El arasynda jylannan, órmekshiden jáne bıiktikten qorqatyndar jıi kezdesedi. Psıholog Farhat Ǵamzatov Qamshy tilshisine bergen suhbatynda mundaı fobıalardyń kópshiliginen qutylýǵa múmkindik beretin tıimdi emdeý ádisteri týraly aıtyp berdi.

– Fobıa neden paıda bolady? 

– Biz fobıanyń naqty paıda bolý sebebin bilmeımiz, tek boljaı alamyz. Ádette, fobıa bala kezden bastalady da, adam kóbinese sábı kezindegi oqıǵalardy eske túsire bermeıdi. Eger qorqynyshty oqıǵa 3 jasqa deıin bolsa, bul kezde balanyń jady áli tolyq qalyptasyp úlgermeıdi. Al, eger 4-5 jas (bul jasta kóbinese janýarlardan fobıa bolady) aralyǵynda qoryqsa, balanyń psıhıkasy kóbinese bul oqıǵany «óshirip» tastaıdy. Degenmen fobıa óte sátti emdeledi.

– Fobıany emdeýde psıhıatrǵa nemese psıhologqa júginip jatady. Bul mamandar emdi qalaı júrgizedi?

– Psıhıatr dári-dármekterdi taǵaıyndaıdy, psıholog emdelýshiniń sanasyn jáne minez-qulqyn ózgertý úshin jumys isteıdi. Psıhoterapıada qorqynyshtyń neden paıda bolǵanyn bilý – mańyzdy. Mysaly, arahnofobıa (órmekshilerden qorqý) kezinde «órmekshi tistep alsa men aýyryp qalamyn nemese ólemin», «qorqynyshtan ınfarkt ustap qalady nemese ınsýlt alamyn» degendeı oılar týýy múmkin. Farmakoterapıada mundaı aıyrmashylyqtar mańyzdy emes.

– Fobıamen kúresýdiń tıimdi joldary qandaı?

– Emniń eń tıimdi tásili – minez-qulyq terapıasy, atap aıtqanda, ekspozısıa. Bul ádis boıynsha, aldymen emdelýshimen birge neden «qorqatynymyzdyń» tizimin jasaımyz. Eń qarapaıymnan kúrdelige qaraı birtindep ótemiz. Odan keıin úreı, qorqynysh, jekkórýshilik basylǵanǵa deıin ony kútemiz. Qorqynyshty nysannyń zeriktire bastaýy – bizdiń ony jeńgenimizdi bildiredi. Mysaly, arahnofobıa jaǵdaıynda órmekshiniń 3D fotosýretterin kórsetýden bastaımyz. Sodan keıin ony beınejazbadan qaraımyz, sosyn órmekshini tirideı kóremiz. Sońynda órmekshini qolymyzǵa alamyz.

– Akrofobıasy barlar, ıaǵnı, bıiktikten qorqatyndar qalaı emdeledi?

– Muny da joǵarydaǵy prınsıp boıynsha emdeımiz. Keıipkeri jartastyń shetinde turǵan fılmderden úzindi tamashalaýdan bastaımyz. Jabyq terezeden, ashyq terezeden, balkonnan, keıin shatyrǵa shyǵyp tómenge qaraımyz. Árıne, biz eshqandaı qaýipti áreketterge barmaımyz. Emdelýshi muny kún saıyn óz betinshe jasaǵany mańyzdy.

– Sizdiń qyzmetińizge kimder kóbirek júginedi?

– Áıel adamdar jıirek keledi. Keıbir adamdarda fobıa jasóspirim kezinde ótip ketse, keıbirinde ómir boıyna qalady.

– Fobıany qansha seanstan keıin jeńýge bolady?

– Jaǵdaıdyń aýyrlyǵyna jáne emdelýshiniń máseleni sheshý nıetine baılanysty em 5-ten 15 seansqa deıin sozylýy múmkin. Eger emdelýshiniń motıvasıasy kúshti, júıke júıesi odan da myqtyraq bolsa, onda fobıany bir seanstan keıin-aq jeńýge ábden bolady. 

– Fobıadan óz betinshe arylýǵa bola ma?

– Shynymdy aıtsam, mundaı adamdardy áli kezdestirmedim. Ǵalamtorda kóptegen aqparat bar. Onyń paıdalysy da, paıdasyzy da jeterlik. Qajetti málimetterdi tabý úshin qansha ýaqyt ótetini belgisiz. Ekinshi jaǵynan, adam ózin nashar sezingende, jaǵdaıyn obektıvti taldaý qıynǵa soǵady. Bul jaǵdaıda mindetti túrde mamannyń keńesi qajet. Eger adam ózin jaqsy sezinip tursa, onda oǵan fobıa qıyndyq týdyrmaıtyny anyq. Degenmen teorıada, jekelegen jaǵdaılarda, táýelsiz terapıanyń múmkin ekenine senemin.