiniń jylqylary úndemeı turǵan qazaq jylqysyna qarap:

- Sen qaı elden keldiń? Nege úndemeısiń? – dep surapty jylqylar.

- Men – ózi momyn, ózi erjúrek qazaq degen jylqysymyn. Tarpań degen atym bar. Qazaqtarda úlkender sóılegende jasy kishiler ádep saqtap, tynysh otyrady. Men sizderden jas bolǵan soń úndemedim,  - deıdi qazaq jylqysy.

- Qyzyq eken, - deıdi orys jylqysy. – Al, aldynda turǵan shópti nege jemediń?

- Bul shóptiń ústin jabaıy dońyz taptap, lastap ketipti. Sodan keıin bir talyn da aýyzǵa almadym, - deıdi. Sonda basqa jylqylar tań qalyp, basyn shaıqap:

- Biz baǵanadan beri ózimizdiń erekshe qasıetterimizdi aıttyq. Al sende qandaı qasıet bar? – dep suraıdy.

- Sizder aıtqan jylqynyń jelmen jarysqan júırigi de, salt miniske arnalǵany da, er-azamatqa soǵysta serik bolǵan aryndy attyń boıyndaǵy bar qasıet bizdiń tuqymda bar.  Báıgege qosatyn júırikterdi – tulpar, arǵymaq, sáıgúlik, al aýyr júk artýǵa arnalǵany  - qazanat, eti men súti úshin ósiretin jylqylar  jaby dep atalady.

   Jer júziniń ár túkpir-túkpirinen kelgen jylqylar qazaq jylqysynyń jas ta bolsa aqyldy ekenin baıqap:

- Sonda bizdiń bir-birimizden qandaı aıyrmashylyǵymyz bar? – deıdi.

- Ony anyqtaý op-ońaı, -  deıdi qazaq jylqysy. Árıne, bárimizdiń túsimizge, kúshimizge, boıymyzǵa, dene-bitimimizge baılanysty aıyrmashylyq týǵannan bar. Mysaly, taý jylqylary taýda jaqsy júredi, al shóldiń jylqylary qumnyń ústinde ońaı júredi. Biraq adamdardy bir-birinen aqyl, bilim, minez, qaırat arqyly ústem bolatyny sekildi, jylqylarda aıyrmashylyq bar. Ol tektilik dep atalady.

- Tektilik degen ne? – dep jylqylar shýlap qoıa beredi.

- Tektilik degen  - jeti atańdy bilý.

- Al, jeti ata – degen ne?

- Jeti atany bilý degen  - seniń ótken atalarynyń esimin, olardyń tirshilik ıeleri úshin atqarǵan isterin bilý, qan tazalyǵyn saqtaý.         

- Tarpań, sen jeti atańdy bilesiń be? Bilseń, bizge aıtyp bershi, – dep qyzyǵa suraıdy jylqylar.

- Árıne, bilemin. Qazaqtyń jylqysynyń bári jeti atasyn biledi, - deıdi qazaq jylqysy. – Meniń atam – Qulynbaı, onyń ákesi Erjabaǵy, onyń ákesi - Taıjetpes, sodan keıin  – Jelqunan,  besinshi atam – Sardónen,  altynshy atam – Nánsáýrik,  jetinshi atam – Bestibek, segizinshi atam – Saqaaıǵyr, toǵyzyshy atam – Hastulpar, - deı bergende jylqylar shýyldap:

- Qoı, jetedi, sen atalaryńnyń atyn tań atqansha aıtatyn túriń bar ǵoı, - dep áreń toqtatady.

- Sonda tektilik ne úshin qajet? Bizge sony aıtshy, - deıdi álemniń bes qurlyǵynan kelgen aq, sary, jıren, kók, boz tústi jylqylar Tarpańǵa qarap.

- Biz adamzat órkenıetinen beri tektilikti saqtap kelemiz. Qazaqtar arǵy ata-babalary Arııler, sodan keıin Saqtar men Ǵundar bizdiń sútimizden – kádeli ári kıeli sýsyn qymyz daıyndaıdy. Qymyzy adamnyń boıyna kúsh-qýat beredi. Arııler qos doǵalaqty arbany oılap taýyp, meniń arǵy atam – Ushqyr tulparlardy qos qostan arbaǵa jegip, sar dalada saǵymsha júıitkigen.

Bul sózge ár eldiń jylqylary tań-tamasha qalyp, shurqyrasyp, basyn shulǵı bastaıdy.

- Oı, sen qazaqtardyń tarıhyn jaqsy bilesiń ǵoı, - deıdi Eston jylqysy.

- Qazaqtarmen birge júrgen soń ata-babamnyń tarıhy da bir tarıh bolyp ketti ǵoı. Saqtar Altaı men Dýnaıǵa deıingi aralyqta keń baıtaq aımaqta úıir-úıir jylqy ósirip, at qulaǵynda oınaýdy óner dárejesine kóterdi. Sol úshin meniń arǵymaq-atalarym qazaqtardyń kózqarasynan-aq ne aıtqysy kelgenin, neni qalaıtynyn túsingen. Osynyń bárine tektiliktiń buzylmaýynyń arqasynda qol jetkizipti. Sporttyq oıyndarda qazaqtar balalaryn eptilikke, erjúrektikke, myqtylyqqa baýlyp, ulttyq ónerleri -  teńge alý, aýdaryspaq, kókpar tartý, alaman báıge sekildi oıyndarda shyńdalyp, myqty jaýǵa tótep bergen. Beıbit zamanda arba men shanaǵa jegilsek, jaý kelgende qazaq batyrlarymen birge arqyraı alǵa umtyldyq.

- Bul degen keremet qoı, - dep aýzyn ashyp qalypty aǵylshyn jylqysy.

- Bul - qazaqtardyń tektiligin saqtap, jeti ata bilýiniń arqasy, - dedi Monǵolıa jylqysy Kerqulan qostaı jónelip.

- Iá, durys aıtady, - deıdi Túrikpenniń Aqalteke jylqysy. - Qazaqtar attyń qulaǵynda oınaıdy. Qazaqtardyń arǵy ata-babalary mingen attardyń tóbesine laýazymdyq belgi – jaby taqqanyn atalarym aıtyp otyratyn, -  Al, sen, Sılvıa, sen neshe atańdy bilesiń?

- Men ákem Rodjer men atam Krıstıdi ǵana bilemin, - dep basyn salbyratady aǵylshyn jylqysy.

- Mine, sen arǵy ata-babańdy bilmegen soń úıirine bilmestikten tórtinshi, besinshi atańnan týys bolyp keletin qaryndasyńdy úıirine qosyp alasyń. Sodan keıin tektiligiń buzylady. Biz qazaqtar sekildi jeti atamyzdy jatqa aıyp, tektiligimizdi saqtaımyz, - deıdi Tarpań.

Qazaq jylqysynyń aıtqan sózderine álem jylqylarynyń bári oılanyp, úndemeı qalypty.

Asqat Ómirbaev