Sh.Shaıahmetov atyndaǵy «Til-Qazyna» ortalyǵy «Jańa álipbı negizindegi ulttyq jazýdyń jańǵyrýy» taqyrybynda on úshinshi onlaın dáris uıymdastyrdy. 

Onlaın dáris Mádenıet jáne sport mınıstrliginiń «ONLINEda bol» jobasy aıasynda Til saıasaty komıtetiniń tapsyrysymen uıymdastyrylyp otyr. Dáristi Úkimet janyndaǵy qazaq álipbıin latyn grafıkasyna kóshirý boıynsha ulttyq komısıanyń orfografıalyq jumys tobynyń múshesi – A.Baıtursynuly atyndaǵy Til bilimi ınstıtýtynyń bas ǵylymı qyzmetkeri, fılologıa ǵylymdarynyń doktory, profesor Nurgeldi Ýálı «Orfografıaǵa ońtaıly álipbı kerek» degen taqyrypta ótkizdi.

– Álipbıdi jetildirýdiń tıimdi tustary aıyp óteıin. Olarǵa dıgraftardyń álipbı quramynan shyǵarylǵandyǵyn, sh qosarynyń «óli áripsiz» jalǵyz tańbamen berilgendigin, jińishke daýystylardyń biryńǵaı ä, ö, ü túrinde tańbalanǵanyn, al daýyssyzdarǵa qoıylatyn dıakrıtıkalyq belgilerdiń durys tańdalǵanyn jatqyzar edim. Ońtaıly álipbı tańdaý úshin dıakrıtıkalyq (akýt, dıgraf, ýmlaýt, brevıs t.b.) belgiler boıynsha saýalnama júrgizip, oǵan áleýmettanym lıngvısıkasy boıynsha taldaýlardy jasaý mańyzdy. Álipbıdiń qandaıy bolmasyn kemshiligi de, artyqshylyǵy da jazý arqyly tekserilgende baryp baıqalady, - dep atap ótti Nurgeldi Ýálı.

Dáris barysynda árip ashý grafıkalyq deńgeıdegi, tasymal ashý orfografıalyq deńgeıdegi, al býyn ashý fonetıkalyq deńgeıdegi erekshelikterge jatatyny tereńinen taldandy.

– Ww tańbasy qazaq sózderin jazý úshin alynsa, jeke sóz ben sóz túrlenimderin orfografıalaýda «basy artyq áripter» kóbeıedi. Másele bunymen ǵana shektelmeıdi, orfografıalaǵanda kese-kóldeneń taǵy bir qıyndyq paıda bolady. Mysaly, oquýu degen durys pa, oqyýy degen jón be? Daýdyń basy osy bastan-aq qyltıyp tur. Ásirese, bir sózdiń sheninde dabl-ú (w) men i-niń aralas-quralas keletin tustarymen baılanysty qıyndyq oryn alady. Mysaly, qıýlastyrýy degendi jazarmanymyz qalaı jazady? Ww tańbasy álipbıge alynsa qyıuýlastyruýu dep jazatyn bolamyz, ıtıýi degendi iıtiıúýú dep jazamyz. Al rýhanı, ýaqyt, tarıhı sıaqty qaıtalamasy (rekýrenttiligi) joǵary sózder medıa-mass quraldarynda, ishki-syrtqy jarnamalarda, ekrandaǵy júgirtpe jazýlarda t.b. aqparat kózderinde qalaı orfografıalanbaq? Taryıhyı, yruýhanyı/uruýhanyı; uýaqyt úýádelesúýú, uýaǵdalasuýu dep til mamandary jazýyn jazyp berer, al mekteptegi bala she, qarapaıym halyq she? Bundaı úlgi jazý emes transkrıpsıa bolyp shyǵady. Eń birinshi jurtshylyqtyń saýatyn oılaý kerek, óıtkeni jazý-syzý – áleýmettik mándilikke ıe erekshe kategorıa, - deıdi ǵalym.

Qazaq sózderin jazý úshin Ww tańbasy alynsa, orfografıadaǵy túıtkilderdiń kóbeıetini, jazǵanda bolsyn, oqyǵanda bolsyn avtomatızmniń báseńdeıtini naqty mysaldar arqyly tereńinen túsindirildi.

Onlaın dáris Facebook áleýmettik jelisi arqyly ONLINEda bol tobynda tikeleı efırde kórsetildi. Dáriske barlyǵy 101 til mamany qatysty.