Almaty qalasynyń ákimi Baqytjan Saǵyntaevtyń tapsyrmalaryn oryndaý aıasynda onyń orynbasary Erjan Babaqumarov megapolıs aýmaǵynda shekteý sharalarynyń saqtalýyn baqylaý boıynsha monıtorıńtik toptardyń jumysyn odan ary kúsheıtý jónindegi jumys keńesin ótkizdi.

Aǵymdaǵy jumys qorytyndysy qorytyndysy jasalyp, mobıldi monıtorıńtik toptardyń jumysynyń jańa algorıtmi qaraldy.

Basty maqsaty – koronavırýs ınfeksıasynyń odan ary taralýyn boldyrmaý úshin sanıtarlyq-epıdemıalyq talaptardyń qatań saqtalýyn qamtamasyz etý. Osyǵan baılanysty 26 mobıldi monıtorıńtik top sanıtarlyq-epıdemıalyq shekteý talaptarynyń buzylý faktilerin anyqtaý boıynsha sáıkes materıaldardy (foto, vıdeotirkeý, raport jáne basqalaryn) aýmaqtyq densaýlyq saqtaý nysandaryna jedel beredi.

Sanıtarlyq erejelerdi jáne shekteý sharalaryn júıeli túrde (2-3 ret) jáne qasaqana buzý faktileri anyqtalǵan jaǵdaıda materıaldar quqyqbuzýshylardy ÁQBtÁK 462-babynyń 3-bólimi boıynsha keıinnen jaýapqa tartý úshin jáne sotqa berip, is qozǵaý úshin aýmaqtyq prokýrorlarǵa beriledi. Zańnamaǵa sáıkes, buzýshylarǵa uıymnyń qyzmetin toqtata turýǵa deıin jaýapkershilik qarastyrylǵan.

Atap ótetin jaıt, óndiristiń barlyq satylarynda is boıynsha azamattardyń jáne zańdy tulǵalardyń quqyqtaryn (Ákimshilik quqyqbuzýshylyq týraly kodekstiń 744, 746 jáne 747 baptary) qatań saqtaý qamtamasyz etiletin bolady. Sonymen birge, laýazymdy tulǵalardyń qaǵaz túrinde nemese elektrondy formatta (planshette) onyń tarapynan jasalǵan quqyqbuzýshylyǵyn kelesi tulǵaǵa túsindirý múmkindigi úshin ózderimen birge normatıvti quqyqtyq akt bolýy kerek.
******
Almatyda oqıǵa ornynda epıdemıaǵa qarsy sharalardyń oryndalýy boıynsha uıymdar men nysandarǵa tekserý kúndelikti júrgiziledi. Osy maqsatta aýdandyq ákimdikter janynda 26 monıtorıńtik top bar. Qyzmetine ýaqytsha tyıym salynǵan nysandar (túngi klýbtar, karaoke jáne basqalary), sonymen birge adamdardyń jappaı jınalýymen saltanatty, otbasylyq sharalardyń ótkizilýi (úılený toılary, mereıtoılar, banketter) anyqtaldy. Osy jyldyń 8 qazanynan bergi kezeńde monıtorıńtik toptar 1972 nysandy qamtydy, olardyń ishinde 493 obektide karantındik, sonyń ishinde maska rejıiminiń buzylýy anyqtaldy. Jeke tulǵalarǵa qatysty QR Ákimshilik quqyqbuzýshylyq týraly kodekstiń 425-babynyń 1-bólimi boıynsha ákimshilik quqyqbuzýshylyq týraly 128 hattama toltyryldy.

Algorıtmge sáıkes, búgingi tańda Almaty qalasynyń Polısıa departametiniń aýdandyq basqarmalary Almaty qalasy boıynsha shekteý sharalarynyń buzylýyn anyqtaý boıynsha mobıldi toptardyń 140 materıalyn aýmaqtyq densaýlyq saqtaý nysandaryna joldady. Medısınalyq uıymdardan sanıtarlyq-epıdemıalyq qyzmetke 57 jedel habarlandyrý túsken. Bul baǵyttaǵy jumystar jalǵasýda.

******
Almaty ákimdigi kásipkerlik sýbektilerinen menshik formasyna qaramastan, sonymen qatar, megapolıstiń turǵyndary men qonaqtarynan sanıtarlyq-epıdemıalyq qaýipsizdik sharalaryn buzbaýdy ótinip suraıdy. Jekeleı alǵanda, maska rejımin, 1,5-2 metr áleýmettik qashyqtyqty saqtap, COVID-19-dy juqtyrýdyń joǵary qaýpine baılanysty qyzmetine tyıym salynǵan, adamdar kóp jınalatyn oryndar men mekemelerge barýdan aýlaq bolýdy suraıdy.

Táýekel tobyndaǵy top - 65 jastan asqan qarttar, kez kelgen jastaǵy aýyr sozylmaly aýrýlary bar adamdar, tynys alý joldary aýrýlarymen, aýtoımmýndyq, júrek – qan tamyrlary jáne onkologıalyq aýrýlarmen, qant dıabetimen aýyratyn adamdar úıde qalǵandary jón. Adamdar kóp jınalatyn oryndarǵa, onyń ishinde úılený sharalaryna, jerleýge, eske alýǵa, mıtıńterge jáne t. b. barý óte qaýipti.

Barlyq qala turǵyndary jeke gıgıena erejelerin saqtaýy kerek:
- qushaqtaý men qol alysýdy qosa alǵanda, fızıkalyq baılanystardy boldyrmaý; qoldy sabynmen jıi jýý; úıden tys jerde qoldyń betki qabattarmen janasýy kezinde qorǵanysh úshin bir ret qoldanylatyn maılyqtardy qoldaný; úı-jaılardy jeldetý; árdaıym shyntaqqa jótelý jáne túshkirý; muryn men aýyzdy bir ret qoldanylatyn maılyqpen jabý;

- úıden shyǵar aldynda medısınalyq maska, sondaı-aq jeńi uzyn syrtqy kıim kıý kerek;

- úıge qaıtqanda maska men qolǵapty muqıat sheship, germetıkalyq túrde paketke orap, olardy tastaý kerek. Dereý qolyńyzdy jýyńyz nemese zararsyzdandyryńyz. Sómkeni, kiltterdi, ámıandy, telefondy, aıaq kıimniń tabanyn jáne t.b. dezınfeksıalyq eritindige malynǵan shúberekpen súrtińiz. Sondaı-aq, syrtqa shyǵarǵan úı janýarlarynyń tabandaryn jýý kerek.

Azyq-túliktik jáne azyq-túliktik emes dúkenderge, dárihanalarǵa barý kezinde mańyzdy:

- dúkende nemese dárihanada adamdardyń az ekendigine kóz jetkizińiz. Adamdar kóp jınalǵan jaǵdaıda-kóshede qalyp, keıbir satyp alýshylar kóshege shyqqansha kútý kerek.

-áleýmettik qashyqtyq úshin arnaıy belgini saqtaý, adamdardan 1,5-2 metr qashyqtyq saqtaý, ásirese ushyrasqan adamdarda jótel, murynnyń bitelýi jáne túri aýyryp turǵandaı kórinse;

- qajet bolmasa, taýarǵa qol tıgizbeýge tyrysý, tek satyp alý úshin tańdaǵan zatqa qol tıgizińiz;

- germetıkalyq oramalardaǵy ónimderdi satyp alý;

- múmkindiginshe tólem kartalarymen eseptesý. Aqshaǵa nemese basqa zattarǵa qol tıse, ony quramynda spırti antıseptıkpen óńdeńiz.

Sondaı – aq, turǵyndarǵa múmkindiginshe qoǵamdyq kólikti paıdalanbaý, bolmasa qaýipsizdik sharalaryn qatań saqtaýǵa keńes beriledi:

- qoǵamdyq kólikpen jolǵa shyqqanda, qoldy dezınfeksıalyq quralmen óńdeý;

- sapardyń sońǵy núktesine jetkennen keıin qoldy dereý sabynmen jýý;

- eger bireý jótele nemese túshkire bastasa, aýyz ben muryndy taza oramalmen nemese maılyqpen jabý kerek. Mundaı zattar bolmaǵan jaǵdaıda betti alaqanmen emes, shyntaqtyń ishki jaǵymen qorǵaý;

- jóteletin nemese túshkiretin adammen tyǵyz baılanystan aýlaq bolý. Kólikte halyq kóp bolǵan jaǵdaıda kelesisin kútken durys;

- qoǵamdyq kólikte jolaýshylarmen sóılespeý. Olardan múmkindiginshe alys bolýǵa tyrysý;

- múmkindik bolsa kóliktegi terezeni ashý;

- sapar kezinde qolmen betti ustamaý (aýyz, muryn, kóz).

Ata-analarǵa balalardyń barlyq sanıtarlyq-epıdemıologıalyq talaptardy, ásirese balalar alańdarynda saqtaýyna baqylaýdy kúsheıtýi qajet. Balaǵa qazirgi jaǵdaıdy túsindirip, oǵan túsinikti tilde ózin ınfeksıadan qalaı qorǵaýǵa bolatyndyǵyn aıtý usynylady: qol gıgıenasyn saqtaý, qoǵamdyq oryndarda, kóshede qaýipsiz qashyqtyqta bolý, maska kıý, qoldy betke tıgizbeý.

Koronavırýs ınfeksıasynyń aldyn alý máseleleri boıynsha 1406 nemese 8 (727) 3000 505 telefony boıynsha habarlasýǵa bolady.

Anyqtama úshin:

Bıznes sýbektileri, ásirese saýda-oıyn-saýyq ortalyqtary, saýda úıleri, azyq-túliktik emes dúkender qalanyń bas memlekettik sanıtar dárigeriniń qaýlysymen belgilengen barlyq talaptardyń tolyq oryndalýyn qamtamasyz etýi qajet:

- jaýapty tulǵaǵa jumys (aýysym) bastalar aldynda baılanyssyz (kontaktisiz) termometrlerdi (teplovızorlardy) paıdalana otyryp, qaǵaz nemese elektrondyq úlgide tirkeı otyryp, personaldyń kún saıynǵy termometrıasyn júrgizý;

- respıratorlyq ınfeksıanyń kez kelgen belgileri (dene qyzýynyń kóterilýi, jótel, tamaqtyń aýyrýy, tynys alýdyń qıyndaýy) bar qyzmetkerlerdiń jumysqa jiberilýin boldyrmaý, aýrý belgileri anyqtalǵan nemese paıda bolǵan jaǵdaıda medısınalyq jedel járdem brıgadasyn shaqyrý qajet;

- personaldy bir rettik medısınalyq maskalarmen (jumys aýysymynyń jáne betperdelerdi aýystyrýdyń uzaqtyǵyna qaraı 3 saǵatta keminde 1 ret), sondaı-aq bir ret qoldanylatyn qolǵaptarmen (aýysymyna keminde 2 ret aýystyrýǵa jatatyn jáne bútindigi buzylǵan jaǵdaıda), qoldy óńdeýge arnalǵan teri antıseptıkterimen qamtamasyz etý.

- saýda zaldaryndaǵy kórinetin jáne qoljetimdi oryndarda, kasalyq aımaqta nysanǵa kire beriste qoldy dezınfeksıalaýǵa arnalǵan sanıtaızerler ornatýdy qarastyrý, koronavırýs ınfeksıasynyń aldyn alý boıynsha jadynamalar ornalastyrý;

- aýmaǵy 20 000 sharshy metrden astam saýda nysanyna kelýshilerge termometrıa júrgizý úshin basty kireberiste stasıonarlyq teplovızor ornatý, aýmaǵy 20 000 sharshy metrden kem bolmaıtyn saýda nysandarynda baılanyssyz termometrler (teplovızırler) paıdalaný;

- saýda obektileriniń býtıkterinde 4 sharshy metr jerge 1 adamnan keletindeı kelýshiler sanyn shekteýdi qamtamasyz etý;

- saýda zaldaryna kirý ruqsaty áleýmettik belgiler bolǵan jaǵdaıda júzege asyrylsyn. Kelýshilerden maskalardyń bolýyn talap etý, qyzmetkerlerdiń kelýshilermen baılanysyn barynsha azaıtý. Kasalyq aımaqta kelýshilerdiń toptalýyn boldyrmaý jáne keminde 2 metr bolatyn áleýmettik belgi salý arqyly áleýmettik alshaqtyqtyń saqtalýyn qamtamasyz etý;

- aýa temperatýrasy men ylǵaldylyǵynyń ońtaıly jaǵdaılaryn qamtamasyz etý úshin aýanyń jeldetilýine jáne aýa baptaý júıelerine tekserý (tazalaý, jýý, dezınfeksıalaý, súzgilerdi aýystyrý jáne t.b.) júrgizý. Sorý-syrtqa taratý jeldetkish júıesimen jabdyqtalmaǵan úı-jaılardy kúnine keminde 2-3 ret 15 mınýttan jeldetýdi qamtamasyz etý;

- úı-jaılarǵa dezınfeksıa júrgizý úshin belgilengen tártippen tirkelgen jáne olardy qoldaný jónindegi nusqaýlyqtarda vırýstyq ınfeksıalar kezinde obektilerdi zararsyzdandyrý rejımderi kórsetilge, qoldanýǵa ruqsat etilgen dezınfeksıalaý quraldaryn paıdalaný,

- úı-jaılarǵa kún saıyn ylǵaldy tazalyq júrgizý jáne dezınfeksıalaý quraldaryn qoldana otyryp, kelesideı retpen tazalyq júrgizý qajet: - saýda zaldarynyń edenderi, saýda sóreleri – kúnine 3 ret; -eskalatorlardyń qozǵalmaly taıanyshtary, esik tutqalary, kasalyq apparattar, bank termınaly – ár saǵat saıyn; - qoǵamdyq sanıtarlyq toraptar (eden, sanıtarlyq-tehnıkalyq jabdyq, onyń ishinde kran ventılderi, ýnıtaz bóshkeleri), eskalatorlardyń qozǵalmaly taıanyshtary, lıft túımeleri – árbir 3 saǵat saıyn;

- jumys aýysymy aıaqtalǵannan keıin (nemese keminde 6 saǵattan keıin) esik tutqalaryn, eskalatorlardyń qozǵalmaly taıanyshtaryn, tutqalardy, ústelderdi, oryndyqtardyń arqalaryn (kreslolardyń shyntaq tirekterin), sanıtarlyq-tehnıkalyq jabdyqty dezınfeksıalyq salfetkalarmen (nemese dezınfeksıalaý quraldarynyń eritindilerimen) súrtý arqyly dezınfeksıalaý quraldaryn qoldana otyryp, úı-jaılarǵa ylǵaldy tazalyq júrgizý qajet. Jınaý aspaptaryn (shelekter, shetkalar, shúberekter) paıdalanǵannan keıin jaqsylap jýý jáne arnaıy bólingen oryndarda saqtaý;

- árbir nysanda tutyný qajettiligine qaraı, tazalyq júrgizetin quraldardyń, dezınfeksıalaý quraldarynyń azaımaıtyn qoryn qamtamasyz etý;

- dezınfeksıalaý quraldaryn óndirýshiniń oramasynda, arnaıy bólingen qurǵaq, salqyn jáne qarańǵy, balalardyń qoly jetpeıtin jerde tyǵyz jabylǵan kúıinde saqtaý kerek. Dezınfeksıalaý sharalaryn júrgizý kezindegi saqtyq sharalary jáne kezdeısoq ýlaný kezindegi alǵashqy kómek árbir naqty dezınfeksıalaý quralynyń qoldaný jónindegi nusqaýlyqtarda jazylǵan;

- tehnıkalyq personal (tazalaýshylar) dezınfeksıalaý quraldaryn qoldana otyryp jáne jeke qorǵanysh quraldary: halat, qolǵap, medısınalyq maska paıdalana otyryp, ylǵaldy tazalyq júrgizýi qajet. Dezınfeksıalaý quraldarymen jumys isteýge densaýlyq jaǵdaıy boıynsha qarsy kórsetilimderi joq kámeletke tolǵan adamdar jiberiledi;

- irgeles aýmaqty dezınfeksıalaýdy táýligine keminde 1 ret júrgizý;

- COVID-19 koronavırýs ınfeksıasynyń aldyn alý jónindegi is-sharalardy uıymdastyryp, júzege asyrýǵa saýda nysanynyń ákimshiligi jaýapty bolady.