Názir Tórequluly: Bizdiń qazaqtyń shala oqyǵany "-ov"-qa jerik

/uploads/thumbnail/20190517103801482_small.jpg

Osy kúnge sheshilmegen bir másele –  qazaq aty-jóniniń orysshalanyp jazylýy dep jazady Qamshy.kz aqparat agenttigi.

Bul másele jóninde "Temirqazyq" jýrnalyn shyǵarýshy Názir Tórequluly: "Bizdiń qazaq hat jazyp, qol qoısa, kisi atyn jazsa orysshalap ketedi: "Jamanbaı Amanbaıov" dep jazady. Jamanbaı hat jazyp, qol qoısa, ózide "Amanbaev" dep qol qoıady. "-ov", "-ev" dep jazyp otyrǵan jigitterdiń ózderi sóılegende Jamanbaıdyń ózin ǵana aıtady. Bizdiń túrki tiliniń salty, zańy osy: burynǵy ataqty bıler bizge belgili ózderiniń ǵana attarymen Tóle bı, Qaz daýysty Qazybek, Edige, Mamaı, Noǵaı, Jánibek, Áıteke... bulardyń kimniń balasy ekenin óz eli ǵana biledi. Burynǵy batyrlar da óz attarymen atalǵan – ne pálenniń uly dep atalǵan: shora batyr, Alpamys batyr, Oraq batyr, Qaraqypshaq Qobylandy, Aq baltyr uly Ýaq, Májnún uly Shýaq, Keńes uly Kenjebaı,Bizben jaqyn túrik- Stambuldaǵy. Tarıh bulardy bizdiń qańly deıdi. Qazaq ishinde qańly rýynyń kóbi Jetisýda. Túriktiń til salty dál bizdiki sıaqty: bulardyń ataqty azamattary óz attarymen ǵana atalady...Bizdiń qazaqtyń shala oqyǵany "-ov"-qa jerik. "-ov"-pen atyn jazsa, bilgish bola qalady. Tórelik bilgishtik "-ov"-ta ǵana emes ekenin meshanın qaıdan bilsin?! Gazet, jýrnal, jańa kitap jazǵan kósem azamattar, keńseler qazaq tiliniń saltyna , zańyna tússe, "ov"-ty aqy ıesine qaıtaryp, Tilenshi uly Altynbaı, Óskenbaı uly Qunanbaı, Qunanbaı uly Abaı degen jolǵa tússe, jurtymyzben oılasýǵa oń bolady", - dep jazǵan eken.

Azamattardyń tegin, atyn jáne ákesiniń atyn jazý Qazaqstan Respýblıkasynyń Konstıtýsıasymen, 27.12.1994 jylǵy Azamattyq Kodekspen, "Ulty qazaq azamattardyń tegi men ákesiniń atyn jazýǵa baılanysty máselelerdi sheshý tártibi týraly" Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdentiniń 1996 jylǵy 02 sáýirdegi №2923 Jarlyǵy, 26.12.2011 jylǵy "Neke (erli-zaıyptylyq) jáne otbasy" Zańymen rettelgen.

Bul zańdar boıynsha qazaqqa tegin(famılıasyn) ulttyq dástúrge saı alýǵa bolady delingen. Qazirgi tańnyń ózinde tegi "-ov" pen "-ev"-qa aıaqtalatyn qazaqtardyń sany jeterlik. Bul halyqtyń sanasyna sińip, úırenshikti bolyp ketken sekildi. Olar tipti teginiń orysshalanyp turǵanyna mán de bermeıdi.

Osy "tek" týraly sóz bolǵanda Baýyrjan Momyshulnyń erligine, namysshyldyǵyna qaıran qalasyń.

"Keńes zamanynda Komýnıstik partıanyń kósemderiniń biri Anantas Mıkoıan qazaq halqynyń qaharmany Baýyrjan Momyshulyn qabyldaıdy. Áńgime barysynda Mıkoıan Baýyrjan Momyshulyna suraq qoıypty: "Osy seniń famılıań nege "Momyshev" emes? "Momyshulyn" qaıdan tapqansyń?" Baýyrjan atamyz taısalmastan: "Sizdiń famılıańyz nege "Mıkoev" emes? Sondyqtan meniń famılıam "Momyshuly",-dep jaýap qaıtarypty. Ulttyq namysy úshin osyndaı qadamǵa barǵan Baýyrjan atamyzdyń batyldyǵyn sonaý zamanda "Temirqazyq" janyn sala aıtqan eken. 

Pikir qaldyrý

Qatysty Maqalalar