Jazdyń ystyq merziminde januıamen teńiz jaǵalaýyna baryp, ashyq sý qoımalarynda shomylý kóp jaǵdaıda balanyń názik aǵzasyna kúızelis alyp keletinin bilesiz be? Dál osy naýqanda balalar nesep joldarynyń ınfeksıasyn juqtyryp alýy múmkin. Jaz mezgilinde bala densaýlyǵyna beıjaı qaramańyz. Oıyn balasy baıqamastan túrli juqpalardy ákelýi ǵajap emes. Ásirese nesep joldary ınfeksıasy aýrýlary bilinbeı bastalyp túrli indetterge soqtyrýy múmkin.
Nesep shyǵarý júıesi úrpilerden (zár shyǵarý arnasy), qýyq qalbyrshyǵy men eki búırekten turady. Nesep júıesindegi atalǵan bólikterdiń barlyǵy qabynýǵa ushyraýy múmkin. Al kishkene balalarda kóp jaǵdaıda qýyq ınfeksıasy paıda bolyp, sońy sıstıtke ulasyp jatady. Nege? Buǵan balanyń nesep shyǵarý júıesi qurylymynyń erekshelikteri sebep bola alady. Negizinen nesep joldarynyń qabynýyna úsh túrli sebep bar:
- Patogendi mıkrobtar (ishek taıaqshalary men stafılokokk).
- Zár shyǵarýdyń qalypty túriniń buzylýy (tas paıda bolyp, et ósken jaǵdaıda, ish qurty men týa bitti zár shyǵarý júıesiniń buzylýy).
- Bala aǵzasyndaǵy qorǵanys júıesiniń buzylýy (únemi ınfeksıalyq jáne vırýsty aýrýlarmen syrqattaný, týa bitti sozylmaly aýrýǵa shaldyǵý, shala týylý, shyjyń, jaǵdaısyz mekende turý).
Bul medısınalyq ataýǵa nesep shyǵarý júıesindegi sozylmaly ınfeksıalyq aýrýlardyń barlyǵy (pıelonefrıt, sıstıt, ýretrıt jáne asımptomatıkalyq bakterıaldy aýrýlar) jatady. Nesep ınfeksıasymen kóbine jańa týylǵan perzentter men úsh jasqa deıingi balalar aýyrady. Bul jastan keıingilerdiń atalǵan aýrýǵa shaldyǵýy sıreı bastaıdy. Eń qyzyǵy – nesep joldary ınfeksıasyna shaldyǵý múmkindigi ekinshi márte 20 jastan asqandarda kezigedi eken. Ómiriniń alǵashqy aılarynda ul men qyz balalarda bul ınfeksıaǵa tap bolý múmkindigi birdeı. Al, ýaqyt óte kele uldarǵa qaraǵanda bul ınfeksıalar qyz balalarda kóp kezdesedi. Onyń sebebi qyz balalardyń zár shyǵarý kanaldary keńirek jáne qysqa, sondyqtan ınfeksıa qýyqqa jyldam kire alady. Sol sebepti ata-ana balaǵa gıgıenalyq kútim jasaýda muqıat bolǵany jón.
Nesep joldarynyń ınfeksıasyn qalaı baıqaýǵa bolady?- tumaýǵa shaldyqpasa da dene qyzýynyń kóterilýi;
- ishtiń qýyq tusynyń aýyrýy (kishirek balalarda), bel men ishtiń astyńǵy jaǵynyń aýyrýy (eresek balalarda);
- kúndizgi zár shyǵarýdyń jıileýi (ish kıimniń jıi dymqyldanýy);
- kúndiz de, túnde de zár shyǵarýdyń jıileýi;
- zár shyǵarý aralyǵynyń jıi nemese sırek bolýy, zár shyǵarý barysynda aýrýdy seziný;
- zárdiń túsiniń solǵyn tartýy, quramynan qan nemese iriń baıqalýy.
Biz kórsetken jaılardyń biri sizdiń balańyzda baıqalsa, birden balany pedıatrǵa qaratqan jón. Dáriger qajet dep tapqan jaǵdaıda qan men nesep saraptamasyna jiberip, búırekti ÝDT ótkizýdi nusqaıdy. Zár saraptamasynda bakterıalar men lekosıdterdiń mólsheri joǵary bolady. tekserý barysynda dáriger balanyń nesep shyǵarý júıesindegi týa bitken aqaýlardyń bar-joǵyn da aıqyndaı alady. Ata- analar neden saqtanýy tıis?
- Balany kólge túsirip nemese ashyq alapta (baseın) shomyldyrýdan aýlaq bolyńyz.
- Aýrýdy óz erkińizben anyqtap, erikti em-shara júrgizbeńiz.
- Uqsas aýrýǵa shaldyqqan týystardyń balalaryna qarap, solar qabyldaǵan dárilerdi tutynbańyz.
- Dárihanadaǵy satýshydan baryp nesep júıesine arnalǵan eń jaqsy dárini berýin ótinýdiń qajeti joq.
- Qýyǵyna salqyn tıip qalǵan eken dep qyzdyratyn dúnıelerdi basýdyń, jaǵýdyń da qajeti shamaly.
- Ystyq vana qabyldatyp, monshaǵa da túsirýdiń keregi joq.
- Shópdáriler qoldaný da balany alergıaǵa shaldyqtyryp, onyń ábigeriń qashyrýy múmkin.
Bul aýrýdy anyqtaýdyń mańyzdylyǵy qandaı? Nesep joldarynyń ınfeksıasy saldarynan paıda bolǵan aýrýdyń eń qaýiptisi – pıelonefrıt. Der kezinde mán berip emdemese, búırektiń jetilýine keri áser etip, balanyń eseıgen shaǵynda da óziniń yqpalyn baıqatýy yqtımal. Úıińizde ósip, qalyptasyp kele jatqan balanyń bolashaǵyna alańdaıtynyńyz sózsiz. Onyń salaýatty tulǵa bolyp qalyptasýyna qazirden bastap mán berińiz. Urpaqtarymyzdyń deni saý bolsyn! Kerek keńes:
- Balanyń kóńil-kúıi, uıqysy tynysh bolýy men tamaqqa tábetiniń qandaı ekenin baqylap júrińiz. Dene qyzýynyń kóterilýi men tómendeýi, aıaq astynan jylaýyq bolyp ketýi de mán beretin jaǵdaılarǵa jatady.
- Eger qobaljýǵa turarlyq jaǵdaılardy baıqasańyz mindetti túrde pedıatr mamanǵa balańyzdy kórsetińiz.
- Dárigerdiń usynysy men keńesine qulaq túrip, emdeý sharalaryna jaýapkershilikpen qarańyz.
- Balalarǵa ruqsat bermeńiz:
- sýburqaqta shomylýǵa; - kúnniń ystyǵynda jalańbas júrýge; - kósheden tamaqtanýǵa; - bóten adamnyń bas kıimi men ish kıimin kıýine; - bógde adamnyń gıgıenalyq jýyný zattaryn qoldanýǵa.
Sáýle Serǵazyqyzy